Теориялық ЖӘне симуляциялық сабақтарға арналған әдістемелік нұСҚаулық
жүктеу/скачать 122.63 Kb.
|
| 4.4. Сабақтың тақырыбы: Сальмонеллез
Сабақтың мақсаты: Студенттер «инфекция», «инфекциялық үрдіс» ұғымдарының анықтамасын, инфекциялық аурулардың даму кезеңдерін; іш қуысының зақымдануымен жүретін инфекциялық аурулардың этиологиясын, патогенезін, клиникасын, емдеу және алдын алу шараларын меңгеру. Сабақтың түрі: практикалық Сабақтың барысы: а) Ұйымдастырушылық кезеңі: Аудитория тазалығын тексеру, студенттерді түгелдеу. ә) Үй тапсырмасын сұрау б) Жаңа сабақты түсіндіруАнықтамасы. Сальмонеллез – сальмонелла бактерияларымен қоздырылатын, фекальды-оральды механизммен берілетін, жиі гастроинтестинальды, сирек жайылмалы түрлерінде өтетін жедел антропозоонозды ауру. Тақырыптың өзектілігі. Қазақстанда, басқа елдерде сияқты, ауру жылдан жылға өсуде. Жедел ішек инфекцияларының ішінде сальмонеллез дизентериядан кейін кең тараған ауру. Әр жерде сальмонеллездің эпидемиологиялық және құрылымдық ерекшеліктері бар. Тарихи мәліметтер. Ежелгі уақыттан бері тағамдық азық -түлікті қолданудан пайда болатын аурулар белгілі. Бұл ауруларды белоктар шірігенде пайда болатын улы заттармен байланыстырды. 1885 ж. Д. Сальмон және Т. Смит В. Suipestifer микроорганизмін бөліп алды — олар шошқа обасының қоздырғышы деп есептеді. Аурудың негізгі ссбебін 1888 ж. неміс ғалымы А. Гертнер дәлелдеді, ол өлген адамның организмінен және ол тағам ретінде қолданылған сиыр етінен В. Suipestifer ұқсас микроорганизмді тапты, осы арқылы адамдар және жануарлар арасында сальмонеллездің бактериалды этиологиясын негіздеді. 1934 жылы Халықаралық номенклатуралық комиссия морфологиялық және биохимиялық құрамы ұқсас қоздырғыштар тобын сальмонелла, олар шақырған ауруды - сальмонеллез деп аталады. Этиологиясы. Қоздырғышы Грам (теріс) таяқшалар, аэробты, спора түзбейтін, қарапайым қоректік ортада өсетін Salmonella тобына, Enterobacteriacae тұқымдастығына жататын бактериялар. Қоректік ортада, агарда сальмонеллалар түссіз түрден ақ - сұр түсті колониялар түзеді. Олардың ферментативті қасиеті бар. Грам (теріс) сальмонеллалар экзотоксиндер түзеді. Олардың ішінде – ішек қуысына сұйықтық пен тұздардың бөлінуін (секрециясын) күшейтетін энтеротоксиндер және ішектің шырышты қабатының клеткаларындағы ақуыз - синтездік процестерді бұзатын және цитомембранаға әсер ететін цитотоксин. Бактериялар бұзылған (өлген) кезінде бөлінетін эндотоксин жалпы улану синдромының себепшісі болып табылады. Сальмонеллалар О және Н-антигендергеие. О-антиген-соматикалықтермотұрақты (термостабильді) антиген. Оныңкомпоненттерініңбірі-Vi-Аг Н-антиген-талшықты, термолабильдіАг. Сальмонелла тобынажататынмикробтардыжіктеу, олардыңантигендікқұрылымынанегізделген. Уайт — Кауфман кестесіндежақсыкөрсетілген (1934 ж.). Барлықсальмонеллалармынадайсерологиялықтоптардантұрады: А, В, С (1, 21), Д, Е (12, 34) т.б. Қазіргікездесальмонеллалардың 2200 — дай серотиптері бар. Олардыңішінде 700 артықадамдардакездеседі. Жиікездесетінсальмонеллалар: S. typhimurium, S. heidelberg, S. enteritidis, S. newport, S. anatum, S. derby, S. london, S. panama. Сальмонеллаларәртүрліфизикалықжәнехимиялықфакторларәсерінетөзімді. Сүтжәнедайынеттағамдарда, азық - түліктіңорганолептикалыққұрамынжәнесыртқытүрінөзгертпей 4 айғадейінсақталады жене көбееді. Сальмонеллартұздауға, булауға, қышқылдардыңәсерінежәнежоғары, әсіресстөменгітемпературағатөзімді. Эпидемиологиясы. Сальмонеллез