Борис Леонидович Пастернак. «Июль», «Золотая осень».
Леонид Николаевич Андреев. «Петька на даче». «Кусака»
Михаил Михайлович Зощенко. «Галоша», «Встреча»
Теория литературы. Сатира, юмор.
Для внеклассного чтения: «Монтер».
Михаил Михайлович Пришвин. «Кладовая солнца» (сказка-быль в сокращении).
Для внеклассного чтения: Миниатюры (крохотки) А.И.Солженицына. «Лиственница».
Юрий Павлович Казаков. «Оленьи рога».
Николай Алексеевич Заболоцкий. «Некрасивая девочка», «Лебедь в зоопарке», «Не позволяй душе лениться».
Стихотворения о войне.
А. Т. Твардовский. «Две строчки», «В час мира».
Д.С.Самойлов. «Сороковые»,
Е.А.Евтушенко. «Мёд».
Андрей Платонович Платонов. «Корова». «Юшка».
Евгений Иванович Носов. «Белый гусь».
Николай Михайлович Рубцов. «В горнице», «Ночь на родине».
Валентин Григорьевич Распутин.. «Уроки французского» (в сокращении).
Для внеклассного чтения: Ю. В. Бондарев. «Простите нас!»
Зарубежная литература
Даниэль Дефо. «Робинзон Крузо» (главы).
Марк Твен. «Приключения Тома Сойера» (главы).
Для внеклассного чтения: Д. Свифт. «Путешествие Гулливера»;
Эрнест Сетон-Томпсон. «Чинк». «Снап» (в сокращении). «Арно» .
Повторение и обобщение изученного в 6 классе
-
КЛАСС (70 ЧАСОВ)
Введение. Художественная литература и действительность Русская литература XIX века
А.С.Пушкин. Пушкин и декабристы. «К Чаадаеву», «Во глубине сибирских руд»,
«Арион», «Анчар». «К морю». «19 октября». «Капитанская дочка».
Для внеклассного чтения: «Станционный смотритель».
Теория литературы. Стихотворная строфа. Повесть как жанр литературы (развитие понятия). М.Ю.Лермонтов. «Люблю я цепи синих гор.», «Синие горы Кавказа, приветствую вас!...», «Три пальмы». «Мцыри».
Теория литературы. Поэма как литературный жанр.
Н.В.Гоголь. «Ревизор».
Теория литературы. Герой литературного произведения. Комедия как драматическое произведение. Для внеклассного чтения: «Шинель»
Для внеклассного чтения: А.Н.Островский. «Свои люди - сочтемся». Г.Камал. «Банкрот». И.С.Тургенев. «Певцы». «Бурмистр».
Для внеклассного чтения: «Ася».
Ф.И.Тютчев. «Я встретил вас - и все былое.». « Умом Россию не понять.».
А.А.Фет «На заре ты ее не буди.», «Сияла ночь. Луной был полон сад.». «Учись у них - у дуба.», «Вечер».
А.К.Толстой. «Средь шумного бала, случайно.», «Не ветер, вея с высоты.»
Н.А.Некрасов. «Мороз, Красный нос». «Орина, мать солдатская», «В полном разгаре страда деревенская.», «Замолкни, Муза мести и печали!..», «Вчерашний день, часу в шестом. ». Н.С.Лесков. «Тупейный художник».
Л.Н.Толстой. «После бала».
Для внеклассного чтения: «Юность»
Теория литературы. Сюжет и композиция произведения. Антитеза как способ построения произведения.
Для внеклассного чтения: В.М.Гаршин. «Красный цветок».
А.П.Чехов. «Человек в футляре». «Крыжовник», «О любви».
Русская литература XX века И.А.Бунин. «Темные аллеи»
-
И.Куприн. «Куст сирени».
М.Горький. «Мои университеты».
-
В.Маяковский . «Послушайте!», «Хорошее отношение к лошадям». «Прозаседавшиеся». Теория литературы. Особенности ритма, лексических средств и тропов в стихотворениях Маяковского. Гипербола. Гротеск. Литота.
М.Цветаева «Моим стихам, написанным так рано.», «Красною кистью рябина зажглась.», «Тоска по Родине! Давно.», «Семь холмов, как семь колоколов.», «Москве», «Из строгого, стройного храма...».
