Тарих 90 жауаптар
)Ғұн тайпаларының шығу тегі мен этникалық тарихы мəселесі
жүктеу/скачать 0.67 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сюнну жəне Дунху
| 11)Ғұн тайпаларының шығу тегі мен этникалық тарихы мəселесі.
Б.з.б. 1 мыңжылдықдың екінші жартысынан бастап Байкалдан Оңтүстікке қарай жəне Ордосқа дейн созылып жатқан дала жəне шөлейт жерлерде малшаруашылығымен айналысатын этностық жағынан əртүрлі тайпалар көшіп жүрді. Олардың басты бір тобы б.з.б 3 ғасырда Солтүстік Қытайға дейінгі жерді мекендеген екі тайпалық одақ Сюнну жəне Дунху бірлестіктері еді. Сюннуларды хунну немесе ғұндар деп атады. Олар б.з.б. 3 ғасырда гүлденіп, күшейе бастады. Зерттеушілердің айтуынша, ғұндар түркі халықтарының арғы бабалары. Ғұн тайпасының пайда болуын Қытайдағы тайпалармен тығыз байланыстырады. Оған қоса олардың бірігуінің себебі, қытайлармен кескілескен төрт ғасырлық соғыс. Сол себепті, “ғұн” атауы этностық болудан гөрі, саяси одақ атауына жақын. Ғұндар-Орталық Азияда көшпелі империя құра алған алғашқы азиялық ұлт. Біздің дəуірімізге дейінгі 48 жылы ғұндар екі руға бөлінді: Оңтүстік жəне Солтүстік. Солтүстік ғұндар Қытайға қарсы соғыста жеңіліске ұшырады, олардың бірігуі ыдырап, қалған көшпенділер батысқа қоныс аударды. Ғұндар мен ғұндардың байланысын материалдық мəдениеттің мұраларын зерттеу арқылы байқауға болады. Екі ұлтқа да пиязды қолдану тəн болды. Алайда, қазіргі уақытта ғұндардың этникалық құрамына күмəн келтіруге болады. Қытай деректерінде “Ғұн” атауы б.з.б. 3 ғасырдың аяғында пайда болған. “Ғұн” сөзі “гун руң, хун ю” атауларымен берілген. Ғұндардың басшысын “шаньюй” деп атаған. Ғұн мемлекеті əскери жүйе бойынша құрылып, үш қанатқа бөлінген. Шаньюйден кейінгі басты тұлғалар – түменбасылар болды. Шаньюй түменбасыларын өзінің ұлдары мен інілерінен, жақын туысқандарынан тағайындаған. 24 руды 24 түменбасы басқарған, əрқайсысында 10000-нан атты əскер болған. Түменбасы мыңбасын, жүзбасын, онбасын тағайындап отырды. Бұлардың əрбіріне көшпелі тұрғындарымен қоса, белгілі бір аумақ белгіленген. Ғұн мемлекеті əскери жүйе бойынша құрылып, 3 қанатқа (сол, орталық, оң) бөлінген. Ерлер жасаққа тіркелуге, əскери жаттығулармен шұғылданып, жебелі садақ, қылыш пен найза алып жүруге тиіс болған. Қытай дерегінде ғұндардың күш-қуаты туралы: “ғұндардың құдіреттілігі сондай, олардың елшісі қолындағы шаньюйдің сенім таңбаларымен көрші елдерге барды, ол елдер бір мемлекеттен екінші елдерге шығарып салып, азық-түлікпен қамтамасыз етіп тұрды…” - деп жазылған. жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|