жекеспорадикалықжағдайретінде, соныменқатарэндемиялықөршітпетүріндекездеседі. Сальмонеллездіңэпидемиологиялықерекшеліктерініңбірі - әлемніңкөптеген, әсіресеэкономикалықдамығанелдеріндесырқаттанушылықтыңөсуінеайқынбейімділігі. Сальмонеллездіңнегізгі инфекция көзіауылшаруашылықжануарлары мен құстары, сальмонеллезбенауыратыннауқастар, немесебактериотасымалдаушылар, берілумеханизмі- фекальды-оральды, жұғужолдары - алиментарлы, су арқылы, тұрмыстық-контактілі. Сальмонеллездіңнегізгіжұғужолы — алиментарлы, ал инфекцияныңберілуфакторларыболыпәртүрлітағамдықазық - түліктер (мал, балық, шаян, устрица моллюск, жұмыртқа, сүтжәнесүтөнімдеріжәнет.б.). Су инфекцияныңтікелейнемесежанамаберілу факторы ретіндесаналады. Соңғыжылдары "госпиталдық" сальмонеллез жағдайлары біршамажоғарылады. Жұқпакөзіболып тек адамтабылады (жиінауқасбалалар, сирекқызметкерлер, аналар, босанатынәйелдер). Бұлошақбіртіндепдамып, ұзақсақталуымүмкін. Үрдіскебіржастағыбалаларкөпараласады, жәнеолжоғарыөлімдәрежесімен, аурудыңауырклиникалықағымдаөтуіменсипатталады. Патогенезі. Сальмонеллездіңпатогенезініңбірқатарыәліанықталмаған. Аурудыңманифесттітүрлері даму үшін, асқазан - ішекжолына сальмонелла токсиндеріғанаемес, соныменқатар, тіріқоздырғыштардыңенуі керек. Асқазандажойылмағансальмонеллалардыңнегізгітобыішеккеөтіп, он екіеліжәнеащыішектіндеріне тез енеді. Ішектеқалғансальмонеллалардыңбіршамасыферменттердіңжәнебасқақорғаныссубстанциялардыңәсеріненөледі, немесенәжіспенсыртқашығарылады. Тіндерденегізіненlaminapropria-да сақталғансальмонеллаларкөбееді. Инфекцияныңжайылмалыкезінде, қоздырғыштыңжиналуы мен көбеюі, соныменқатар, мезентериальдытүйіндерде, көкбауырдажәнебауырдажүреді. Макрофагтарцитоплазмасындасальмонеллаларорналасуыжәнекөбеюқасиетінебайланысты, бұлүрдісбіршамадеңгейдежеңілдейді. Сальмонеллалардыңорганизмдежиналуыменбірге, олардыңинтенсивтітүрдежоюлуы мен ыдырауы, токсиндерініңшығуыжүреді, соғансәйкесбұлжасырынкезеңініңаяқталуынжәне интоксикация синдромыныңбасталуынбілдіреді. Сальмонеллаларэпителиальдытосқауылдан өтіп, макрофагтаржәнелейкоциттерменжұтылғаннанкейінпайдаболады. Нәтижесіндесальмонеллалардыңжойылуығанаемес, соныменқатар сальмонелла эндотоксиндерініңжәне метаболизм өнімдерініңәсеріненфагоциттерменбасқа да жасушалардыңбірбөлігіөледі, соныменқатартоксиндердіңәсерінен гистамин жәнебасқабиологиялықбелсендізаттар (серотонин, катехоламин, кининжәнет.б. қосымшабөлігі) босатылады. Биологиялықбелсендізаттараденилатциклазажүйесі мен простагландиндерарқылы, асқазан - ішекжолыжағынанжақсыбелгіліарнайыемесфункциональды - морфолоғиялықбүзылыстаркешенінеалыпкеледі. Ағзадағыэндотоксиндергежалпы реакция көптегенмүшелержәнежүйелердефункциональды - бейімделуүрдістерініңбұзылуыменсипатталады. Улызаттардыңәсеріненжүйке - эндокриндікжүйежағынанреттеуқызметініңбұзылуыжүреді, заталмасуүрдісіөзгереді, бұласқорытужәнежүрек -қантамыржүйелерқызметіндекөріністабады, жәнепатологиялықүрдіскемакроағзажағынанжауап реакция кешенініңқосылуынаалыпкеледі (денеқызуыныңкөтерілуі, құсу, іштіңөтуіжәнет.