О.Мандельштам . «Раковина», «Автопортрет», «Мы живем, под собою не чуя страны.». К.Г.Паустовский. «Телеграмма». «Снег», «Бриз».
Теория литературы. Развитие понятия о композиции.
А.Т.Твардовский. «Василий Теркин» (главы «Переправа», «Гармонь», «Два солдата»). Стихотворения о Великой Отечественной войне.
А.А.Сурков. «Песня смелых», «Бьется в тесной печурке огонь.».
К.М.Симонов. «Ты помнишь, Алеша, дороги Смоленщины.», «Жди меня...»
М.Исаковский. «До свиданья, города и хаты», «В лесу прифронтовом»
А.Ахматова. Биография поэта. «Я живу, как кукушка в часах.», «Мне голос был. Он звал утешно.», «» Мне ни к чему одичесие рати.», «Читатель», «Родная земля», «Мужество».
-
И.Солженицын. «Как жаль».
-
Астафьев. «Фотография, на которой меня нет».
Н.Рубцов. «Привет, Россия.», «Русский огонек», «Поэзия».
Для внеклассного чтения: Е.Евтушенко. «Казанский университет».
Чингиз Айтматов. «Белый пароход»
Зарубежная литература И.В.Гёте. «Фауст».
Жюль Верн. «Таинственный остров»
Для внеклассного чтения: Э.А.По. «Молчание», «Ворон».
Артур Конан-Дойл. «Пестрая лента».
А.Сент-Экзюпери. «Маленький принц».
Повторение и обобщение изученного в 8 классе
-
КЛАСС (102 ЧАСА)
Общее понятие об истории русской литературы
Основные этапы развития русской литературы: древнерусская, литература XVIII, XIX, XX веков Древнерусская литература «Слово о полку Игореве» (в сокращении).
Для внеклассного чтения: А.Никитин. «Хождение за три моря».
Теория литературы. Хождение.
Для внеклассного чтения: Героический эпос народов России: Гэсэр», «Урал-батыр», «Джангар». Русская литература XVIII века
Классицизм в русской литературе
Михаил Васильевич Ломоносов. «Ода на день восшествия на престол Блисаветы Петровны» (в сокращении), «Разговор с Анакреоном» (в сокращении), «Случились вместе два астронома в пиру». Гаврила Романович Державин. «Фелица» (в сокращении), «Властителям и судиям», «Памятник». Денис Иванович Фонвизин. «Недоросль» (фрагменты).
Теория литературы. Понятие о классицизме.
Сентиментализм в русской литературе Николай Михайлович Карамзин.. «Бедная Лиза».
Теория литературы. Понятие о сентиментализме.
Александр Николаевич Радищев. «Путешествие из Петербурга в Москву» (главы: «Любани», «Пешки»).
Александр Исаевич Солженицын. «Озеро Сегден», «Г ород на Неве», «Прах поэта», «На родине Есенина».
Русская литература первой половины XIX века Романтизм в русской литературе
Василий Андреевич Жуковский. «Лесной царь». «Вечер», «Море».
Теория литературы. Понятие о романтизме.
Реализм в русской литературе
Александр Сергеевич Г рибоедов. «Г оре от ума» (в сокращении).
Теория литературы. Общественная позиция автора в литературном произведении. Понятие о литературном характере.
Критика: И.Гончаров. «Мильон терзаний», А.Григорьев. «По поводу нового издания старой вещи.
Александр Сергеевич Пушкин. «Я помню чудное мгновенье...», «На холмах Г рузии...», «Я вас любил...», «Мадонна».
«Евгений Онегин» (в сокращении).
Критика: В. Г. Белинский. «Сочинения Александра Пушкина» (статьи восьмая и девятая — отрывки).
Теория литературы. Развитие понятия о реализме. Понятие о литературном типе.
Для внеклассного чтения: «Кавказский пленник».
Михаил Юрьевич Лермонтов. «Смерть поэта», «Поэт», «Как часто, пестрою толпою окружен...», «И скучно и грустно...», «Прощай, немытая Россия...», «Родина». «Герой нашего времени» (главы: «Бэла», «Максим Максимыч», «Княжна Мери»).
