«Түйсіну және қабылдау психологиясына кіріспе» пәні бойынша 1 опс, казақ бөлімі 2015-16 оқу жылына арналған қысқаша дәрістер
-13дәрістер. Есту қабылдауы. Қозғалысты қабылдау
жүктеу/скачать 64.77 Kb.
|
| 12-13дәрістер. Есту қабылдауы. Қозғалысты қабылдау
Бейімделгіш рефлекторлық актіде пайда болған түйсіну оның жүзеге асуына қатысады, оны жанамалайды. Заттылық қана, яғни болмысқа қатысты болу ғана түйсінуді психикалық құбылыс ретінде жасайды. Заттық іс-әрекет түйсінуді қалай туғызады деген негізгі сұрақты қорытты. Міне, осы жағдай И.М. Сеченов зерттеулеріндегі негізгі идея – сезімдік танымның табиғатын көрсетеді. Ол сондай-ақ көру аппараты жайлы да зерттеді. Түйсіну мен қабылдаудың пайда болуында қозғалыс қалай қатысады деген сұраққа нақты жауап берді. Оны сипап сезу түйсінуінде көп көрсетті. Практикалық контактыны жүзеге асырған қозғалыс, қолдың нақты сыртқы объектімен «кездесуі», оның қасиеттеріне бағынуы керек-затты сипау, қол соның соңынан оның контуры, шамасын жасайды және сигналдар арқылы олардың «көшірмесін» мида жасайды. Өзінің заттық қозғалыстың рөлі жайлы түсініктерін И.М. Сеченов басқа да экстрарецептивті түйсінулерге таратты. Сөйтіп түйсінудің рефлекторлық концепциясының жалпы теориясы жасалды. Ең маңыздылары – сенсорлық процестердің орталық нерв механизмдері, түйсінудегі заттық қозғалыспен байланысы жоқ эфферентті звенолардың қатысуы қалай жүзеге асады деген сұрақтар. И.М. Сеченов өзінің «Герман фон Гельмгольц физиолог ретінде» (1894) және «Сезім» органдарының соқыр және көретін адамдардың қолдарының жұмысына қатысуы деген мақалаларында негізгі идеяларын айтты. Соқыр адамда көзбен сипап сезу жоқ, бірақ қолмен сиапа сезеді. Бұлшық еттер негізінде көз кеңістікті қатынастарды бағалауды үйренді. Оны Шеррингтон «миотатикалық рефлекс» деп атады. Миотатикалық рефлексте рефлекторлық доға шынжыры басталады және бұлшық етте аяқталады. И.М. Сеченов бұлшық ет сезімдер өніміне –жақындық, алыстық, заттардың биіктігі, олардың жолдары мен қозғалыстарының жылдамдығын жатқызады. Бұлшық ет сезімдері өлшенеді және кеңістікпен уақытта бөлшектенген анализатор бола бастайды. Сонымен бұлшық ет кеңістік пен уақытта заттық қатынастарды анықтайды. Әрі ол біздің жұмысшы органымыз. Бұлшық ет сезімдері екі жақты функция атқарады. Сырттай қабылданған, яғги сезім органдарының жолымен ауысқандар өз іс--әрекеттерінде бір-бірімен кездеседі. Көздің шын және көз алдындағы елестеткен қозғалыстары бір-бірімен сәйкес келеді. Көз бір уақытта қозғалыстың екі сипаттамасын ажырата алады: бағыты және жылдамдығы. 1.Тітіркендіргіштердің анализаторларға қатысты әрекетінің рефлекторлық механизмдері. Қабылдау процесі қалай жүзеге асады және рецепция бейнелеу механизмдерімен қандай қатынаста болады деген сұрақтар анализатордың механизмдері деген сұрақтардан алыс кетпейді (Брейзье). 2.Анализатор жайлы түсінікте бірінші принцип – қозуды өткізетін арнайы және арнайы емес жолдардың өзара әрекет принципі. Екінші принцип – анализаторды афферентті-эфферентті жүйелер деп қарастыру. Анализаторларды реттейтін әртүрлі рефлекстердің ішінде адаптациялық рефлекс, бағдарлаушы рефлекс, қорғаныс рефлекстерінің маңызы зор. жүктеу/скачать 64.77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|