б.). Мембраналарөткізгіштігініңөзгеруінәтижесіндеішекқуысына су жәнетұздардыңкөпмөлшерітүседі, бұл су - электролиттік тепе-тендіктіңбұзылуынаалыпкеледі. Сұйықтықтыңкөпмөлшердежоғалуыайналымдағықанкөлемініңазаюына, артериальдықысымныңтөмендеуінежәнегипоксияныңдамуынаалыпкеледі. Өзалдында гипоксия тіндердіңметаболизмніңбұзылуынажәнеацидоздыңдамуынажағдайжасайды. Әріқарайинтоксикацияныңкүшеюі, негізінен, алмасуүрдісініңбұзылуынәтижесіндежүреді, олқандатотықпағанөнімдердіңмөлшерініңжәне гистамин тәріздізаттардыңдеңгейініңжоғарлауынажағдайжасайды, нәтижесіндекапиллярларкеңееді, олардыңадреналингереакциясынтосқауылдайды. Аталыпөткенөзгерістернәтижесіндеорганизмде «қайтаайналыпсоғушеңбері» түзіледі, негізгірөліқантамырбүзылыстарынатиісті, қосымша ОЖЖ, бауыр, бүйрекүстібезі, бүйрекжәнебасқамүшелержағынанфункциональдыжәнебиохимиялықөзгерістерболады. Жайылмалытүріндесальмонеллалардыңжиналуы мен көбеюіішкімүшелер мен лимфа түйіндеріндежүреді. Бұлжағдайда ауру сүзектәріздіварианттаөтедінемесе (ағзаныңтөменрезистенттілігікезінде) септикопиемиядамиды. Патанатомиясы. Сальмонеллездіңеңжиікездесетінгастроинтестинальдытүріндеісіну, гиперемия, асқазанішекжолыныңшырыштықабатындаұсаққанқұюлуларанықталады. Гистологиялықтексерукезіндешырыштыңкөпмөлшердебөлінуіжәнеэпителийдіңдесквамациясы, шырыштықабаттыңбеткей некрозы, қантамырлықбұзылыстар, арнайыемесжасушалықинфилътрациятабылады. Аурудыңауырағымындажәнесептикалықтүріндекөрсетілгенөзгсрістерденбасқа, бауырда, бүйректердежәнет.б. мүшелерде дистрофия белгілері мен некроз ошақтарыбайқалады. Көптегеннауқастардаморфологиялықөзгерістердіңкерідамуыаурудың 3-ші аптасындабасталады. Клиникалықкөріністері. Тәжірибедесальмонеллездіңкелесіжіктелуіқолданылады: I. Гастроитестинальдытүрі: 1) гастриттік вариант 2) гастроэнтериттік вариант 3) гастроэнтероколиттік вариант II.Жайылмалытүрі: 1) сүзекгәрізді вариант (сирек) 2) септикопиемиялық вариант (өтесирек) III. Бактериотасымалдаушылық 1) жедел 2) созылмалы 3) транзиторлы Сальмонеллездіңеңжиігастроинтестинальдытүрікездеседі, олауырлығыбойыншажеңіл, орташаауырлықтағыжәнеауырағымынабөлінеді. Ауру ағымыныңауырлығысусыздану мен интоксикацияныңдәрежесінебайланыстыанықталады. Сусызданудыңдәрежесі В.И. Покровскийдіңжіктелуіне (1978 ж.) сәйкесбөлінеді. Сальмонеллез кезіндежасырынкезең 2 - 6 сағаттан 2 - 3 күнгедейінсозылады. Ауру көпжағдайдажеделбасталады. Гастриттік вариант сирекдамиды. Гастриттіксиндромғатәнбелгілер: жүректіңайнуы, эпигастрийаймағындағыауырусезімі, құсу. Кей жағдайлардақұсуқайталамалысипаттаболуымүмкін. Іштіңөтуіәдеттеболмайды. Науқастыңішіөтсе, дәреттіңжиілігітәүлігіне 5 реттенаспайды, нәжістіңсипатыботқатәріздіболады. Міндеттітүрде интоксикация белгілеріболады. Көбінесеолқысқамерзімдіжәнежеңілнемесеорташадәрежедеболады. Гастроэнтериттік вариант - жиікездесетін, сальмонеллезге аса тән вариант. Гастроэнтериттіксиндромғатәнбелгілер: жүректіңайнуы, құсу, іштіңкіндікаймағында, илеоцекальды (оңжақмықын) аймағындаауырусезім. Құсукөбінесеқайталамалы, тоқтаусызболады. Ішаймағында метеоризм, пальпация кезіндеэпигастрий, кіндік, илеоцекальдыаймақтарындаауырусезіманықталады, кейдеіштіңқұрылдауыбайқалады. Нәжіссұйық, көпмөлшерде, нашариісті, қоңыр, сарыжәнежасылтүсті. Ауру жеделбасталады. Интоксикация белгілеріорташадеңгейдеболады. Гастроэнтероколиттік вариант – сиреккездесетінсальмонеллездіңатипті варианты. Ауру типтіктүріндебасталып, сосынклиникалықағымыжеделдизентерияғаұқсапкетеді. Айырмашылығы: дизентерия кезінде ауру колиттіксиндромнанбасталады, ал сальмонеллез кезіндеколиттік синдром гастроэнтериттіксиндромнанкейінқалыптасады. Таза колиттіксиндромғатәнбелгілер: іштіңсолжақмықынаймағындатолғақтәріздіауырусезім, ішектіңспазмі, патологиялыққосындыларымен (шырыш, қан) аз