Критика: В. Г. Белинский. «Герой нашего времени»; «Сочинение М. Ю. Лермонтова»; «Стихотворения М. Ю. Лермонтова» (в сокращении).
Теория литературы. Развитие понятия о композиции литературного произведения. Развитие понятий о реализме и Романтизме.
Николай Васильевич Гоголь. «Мертвые души» (т. I, гл. 1, 2, 6, 11).
«Выбранные места из переписки с друзьями» (главы I, IV, VIII, IX, XVII, XIX, XXXII — в сокращении). Нравственное начало произведения. Особенности жанра. Полемика с В. Г. Белинским. Для внеклассного чтения: «Портрет», «Записки сумасшедшего» (по выбору).
Теория литературы. Развитие понятия о литературном типе. Развитие понятия о повести как жанре прозы.
Русская литература второй половины XIX века И.С.Тургенев. «Отцы и дети" (обзор).
С.Н.Лесков. «Старый гений».
Ф.М.Достоевский. «Преступление и наказание» (обзор).
Николай Алексеевич Некрасов. «Кому на Руси жить хорошо» (обзор). «Перед дождем»,
«Тройка», «Давно — отвергнутый тобою...», «Я сегодня так грустно настроен...».
Лев Николаевич Толстой. «Юность» (главы из повести). «Казаки» (в сокращении). «Война и мир» (обзор).
Русская литература XX века
Иван Алексеевич Бунин. «Холодная осень». «Еще я холоден и сыр...», «Слово», «У птицы есть гнездо, у зверя есть нора...».
Максим Горький «Макар Чудра».
Теория литературы. Развитие понятия о романтизме.
Александр Александрович Блок. «О, я хочу безумно жить...», «Да. Так диктует вдохновенье...», «Ты — как отзвук забытого гимна...», «Река раскинулась. Течет, грустит лениво...». ««О, я хочу безумно жить .», «О доблестях, о славе.», «Россия».
Сергей Александрович Есенин. «Не жалею, не зову, не плачу...», «Отговорила роща золотая...», «Низкий дом с голубыми ставнями...», «Собаке Качалова». «Песнь о собаке».
Михаил Афанасьевич Булгаков. «Собачье сердце» (в сокращении).
Андрей Платонович Платонов. «Песчаная учительница».
Михаил Александрович Шолохов. «Судьба человека» (в сокращении).
Василий Макарович Шукшин. «Мастер», «Крепкий мужик».
Для внеклассного чтения: «Волки», «Чудик».
Николай Михайлович Рубцов. «Я буду скакать по холмам задремавшей отчизны...», «Песня», «Березы», «Видения на холме» (в сокращении).
Для внеклассного чтения: М.Джалиль. Цикл «Моабитская тетрадь». М.Карим. Стихотворения военных лет из сборников «Мой конь» и «Стихотворения».
Федор Александрович Абрамов. «Поездка в прошлое».
Чингиз Торекулович Айтматов. «Буранный полустанок» («И дольше века длится день...») (фрагменты).
Зарубежная литература
Мифы Древней Греции. Прометей. Дедал и Икар. Орфей и Эвридика (в переложении Н. А. Куна).
Гомер. «Илиада», «Одиссея».
Катулл. «Плачь, Венера, и вы, Утехи, плачьте.», «Будем, Лесбия, жить, пока живы.».
Омар Хайям. Рубаи из сборника "Любовный напиток».
Теория литератур. Понятие о жанре рубаи.
Данте. «Божественная комедия».
Вильям Шекспир. Сонеты №№ 1 - 2. «Ромео и Джульетта» (отрывки). «Г амлет» (главы).
Жан Батист Мольер. «Мещанин во дворянстве» (отрывки). Сочетание в глав-Ном герое здравого смысла с легковерием и ограниченностью. Осмеяние претензий на образованность и культуру. Наивное стремление сыграть роль знатного человека. Честь и достоинство в понимании Мольера. Элементы буффонады в пьесе. Мастерство комедийной интриги. Народные истоки Мольера. И.Ф.Шиллер. «Перчатка» (в переводе Жуковского и Лермонтова).
Дж. Байрон. «Гяур».
П. Мериме. «Маттео Фальконе».
О. Генри. «Дары волхвов.
