Түркі академиясы халықаралық Ұйымы йүСҮП ҰЛЫҚ хас-хажиб баласағҰНИ
жүктеу/скачать 1.36 Mb. Pdf көрінісі
|
| – солында. Мұндағы ащы су түпнұсқада урагун деп берілген. Ол
«кісі ішетін ащы сұйық дәрі, үнді дәрілерінің бір түрі, соның аты» (ДТС,614). С.Н.Иванов оны «яд» деп аударған [772–бәйіт]. А.Егеубаев та осылай еткен: Қарақшыдай зәр пышақ қолындағы, Екі ыдыс тұр: оңы – бал, солында – у [772–бәйіт]. Осы бәйіттің мазмұнында қарақшы туралы ешқандай ұғым жоқ, әңгіме Күнтоғды патша туралы болып отыр. Бұл – бір, екіншіден, адам уды ішпейді, ал мынау – адам ішетін дәрі (орысша: «название одного из индийских лекарств, горький напиток») [ДТС, 614]. Өзі көп қолданылатын дәрі болса керек, ол Махмуд Қашқаридың еңбегінде де аталады. 826. Құт қонақтап, іс- еңбегін асырған, Ыла айтыпты, тыңда, жұрты бас ұрған. Мұндағы Ыла – Түркістандағы бір өзеннің аты; сондағы бір аймақтың аты. Осы өңірде жайлайтын бір тайпаның аты да болар, бұл Ыла сол жұрттың өкілі сияқты. 1 884. Түпнұсқада патшаның берген жауабы туралы арнайы тақырып қойылмаған: жауап сөздер «Патша Айтты» деп басталады. 893. Ондай ерде мін бар ма сөз ететін. Зерделі ұғып, оған ойы жететін? Осы бәйіттің екінші жолы С.Н.Иванов аудармасында қате берілген: «Бывает хороший хоть чем-либо худ, Дурные хоть в чем-либо доброе чтут?» [871-бәйіт]. А. Егеубаев аудармасында мәселе одан әрі шатасып кеткен: Кінә-міні бола ма ізгі адамның, жақсылығы бола ма арсыз, жаманның?» [871-бәйіт]. Түпнұсқада қарапайым жалпы адам баласы емес, мақтаулы ердің бойында ақылды кісі сезіп, біле алатындай бір мін бола ма, жоқ па? – әңгіме осы туралы. С.Н.Иванов пен А.Егеубаевтың аудармаларында осы мәселе қате аударылған. Біріншіден, олар әңгімені жалпы адам баласы туралы айтылатын етіп аударған, екіншіден, олар жақсы адам мен жаман адам жөнінде (антитеза ретінде) сөз қозғаған. Бұл бәйіттің жалпы мазмұнында ондай ұғым жоқ (жаман адам туралы ештеңе айтылмаған). Екі тілде де (орысша, қазақша) орын алып отырған қателіктің себебі мынада: бұл бәйіт алдыңғы бәйітте айтылатын ойға байланысты, соның жалғасы есебінде қарастырылмаған, (демек, бұл – алдыңғы бәйіт те дұрыс аударылмаған деген сөз!) – онда аты шыққан мақтаулы адам 547 жайында айтылады, бірақ ол айтылған ой осы екі тәржімашы аударған екі еңбекте де жоқ, қолыңыздағы біздің аудармамызда бар: Ердің аты мақтауменен шығады [892-бәйіт]. Біздің тоқталып отырған мәселеміздің негізгі мағынасы осыған келіп тіреледі: мақтаулы (қатардағы қарапайым адам емес), ақылды адам түсіне қоятындай мін бар ма? Айтолды осындай сұрақ қояды. Аталып өткен екі аудармашының еңбектерінде қойылатын сұрақ қарапайым екі (жақсы, жаман) адам туралы болып отыр. 953. Бұл бәйіт дастанда төрт таған ретінде берілген (ұйқасы: а–а–ә–а). С.Н.Иванов екі бәйіт есебінде келтірген (а–а, а–а, 966, 967-бәйіттер). А.Егеубаев та солай етіп аударған (966, 967-бәйіттер). Айтпақшы, бұл тәржімашының қазақша аудармасында төрт таған өлең әсте жоқ. Шамасы, бұл автор* (аудармашы автор, әрине) рубаят пен бәйіттің өзара айырмасын ажырата алмаған болу керек! Біз аударып отырған нұсқада екі жүзге тарта рубаят бар. Олардың бәрін С.Н.Иванов төрт таған етіп аударған. 959. Білімді кісі сөзі таусылмайды, Ағысты бұлақ суы таусылмайды. Бұл екі жол бәйіттің өзара ұйқасы бір сөздің қайталап келуі арқылы берілген. С.Н.Иванов аудармасында да солай [973-бәйіт]. А.Егеубаевтың аудармасында: «Білімнің нұрлы сөзі сарқылмас, Бастауы кең бұлақ көзі тартылмас» деп берілген [973-бәйіт]. Мұндағы «нұрлы, бастауы кең, көзі деген сөздердің басы артық, олар қостармақтың құрамында жоқ. Бұл бәйіт мәтел сияқты, сондықтан оған басы артық сөздерді әкеліп тықпалаудың да қажеті жоқ сияқты. 966. Бір әйел шығады ғой бір-ақ ерге, Егіз ұл табады ғой жүктеу/скачать 1.36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|