мөлшерліжиінәжіс. Дефекацияғажалғаншақырыспайдаболуымүмкін. СальмонеллездіңгастроэнтероколиттіктүріндеішектегіRRSкөрінісікатаральды, катаральды – геморрагиялық, катаральды-эрозивтіпроктосигмоидиткетәнболады. Сальмонеллездіңбарлықварианттарыжеделбасталады. Бастапқыкезеңдеасқазанішекжолыныңзақымдалуымен интоксикация белгілерібайқалады. Біріншікезекте интоксикация белгілері: жалпыәлсіздік, бастыңауруы, гипертермия, қалтырау, ал кейінненасқазанішекжолыныңзақымдалуытіркеледі. Интоксикация белгілерініңұзақтығыжәнеайқындылығыәртүрліболуымүмкін. Көбінеседенетемпературасы 38-39◦ С-қадейін 2-4 күнгесозылады. Сальмонеллезбенауыратыннауқастардаіштіңауыруытұрақты симптом болыптабылады. Іштіңпальпациясыкезіндежайылмалы ауру сезіманықталады, кейжағдайда ауру умбиликальдынемесеэпигастральдыаймақтаорналасады. Іштіңэпигастральды, умбиликальдыжәнеоңжақмықынаймақтарындақұрылдаужиіанықталады. Аурудыңгастроинтестиналдытүріндеастысіңіру, қорытужәнемоторлы-эвакуациялыққызметтерітежеледі; ішектіңқалыпты биоценозы бұзылады, бұласқазан — ішекжүйесініңбұзылысынажағдайтуғызадыжәнекүшейтеді. Тоқішектедиффуздыкатаральдықабынубелгілерібайқалады. Патологиялықпроцесскеішекпенбіргеұйқыбезі мен бауырқосылады. Бұлмүшелердіңбұзылысы тез өтпелісипатқаие, бірақкейдепроцестіңсозылмалыағымыболуымүмкін. Ішектіңфункциональдыжағдайыклиникалықжазылуданкейінбіршамакешқалыпқакелетінінатапөту керек. Бірқатарнауқастардасіңіружәнеқорыту (әсіресе, майлардысіңіру мен қорыту) қызметтерініңбұзылысыбірнеше ай бойысақталуымүмкін. Сальмонеллезгежүрек - қантамыржүйесініңзақымдалуытән. Бұлкездеқантамырлықбұзылыстаржетекшіорыналады, оларжүрекқызметіндеекіншілікөзгерістершақырады. 5 — 7 % - науқастарда коллапс дамиды. Миокардтыңзақымдалуыжүректондарыныңбәсеңдеуімсн, экстрасистолияныңпайдаболуымен, сирекжүрекұшындасистоликалық шу, ЭКГ өзгерістерменкөрінеді. Бүйректердіңқанайналымыныңбұзылысы мен су-электролиттік тепе-теңдіктіңөзгерістері, бүйректіңжеделжетіспеушілігініңсебебіболуымүмкін. Токсико- дьлвтпйинфекциялық шок дамығандакөпауытқуларбайқалады, бұлкездеайналымдағықанкөлемітөмендеуібүйректегіқанныңағуыназайтады, микроциркуляция бұзылыстарынаалыпкеледі. Сальмонеллездіңгастроинтестинальдытүрінде су-электролиттікөзгерістер айқынкөрінеді. Дегидратация, электролиттердің дисбалансы, микроциркуляцияныңбұзылысы, соныменқатаргормональдыауытқуларқышқыл — сілтілік тепе — теңдіктіңбұзылыстарынанметоболикалықацидозғажағдайжасайды. Қандабірқатаржағдайда гемоглобин мен эритроциттердеңгейіжоғарылайды; аурудыңалғашқысағаттарыныңөзіндеорташадәрежеденейтрофилдікауытқумен лейкоцитоз анықталады, олтаяқшаядролықэлементтердің, соныменқатаржастүрлері — миелоциттергедейінжоғарлауыменкөрінеді. Сүзектәрізді варианты. Бастапқыдагастроинтестинальдытүрінеұқсас, бірақ 3-7 күндеаяқталмайды, ішсүзегінетәнсимптомдарғаиеболады. Қызбатолқын - тәріздінемеседұрысеместипті 38-39◦С-қа дейін, 10-14 күнгесозылады. Әлсіздік, адинамия, ұйқыныңбұзылуы, басыныңауруы, іштіңкерілуікүшееді. Бауырдың, көкбауырдыңүлкеюітұрақтытүрдеанықталады. Брадикардия дамиды. Жиі лейкоцитоз лейкопенияғаауысады, таяқшаядролықэлементтердіңкөбеюісақталады. Кей жағдайда ауру интоксикация белгілеріненбасталуымүмкін: бас ауру, жоғары температура, қалтырау, әлсіздік, Гастроэнтерит синдромы әлсізбілінедінемесеболмайды. Науқасәлсіз. Бет-әлпетібозғылт. Көзжанарыинъецирленгенкейдесубиктериялықболуымүмкін. Кейдскеудежәнеіштіңтерісіндерозеолездібөртпепайдаболады. Бауыр