Повторение и обобщение изученного в 9 классе ТАТАРСКИЙ ЯЗЫК (для татарских школ)
-
класс (105 часов)
Тел кешене дус итә, бер-берсенә беркетә - 1 сәг.
Морфология һәм орфография (кабатлау һәм тирәнәйтү) 4 сәг.
Морфология, орфография һәм сүз төркемнәре турында гомуми төшенчә. Исем. Фигыль. Алмашлык.
Синтаксис һәм пунктуация. 6 сәг.
Сүзтезмә. Җөмлә. Гади һәм кушма җөмләләр. Әйтү максаты буенча җөмлә төрләре. Җөмләнең баш кисәкләре Җөмләнең иярчен кисәкләре Фонетика һәм орфоэпия. 20 сәг.
Фонетика һәм орфоэпия турында гомуми төшенчә. Авазлар һәм хәрефләр. Аваз һәм хәреф мөнәсәбәте. Сөйләм органнары. Авазларның ясалышы. Татар теленең фонетик закончалыклары. Сузык һәм тартык авазлар, аларны белдерүче хәрефләр. Сузык авазлар һәм аларның составы. Төркемләү. Тар әйтелешле [о] һәм киң әйтелешле [о], тар әйтелешле [э] һәм киң әйтелешле [э], тар әйтелешле [ы] һәм киң әйтелешле [ы] авазлары. Дифтонглар турында төшенчә. Сингармонизм законы, аның төрләре. Сузыкларның кыскаруы. Тартык авазлар һәм аларның составы. Төркемләү. [к], [г] һәм [ң], [f] тартыклары. [һ] һәм [х] тартыклары. н] һәм [ң] тартыклары. [w] һәм [в] тартыклары. Сөйләмдә тартыкларның үзгәреше (җайлашу, охшашлану, охшашсызлану, чиратлашу). Тартык авазлар таблицасын төзү. Иҗек. Татар телендә иҗек калыплары. Сүз басымы, аның үзенчәлекләре. Интонация һәм аның төп өлешләре (фраза басымы, пауза, логик басым, тойгы басымы, сөйләм көе). Татар әдәби теленең әйтелеш нормалары.
Фонетика һәм орфоэпиядән үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау. Фонетик анализ Графика һәм орфография. 14 сәг.
Графика һәм орфография турында гомуми төшенчә. Авазларны язуда күрсәтү. Алфавит. Татар теленең төп орфографик һәм орфоэпик нормалары. Сузык аваз хәрефләре һәм аларның составы. О, ө, ы, э(е) хәрефләренең дөрес язылышы. Е, ё, ю, я хәрефләренең дөрес язылышы. Тартык аваз хәрефләре Ч, җ, в хәрефләренең дөрес язылышы. к] һәм [f] авазларының язуда белдерелүе. җ] һәм [й], [х] һәм [һ], [н] һәм [ң] авазларын белдерүче хәрефләрнең дөрес язылышы . ъ һәм ь хәрефләренең дөрес язылышы. Сүзләрне юлдан юлга күчерү. Фонетика, орфоэпия, графика һәм орфография буенча үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.
Лексикология һәм сөйләм культурасы. 18 сәг.
Лексикология һәм сөйләм культурасы турында гомуми төшенчә. Сүз һәм аның лексик мәгънәсе Бер һәм күп мәгънәле сүзләр. Сүзләрнең туры һәм күчерелмә мәгънәләре. Омонимнар. Синонимнар. Антонимнар. Фразеологик әйтелмәләр. Татар теленең килеп чыгышы ягыннан сүзлек составы: татар теленең үз сүзләре һәм башка телләрдән алынган сүзләр. Татар теленең кулланылыш өлкәсе ягыннан сүзлек составы: гомумхалык сүзләре, диалекталь сүзләр, һөнәрчелек сүзләре, терминнар. Татар теленең кулланылыш дәрәҗәсе ягыннан сүзлек составы: тарихи сүзләр, архаизмнар һәм неологизмнар Сүзлекләр һәм аларның төрләре. Сүзлекләрдән файдалану күнегүләре. Лексикология һәм сөйләм культурасы бүлеген кабатлау һәм ныгыту. Сүзләргә лексик анализ ясау.
Сүз ясалышы. Сөйләм культурасы. 20 сәг.
