Александр Николаевич Самоилович (1880-1938) А.Н.Самоилович 1880 жылы Нижний Новгородта гимназия директорының отбасында дүниеге келеді. Гимназияны бітіргеннен кейін 1899 жылы Петербург университетінің араб-парсы-татар-түрк бөліміне оқуға түседі. А.Н.САмоиловичтің көптеген еңбегі түркімен халықтарының тілі мен әдебиетіне, тарихы мен этнографиясына арналған. А.Н.Самоиловичтің қаламынан 1.«Абду-с-Саттар казы. Книга рассказов о бытах текинцев. Туркменская историческая поэма XIX века», 2.«Опыт краткой крымско-татарской грамматики», 3.«Материалы для указателя литературы по Енисейско-Орхонской письменности», 4.«Запретные слова в языке казах-киргизской замужней женщины», 5.«Краткая учебная грамматика современного османско-турецкого языка» сияқты еңбектер жарық көрді.
XX ғасыр басында Лазарев институты Москвадағы шығыстану пәнінің орталығына айналды. Бұл институттың беделінің өсуіне В.Ф.Миллер, Ф.Е.Корш, А.Е.Крымский, В.А.Гордлевский тәрізді түркологтарда белсене қатысты. Түркологияға тиісті еңбектер негізінен, Сібір Орта Азия мен Қазақстан, Кавказ өлкелерінен жарық көре бастаған.
Николай Иванович Ашмарин (1870-1933) Сібірдегі түркі тілдерін зерттеуде аянбай еңбек еткен ғалымдардың бірі- Н.И.Ашмарин. 1931 жылдан бастап «Чувашша-орысша сөздік» жариялай бастайды. Н.И.Ашмарин Қазан губерниясында дүниеге келген, чуваштармен туыстық қатынасы бар. 1884 жылы Лазарев институтын бітіргеннен кейін Қазандағы шоқынған татарлар мектебіне қызметке келеді. 1931 жылдан бастап «Чувашша-орысша сөздік» жариялай бастайды. Н.И.Ашмарин 1.«Программа для составления чувашского словаря» (1900), 2.«Болгары и чувашы» (1902), 3.«Опыт исследования чувашского синтаксиса» (1903), 4.«Словаря чувашского языка» еңбектерімен аты қалған. Орта Азия мен Қазақстан халықтарының тілін үйрену, оны зерттеу Қазан төңкерісіне дейінгі кезеңде Қазақстанның Россиямен қарым-қатынасына байланысты болды. Ы.Алтынсарин Торғайда мектеп ашып, қазақ балаларына түрлі пәндерден білім бере бастады. 1879 жылы Торғай облысындағы мектептерге инспектор болып тағайындалған соң қазақ балалары үшін ашылған мектептерді көбейтуге әрекет еткен. 4 екі кластық училище, 7 бастауыш мектеп, Торғайда кәсіби училище т.б. ашуға рұқсат алған. Ы.Алтынсарин түркология тарихында 1.«Киргизская хрестоматия» (1879), 2.«Начальное руководство к обучению киргизов русскому языку» (1879), 3.«Мақтубат» (1898) т.б. оқулықтардың авторы ретінде аты қалған.
Достарыңызбен бөлісу: |