мен көкбауырұлғаяды. Сальмонеллездіңсептикопиемиялық варианты сепсис тәріздіөтеді. Гастроэнтериттік вариант бойыншаөтетінбастапқыкезеңненкейін, гектикалықсипаттағы температура, бас ауру, аяқтыңбұлшықеттерініңауруы, қалтырау, терлеу, тахикардия пайдаболады. Сандырақтау мен қозуболуымүмкін. Науқастыңтеріқабатыбозғылт, кейдесарғыш — жасылтүсті, петехиальдынемесегеморрагиялықбөртпелерболады. Әртүрліекіншіліксептико — пиемиялықошақтардың (пневмония, плеврит, эндокардит, жұмсақтіндерініңабсцесі, флегмонасы, пиелит, цистит, периостит, артрит, остеомиелит, ирит, иридоциклит жәнет.б.) қалыптасуыжәнебауыр мен көкбауырдыңүлкеюітән. Соныменқатар, септикопиемиялық варианты жекемүшелердіңжергіліктізақымдалуымен, хрониосепсистәріздіөтуімүмкін. Гемограммада: лейкопения, анэозинофилия, лейкоформуланыңсолғаығысуы, кейде –орташадеңгейдегі лейкоцитоз. Сальмонеллезбенауырғаннансоңжеделнемесесозылмалыбактериятасымалдыушылыққалыптасуымүмкін. Еңжиіжеделбактериятасымалдыушылықкездеседі, бұлкездеклиникалықжазылуданкейін 15 күннен 3 айғадейінқоздырғышбөлінеді. Егерклиникалықжазылуданкейін 3 айдан аса қоздырғышбөлінсе, процесс созылмалыбактериятасымалдаушылықретіндебағаланады. Созылмалыбактериятасымалдаушылықдиагнозындәлелдеуүшін, науқасты 6 айдан кем емесдиспансерлікбақылау, нәжісі мен зәрінбактерологиялыққайтазерттеу керек. Соныменқатар, диагноздыанықтауғадуоденальдықалдықтызерттеу мен серологиялықзерттеу (ТГАР) көмектеседі. Транзиторлыбактериятасымалдаушылықтуралыкелесібелгілердіңжиынтығыболғанжағдайдағанаайтуғаболады: а) қазіргіуақыттажәнеалдындағы 3 ай бойы аурудыңклиникалықсимптомдарыныңболмауы; б) нәжіс пен зәрдісоңғыүш бактерологиялықзерттеунәтижелерініңтерісболғанжағдайдақоздырғышты бір — екіретбөлу; в) динамикадасерологиялықреакцияларыныңтерісболуы. Диагностикасы. Сальмонеллездіңсалыстырмалыдиагностикасыжұқпалыаурулардыңүлкентобымен (этиологиясыбасқатоксикоинфекциялар, жедел дизентерия, вирусты гастроэнтерит, ішсүзегі, грипп жәнет.б.), терапевтік (миокард инфаркты, (холецистит, панкреатит) жәнехирургиялықаурулармен( жедел аппендицит, жедел холецистит), соныменқатар, ауырметаллдардыңтұздарыменулануменжүргізіледі. Сальмонеллез диагнозы ауруғатәнклиникалықбелгілерініңжәнелабораториялықзерттеумәліметтерініңнегізіндеқойылады. Тиянақтыжәнедұрысжиналғанэпидемиологиялықанамнездіназарғаалу керек. Эпидемиологиялықдеректеріненсапасызазық - түліктіқолдануғабайланысты, ауруыныңтоптықсипаттаболуымаңызды. Сальмонеллез қалтыраудан, лоқсу, құсуданбасталады; эпигастральдыжәнеумбиликальдыаймақтарда ауру сезіміпайдаболады, кешіреккөпмөлшердесулықара - қоңырнемесежағымсызиістіжасылтүстінәжісқосылады. Науқастасальмонеллезгетәнклиникалық, эпидемиологиялықмағлұматтарыкешеніболғандажәнелабораториялықдәлелденсе сальмонеллез диагнозы расталады. Лабораториялықәдістерішіндебактерологиялықжәнесерологиялықәдістереңмаңызды. Науқастардыңнәжісі, құсық, асқазанныңшайындысуы, зәр, қан, өт, қабынуошағыннанбөлінділер, күмәндіазық - түліктербактерологиялықзерттеледі. Серологиялықәдістерішінде агглютинация реакциясыжәне ТГАР қолданылады. Соңғыжылдарынауқастыңқанындажәнебасқа да биосубстраттарданарнайыантигендердіанықтайтынжоғарысезімталсерологиялықәдістерлатекстік агглютинация жәнекоагглютинацияретіндеқолданылады. Емдеуі. Диареялықинфекциялардатәртіп, жәнекүтім «базистітерапияны» құрастырады, оларсызішектікнауқастыемдеуқиынғатүседі. Ішектікнауқастыкүтімкезіндесанитарлыдезинфекцияғаназараударылады, әсіресеәжетханаларда. Палаттықмедициналықмейірбикеішекнауқастыжағдайыныңбарлықөзгерістерітуралыемдеуші (кезекші) дәрігергехабарлауға, дәрігердіңтағайындауыбойыншабарлықемдікжәнедиагностикалықпроцедураларынорындауғатиіс. Сальмонеллез кезінде госпитализация қатаңміндеттіемес. Аурудыңжеңілағымыменауыратыннауқастаржәнереконвалесценттерүйжағдайындаемделеалады. Стационарлықемдеуаурудыңорташаауырлықтағыжәнеауырағымындағынауқастар, ертежастағыбалалар, кәріадамдарға, ауыр, қосалқыаурулары бар науқастарғакөрсетілген. Эпидемиологиялықкөрсеткішбойыншагоспитализацияғатағамдықөндіріс, балалармекемесініңқызметкерлері, жатақханадатұратындар, әскериқызметкерлержәнес.с. міндеттітүрдежатқызылады. Емдеуәдісінтаңдауаурудыңтүрі мен ауырлығынабайланысты. Сальмонеллездіңсубклиникалықтүріменауыратыннауқастаржәнеқалыптасқанжедел бактерия бөлушілергеемдікшараларқажетемес. Бұлтоптағынауқастардың бактерия бөлуіөзбетіментоқтайдыжәнеқандай да бірдәрілікпрепараттардытағайындау санация мерзімінұзартады. Аурудыңгастроинтестинальдытүрінденауқастардыемдеудіңнегізгіәдісіпатогенетикалық терапия болыптабылады, оған дезинтоксикация, су — электролиттік тепе-теңдіктіжәнегемодинамиканықалпынакелтіру, асқазан — ішекжүйесініңжергіліктізақымдалуларынжоюғабағытталғаншараларжатады. Біруақытта фонды жәнеқосалқыаурулардыемдеудіжүргізу керек. Сальмонеллездіңбұлтүрлеріне диета сақтаужәнеэтиотроптыемдіқолданудан бас тартужалпыболыптабылады. №4 диета тағайындалады. Лактазаныңжиіжетіспеушілігінебайланыстыжәнемайлардыңсіңірілуі мен қорытылуыныңбұзылысынанжеделкезеңдерационнанқаймағыалынбағансүтжәнебаяуеритінмайлардыалыптастау, көмірсулардықолданудышектеу керек. Суда пісірілгенкүріш пен сұлыданботқа, қайнатылғанбалық, будапісірілгенфарштанжасалынғантағамдар, жемістіккисельдер, сүзбе, ірімшіктағайындалады. Диетаныбіртіндепкеңейтедіжәнетолықклиникалықжазылукезінде, әдеттеаурудың 28 – 30 күнісауадамныңрационынаөтеді. Бұлтүрлердеантибактериальдыпрепараттардықолдануабсолюттіктүрдеқарсыкөрсетілгсн, себебікешклиникалықсауығуғаалыпкеледі, асқазанішекжүйесініңқалпынакелуінкешеуілдетеді, организмніңсальмонеллалардан санация мерзімінұзартадыжәнедисбактериоздықалыптастырады. Науқастардыемдеудіинфицирленгентағамды, қоздырғыштардыжәнеоныңтоксиндеріншығарумақсатыменасқазандыжуу-шаюданбастайды. Асқазандыжуу-шаюаурудыңалғашқысағаттарындапайдалы, бірақлоқсу мен құсуболғанжағдайдапроцедураныкешмерзімдежасауғаболады. 2 % натрий бикарбонат немесе 0,1 % калий перманганат ертіндісінқолданады. Бұлерітінділерболмағанжағдайда су қолданылады. Жуу-шаюғақолданылатынерітіндікөлемі 2-3 л құрайды, температурасы 18-20◦С. Әдетте - асқазанды таза шайынды су шыққанғадейінжуады. Сусызданубелгісіжоқсальмонеллездіинфекцияныңжеңілтүріндеасқазандыжууменбарлықмедициналықкөмеккөлеміаяқталады. Орташажәнежеңілауырлықтағы ауру жағдайында, І-ІІ дәрежедегісусыздануменкүресуүшіноральдыжолменрегидратациялықерітінділеренгізіледі. БҰҰ ұсынғаноральдырегидратациялықтұздар (ОРС) ерітіндісікеңіненқолданылады: глюкосаланнемесеоралитретіндебелгіліжәнеоныңмодификациялары — цитраглюкосолан, регидрон. Енгізілетінпероральдыерітіндікөлемісусызданудәрежесімен, интоксикация айқындылығыменжәненауқастыңденесалмағыменанықталады. ӘдеттеII- дәрежедегісусыздану, орташаауырлықтағыағымменөтетінсальмонеллезбенауыратыннауқастарға ОРС 40 — 70 мл/кг көлемінде, ал айқынинтоксикациясы