Сүз төзелеше турында төшенчә. Морфемика. Сүзнең мәгънәле кисәкләре. Тамыр һәм кушымча. Сүз ясагыч һәм мөнәсәбәт белдерүче кушымчалар. Кушымчаларның ялгану тәртибе Тамыр һәм нигез. Сүз төзелешен тикшерү тәртибе Сүз ясалышы. Сүз ясалышы ысуллары. Сүз ясагыч кушымча ялгану (кушымчалау) ысулы Сүзләр кушылу ысулы. Кушма сүзләр Парлы сүзләр Тезмә сүзләр Фонетик ысул Сүзләрнең мәгънәсе үзгәрү ысулы Сүзләрне бер сүз төркеменнән икенчесенә күчерү ысулы Сүзләрне кыскарту ысулы Сүз төзелешен һәм ясалышын гомумиләштереп кабатлау, сүз төзелешен һәм ясалышын тикшерү.
Уку елы дәвамында үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.3 сәг.
Бәйләнешле сөйләм үстерү. 10 сәг.
Диктант. 8 сәг.
-
класс (105 часов)
Татар әдәби теле (1 сәгать)
Алдагы сыйныфларда үткәннәрне кабатлау
Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре.
Ясалышы ягыннан сүз төрләре.
Сүз төркемнәре.
Морфология
Морфология һәм сүз төркемнәре турында төшенчә
Мөстәкыйль сүз төркемнәре Исем
Сүз төркеме буларак исем. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Берлек һәм күплек сандагы исемнәр. Исемнәрнең килеш белән төрләнүе.
Исемнәрнең тартым белән төрләнүе.
Тартымлы исемнәрнең килеш белән төрләнүе.
Сан, тартым һәм килеш кушымчаларын куллануда стилистик төрлелек.
Исемнәрнең ясалышы.
Синоним һәм антоним исемнәр.
Исемнәрнең җөмләдә кулланылышы.
Исемнәрне гомумиләштереп кабатлау, исемнәргә морфологик анализ ясау.
Фигыль
Фигыль турында төшенчә. Фигыльнең башлангыч формасы. Барлык-юклык төре.
Фигыльнең зат-сан белән төрләнеше.
Фигыль юнәлешләре.
Фигыль төркемчәләре турында төшенчә. Затланышлы фигыльләр. Боерык фигыль, аның мәгънәсе, зат-сан белән төрләнеше.
Хикәя фигыль. Хәзерге заман хикәя фигыльләр, аларның мәгнәләре һәм зат-сан белән төрләнеше. Үткән заман хикәя фигыльләр. Аларның мәгънәләре , формалары һәм зат-сан белән төрләнеше. Киләчәк заман хикәя фигыльләр. Аларның мәгънәләре һәм зат-сан белән төрләнеше, дөрес язылышы.
Шарт фигыль, аның мәгънәсе, формалары, зат-сан белән төрләнеше һәм җөмләдә кулланылышы Затланышсыз фигыльләр.
Сыйфат фигыль, аның мәгънәсе, сыйфат һәм фигыль уртаклыгы.
Сыйфат фигыльнең заман формалары, аларның хикәя фигыль белән уртаклыгы.
Хәл фигыль, аның мәгънәсе, төрләре, җөмләдә кулланылышы һәм дөрес язылышы.
Исем фигыль, аның мәгънәсе, исемгә әйләнүе.
Инфинитив, аның җөмләдә кулланылышы һәм дөрес язылышы.
Ярдәмче фигыльләр һәм аларның җөмләдә кулланылыш.
Мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыль ролендә йөрүе. (Аналитик нигезле фигыльләр, аларның белдергән мәгънәләре.)
Фигыльләрнең ясалыш ягыннан төрләре.
Фигыльнең җөмләдә кулланылышы.
Фигыльне гомумиләштереп кабатлау, аларга морфологик анализ ясау.
Сыйфат
Сыйфат турында төшенчә. Асыл һәи нисби сыйфатлар. Сыйфат дәрәҗәләре.
Сыйфатлар ясалышы һәм сыйфат ясагыч кушымчалар.
Синоним һәм антоним сыйфатлар.
Сыйфатларның исемләшүе һәм җөмләдә кулланылышы.