бар, бірақсусызданужоқнауқастарға 30 — 40 мл/кг көлеміндетағайындайды. Сұйықтықтыенгізужылдамдығы 1 — 1,5 л/сағ. құрайды. Енгізілетінерітінділердіңтемпературасы 40◦С болуы керек. Оральдырегидратациялық терапия екіэтаптаісжүзінеасырылады: I-ші этап — сусызданудыжәнетұздардыжоғалтуды, интоксикацияныжоюмақсатынабағытталғанбіріншілікрегидратация. Оныңұзақтығы 2 - 4 сағат. II -ші этап — жалғасыпжатқансұйықтық пен тұздардыңжоғалуын, соныменқатарсақталғанинтоксикациялықсиндромдыжоюғабағытталған терапия. Ол келесі 2-3 тәулікбойындажасалынады. Қантдиабетіменауыратыннауқастарғақайталамалықұсукезінде, өршімелісусыздануда, емдеуді 38-40◦С алдын ала жылытылған "Квартасоль", "Хлосоль", "Ацесоль", "Трисоль" жәнет.б. полииондыкристаллоидтыерітінділердікөктамырішінеенгізуденбастайды. Бұлкездс 40—48 мл/сағ. жылдамдықпенсағатына 1,5-3 л енгізужеткілікті. Сальмонеллездіңауырағымынданемесеасқынулардамығанжағдайларданауқасқарқынды терапия және реанимация бөлімшесіндеемделеді. Сальмонеллез кезінде, тұздыерітінділерменқатар дезинтоксикация жәнегемодинамиканықалпынакелтірумақсатыменсинтетикалықколлоидтыерітінділер: , инфезол, энтерол, реополиглюкин, полиглюкин, реоглюман, реомакродексқолданылады. Олардысусызданудыжойғаннанкейіннемесесусыздануболмағанжағдайдақолдануғаболады. III-IVдәрежелісусыздану, ауырағымдағы ауру кезіндеемдеудікөктамырішінесорғалап (80 - 120 мл/мин) аталғанполииондыерітінділердіенгізуденбастайды. Регидратациямақсатымененгізілетінерітіндікөлемі, сусызданудәрежесіменжәнеденесалмағыменанықталады. Бұлтоптағынауқастарғасұйықтықтықолданурежимінқатаңтүрдесақтау керек. Құсужәнеішөтуде, әрбір 2 сағатсайынтынысалукезіндежәнетеріарқылыжоғалтылған су көлемікелесі 2 сағатішіндеорнытолтырылуы керек. Гемодинамикалықкөрсеткіштертұрақталғанда, құсутоқталғандажәнебүйрекқызметіқалпынакелгенненкейінсұйықтықтыпероральдықабылдаукөрсетілген. Метоболикалық ацидоз дамығанда 4 % натрий бикарбонат ерітіндісіненгізугетағайындалады. Инфекциялық – токсикалық шок болғандаемдікшараларполииондыерітінділердітамырішіне (100 - 120 мл/мин. жылдамдықпен) енгізуденбасталады. Енгізілетінерітіндікөлемі гемодинамика жағдайы мен қанныңбиохимиялықкөрсеткіштерінебайланысты. Біршамасусызданукезінде дезинтоксикация мақсатындатұздыерітінділерменқатарсинтетикалықколлоидтыерітінділер (полиглюкин, реополиглюкин) 400 — 1000 мл көлемдеқолданылуымүмкін. Бүйрекүстібезініңжетіспеушілігіндеглюкокортикоидтардыенгізукөрсетілген. Алғашқыдозасын (60 — 90 мг преднизолон, 125- 250 мг гидрокортизон) тамырішінесорғалап, келесідозасын — тамырішіне 4-6 сағаттансоңтамшылапенгізеді. Бірмезгілдеәрбір 12 сағатта 5-10 мг дезоксикортикостеронацетаттыбұлшықеткеенгізеді. Интенсивті терапия гемодинамикалықкөрсеткіштертұрақтытүрдеқалпынакелгеншежәненесепбөлуқалыптасқанғадейінжалғасады. Гастроинтестинальдытүріменауыратыннауқастарғамезатон, норадреналин, эфедрин сияқтыпрепараттарды, олардыңбүйректердіңқантамырларыныңспазмыншақыруқасиетінебайланыстықолдануқарсыкөрсетіледі. Жеделбүйрекжетіспеушілігі, өкпенемесемидыңісінуідамығанда, диуретиктермен (маннитол, фуросемид, мочевина) мақсаттытүрде терапия жүргізу керек. Асқазанішекжүйесініңқызметінің тез қалпынакелтіруүшін, ферменттікпрепараттарды (панзинорм, фестал, плестал, мезим, форте, абомин, энзисталжәнет.