Сыйфатларны гомумиләштереп кабатлау, аларга морфологик анализ ясау.
Сан
Сан турында гомуми төшенчә. Гарәп һәм рим цифрлары. Сан һәм саналмыш мөнәсәбәте.
Ясалышы ягыннан сан төрләре һәм аларның дөрес язылышы.
Сан төркемчәләре, аларның мәгънәләре һәм кулланылышы. Исемләшүе.
Саннарны гомумиләштереп кабатлау, аларга морфологик анализ ясау.
Рәвеш
Рәвеш турында гомуми төшенчә, аларның җөмләдә кулланылышы.
Рәвешләрнең ясалышы ягыннан төрләре һәм дөрес язылышы.
Рәвеш төркемчәләре.
Рәвеш дәрәҗәләре. Рәвешләрнең җөмләдә кулланылышы, аларда басым төшү үзенчәлеге. Рәвешне гомумиләштереп кабатлау, аларга морфологик анализ ясау.
Алмашлык
Алмашлык турында гомуми төшенчә. Алмашлык төркемчәләре.
Зат алмашлыклары, аларның килеш белән төрләнеше.
Күрсәтү алмашлыклары, аларның килеш төрләнеше.
Билгеләү алмашлыклары, аларның ясалышы.
Юклык һәм билгесезлек алмашлыклары, аларның ясалышы.
Тартым алмашлыклары, аларның ясалышы.
Алмашлыкларның җөмләдә кулланылышы, аларны гомумиләштереп кабатлау. Алмашлыкка морфологик анализ ясау.
Аваз ияртемнәре
Аваз ияртемнәре турында гомуми төшенчә. Аваз ияртемнәреннән ясалган сүзләр. Аваз ияртемнәренә морфологик анализ.
Хәбәрлек сүзләр
Хәбәрлек сүзләр турында гомуми төшенчә. Хәбәрлек сүзләрне морфологик яктан тикшерү.
Бәйләгеч сүз төркемнәре Бәйлек
Бәйлек турында төшенчә.
Бәйлекләрнең төркемчәләре.
Бәйлек сүзләр, аларның кулланылу үзенчәлекләре.
Теркәгеч
Теркәгеч турында гомуми төшенчә.
Теркәгечләрнең төркемчәләре.
Теркәгечләрнең дөрес язылышы, сөйләмдә кулланылышы.
Модаль сүз төркемнәре Кисәкчә
Модаль сүз төркеме турында төшенчә. Кисәкчә турында төшенчә.
Кисәкчәләрнең төркемчәләре, сөйләмдә кулланылышы.
Кисәкчәләрнең дөрес язылышы.
Модаль сүзләр турында гомуми төшенчә, аларның мәгънәләре һәм җөмләдә кулланылу үзенчәлекләре.
Ымлыклар
Ымлыклар турында гомуми төшенчә. Төркемчәләре. Ымлыкларның дөрес язылышы, алар янында тыныш билгеләре. Ымлыкларның сөйләмдә кулланылышы.
Кабатлау
Морфология буенча үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау Бәйләнешле сөйләм үстерү
Бирелгән темалар буенча сочинение материалы туплап, катлаулы план төзү.
Рәсемгә яки туган як табигатенә таянып, төрле жанрдагы сочинениеләр (сочинение-сыйфатлама, сочинение-хикәяләү һ.б.) язу күнегүләре.
Ел буена гади һәм катлаулы планнар төзеп яки алардан башка изложение, ирекле һәм әдәби темаларга сочинениеләр язу.
Берәр контроль изложение белән сочинениене һәм өй сочинениесен бергәләп тикшерү.
Төрле темаларга мәкалә язу күнегүләре.
Программага кертелгән әсәрләрне яки алардан сайлап алынган өзекләрне сәнгатьле итеп уку, эчтәлекне төгәл, кыскартып яки киңәйтеп сөйләү күнегүләре. Расписка һәмакт турында төшенчә бирү, аларны язу күнегүләрен үтәү.
Резерв дәрес
-
класс (105 часов)
-
нчы сыйныфта үткәннәрне искә төшерү
Сүзләрнең мәгънәләре, сөйләмдәге роле. Сүзләрнең мәгънәле кисәкләре.
Сүзләрнең ясалыш ягыннан төрләре.