б.) қолдану керек. Көрестілгенпрепарапардынауқастартағамуақытысынданемесе 10 – 15 мин. қалғандақабылдау керек. Оданбасқа, комплекстікемдеполиваленттіксальмонеллездік бактериофаг қолданылады. Сальмонеллездіңжайылмалытүріндепатогенетикалықтерапиямен (дезинтоксикация, десенсибилизация, гемодинамиканықалыптаұстау) қатар, антибактериальдыпрепараттарды (гентамицин, левомицетин, ампицилин), фторхинолондарды (пефлоксацин, ципрофлоксацин, офлоксацин) жәнет.б. тағайындау керек. Сальмонелланыңсозылмалыбактериотасымалдаушыларынсанациялаукешенді болу керек. Әртүрліаитибакериальдыпрепараттардықолданутұрақтынәтижебермейді, осығанбайланыстыбіріншікезектеорганизмніңжалпыреактивтілігінәсерететінзаттардықолдану керек: пиримидин қатарындағыпрепараттар (пентоксилжәнеметилурацил), аутогемотерапия, асқазанішекжүйсініңқосалқыауруларынемдеу. Егернәжістібактериологиялықзерттегенкездетеріснәтижеболғанжағдайдажәнетолықклиникалықжазылуданкейінстационарданшығарылады. Алдыналушаралары. Тек медициналықмамандаремес, соныменқатарветеринарлық, санитарлық - ветеринарлықжәнет.б. қызметжәнемекемелеркүштеріараласуы керек. Сальмонеллезбенкүресудемаңыздышараларғажатады: мал соятынжерлердедұрысұйымдасқансанитарлық - ветеринарлықсараптама, еткомбинаттарында, құсфермаларында, сүтзауыттарындажәнет.б. тағамдыөңдеудіңтехнологиялықпроцесстерінегигиеналықталаптардықатаңтүрдесақтау; отандықөндірісретінде мал шаруашылықөнімдерін, соныменқатарөңдеу мен реализацияныңбарлықэтаптарында импорт өнімдерінжүйелітүрдебактериологиялықбақылауданөткізу, суда жүзетінқұстардыөсіруүшінқолданылатын аз ағындыжәнеағындыемес су қоймалардыдұрыспайдалану; балаларстационарларында, перзентханалардасанитарлық - эпидемиологиялықрежимдіқатаңтүрдесақтау. Санитарлық-гигиеналықшаралар – тағамөнімдерініңсальмонеллалармензалалдануыналдыналу, тағамөнімдеріндұрыстермоөңдеуденөткізу. Эпидемияғақарсышараларұжымдардааурудыңтаралуыналдыналуғабағытталған. Ауру ошағындакезектіжәненәтижелік дезинфекция жүргізіледі. Ауруханаішілік инфекция пайдаболса, арнайыжұмыстәртібібекітіледі. ҚР-да Салмонеллездіалдыналушаралары (№539 Бұйрықтанкөшірме 28.12.1995.) 1.5. Инфекция ошағындажүргізілетіншаралар. Салмонеллезбенауыратыннауқастаржәнебактериятасымалдаушыларауруханағаклиникалықжәнеэпидемиологиялықкөрсеткіштербойыншажатқызылады. Тағамдықөндірісжұмысшыларыжәнеоларғатеңестірілгендерміндеттітүрдеауруханағажатқызылу керек. Бұладамдарауруханадантолықклиникалықсауығуданкейінжәне 3 реталынғаннәжістіңбактериологиялықзерттеулердіңтеріснәтижесіненкейіншығарылады. Ауруханаданшыққансоңсалмонеллабөлмейтінадамдаржұмысқашығарылады. Егертағамдықөндірісжұмысшыларыжәнеоларғатеңестірілгендерсалмонелланысыртқыортағабөлсе, негізгіжұмысына 15 күнжіберілмей, басқажұмысқаорналастырылады. Осы кезеңденәжіс 3 реттексеріледі. Егерқайтаданоңнәтижеболсазерттеутағы 15 күнішіндеқайталанады. Бактерия тасымалдаушылық 3 айдан асса негізгіжұмысына 1 жылбойыжіберілмейді. Осы кезеңөткенсоңнәжіс 3 рет, өт 1 реттексеріледі. Егернәтижелертерісболсаадамдарнегізгіжұмысынажіберіледі. Ал егер 1 реттерісболсабұладамдарсозылмалы бактерия тасымалдаушыретінденегізгіжұмысынанбосатылады. Олармекен –жайыбойыншасанэпидстанцияданемесе ЖАК-де есептетұрады. Бала-бақшағабаратынбалаларұжымға 15 күнбойыжіберілмейді. Созылмалыбактериятасымалдаушыбалалар бала-бақшағажіберілмейді. Бақылау сұрақтары: Сальмонелланың қоздырғышы? Салмонеллездің клиникалық көріністері? Сальмонелланың қалай емделеді? Сальмонелланың асқынулары? жүктеу/скачать 122.63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|