Сүз төркемнәре.
Г ади җөмлә синтаксисы һәм тыныш билгеләре
Синтаксис турында төшенчә.
Сөйләмдә сүзләр бәйләнеше. Тезүле бәйләнеш: тиңдәш кисәкләр арасындагы теркәгечле һәм теркәгечсез бәйләнеш, тиңдәш кисәкләр арасына куела торган тыныш билгеләре.
Тезүле бәйләнеш: тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүзләр һәм алар янында куела торган тыныш билгеләре.
Ияртүле бәйләнеш: иярүче һәм ияртүче сүз, аларның шартлы билгесе.
Ияртүле бәйләнештәге сүзләр арасында урнашкан ачыклаулы (төгәлләүле) мөнәсәбәт.
Ияртүле бәйләнештәге сүзләр арасында урнашкан хәбәрлекле мөнәсәбәт.
Ияртүле бәйләнештәге аныклаулы мөнәсәбәт.
Синтаксик берәмлекләр. Сүзтезмә
Сүзтезмә турында төшенчә.
Фигыль сүзтезмә, исем сүзтезмә, алардагы бәйләүче чаралар.
Сыйфат сүзтезмә, алмашлык сүзтезмә, алардагы бәйләүче чаралар.
Сан сүзтезмә, сүзтезмәдәге бәйләүче чаралар.
Рәвеш сүзтезмә, сүзтезмәдәге бәйләүче чаралар.
Хәбәрлек сүз сүзтезмә, сүзтезмәдәге бәйләүче чаралар.
Бифункциональ кушымчалар (ясагыч һәм бәйләгеч функцияле кушымчалар). Сүзтезмәләрне тикшерү тәртибе.
Җөмлә. Җөмлә төрләре
Җөмлә. Ике составлы җөмлә.
Бер составлы фигыль җөмлә.
Бер составлы фигыль җөмлә.
Бер составлы исем (атау) җөмлә. Сүз җөмләләр.
Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре: хикәя, сорау, боерык җөмләләр.
Тойгылы җөмлә: тойгылы хикәя, сорау, боерык җөмләләр. Җөмләләрнең төрле урыннарында килгән эндәш һәм кереш сүзләр, ымлыклар, алар янында куела торган тыныш билгеләре.
Раслау һәм инкяр җөмләләр.
Җыйнак һәм җәенке җөмләләр.
Тулы һәм ким җөмләләр.
Өстәлмәләр.
Гади җөмлә. Теркәгечле һәм теркәгечсез кушма җөмләләр.
Җөмләнең грамматик кисәкләре
Җөмләнең баш кисәкләре. Ия: гади ия, тезмә ия, аның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Хәбәр: гади хәбәр, аның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Хәбәр: кушма хәбәр, аның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Ия белән хәбәрнең бәйләнеше. Ия белән хәбәр арасында сызык.
Җөмләнең иярчен кисәкләре. Аергыч, аның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Тиңдәш һәм тиңдәш булмаган аергычлар.
Тәмамлык. Туры һәм кыек тәмамлыклар, аларның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Хәлләр. Вакыт һәм урын хәлләре, аларның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Сәбәп һәм максат хәлләре, аларның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Рәвеш һәм күләм хәлләре, аларның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Шарт хәле һәм кире хәлләр, аларның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Аныклагыч, аның белдерелүе, җөмләдәге урыны.
Җөмләнең тиңдәш кисәкләре. Тиңдәш кисәкләрнең үзара бәйләнеше.
Тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләре.
Җөмләнең модаль кисәкләре. Эндәш сүзләр.
Җөмләдә сүз тәртибе. Туры (уңай) һәм кире тәртип.
Җөмләнең актуаль кисәкләргә бүленеше һәм сүз тәртибе.
Җөмләнең аерымланган кисәкләре. Җыйнак һәм җәенке аерымланган хәлләр, алар янында куела торган тыныш билгеләре.
Аерымланган аныклагычлар, алар янында куела торган тыныш билгеләре.
Җөмлә кисәкләрен шартлы билгеләр ярдәмендә билгеләп тикшерү.
Җөмләләргә морфологик-синтаксик анализ ясау.
Җөмләгә билгеләмә бирү.
Достарыңызбен бөлісу: |