Вестник казнпу им. Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №1(72), 2022 г
жүктеу/скачать 3.48 Mb. Pdf көрінісі
|
| ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №1(72), 2022 г.
263 Түркия мемлекетінің министрі А.М. Чай өз кезегінде туысқан Қазақстан халқын тәуелсіздік күнімен құттықтай отырып, екі мемлекет арасындағы қарым-қа тынастардың тұрақтылығын өте маңызды деп бағалады. Бұл шаралар екі бауырлас халықтардың арасындағы мызғымас достық нышанының тағы бір белгісі екенін тілге тиек ете отырып, тапсырылатын қаражаттың өткен жылғы табиғи апаттан зардап шеккен қожа еліндегі жетім балалар орталығына табыстайтынын мәлімдеді. Қазақстанның «ішкі экономикалық саясатын» республика салаларында тағы да экономикалық блок жоспары және жекеленген елдер мен жұмысқа бағытталған басқа экономика біздің экономикамыздың қосымша. Мұнда стратегияны дұрыс таңдау қажет, екі жақты экономикалық қатынасты талдау механизм ЕЖ. ЕҚ. Бұл жоспар ЕЖ. ЕҚ-ның дамуын қызығушылығын Түркия республикасымен қарастыратын Қазақстанның негізгі әріптегі ішкі экономикалық байланыс Таяу және Орта Шығыс аймақтарында. Елдің қазіргі экономикалық жағдайы жеткілікті түрде күрделі болды. Саяси жағдайы отставкаға кеткен үкіметте үш экономикалық пакет қабылдануындағы негізгі мақсатына жете алмады:дағдарыс деңгейін төмендетуге мемлекет бюджетінің тапшылығын тану, сауда байланысының және тағы басқа елдегі ішкі саяси тұрақсыздық және ішкі қарыз ел экономикалық ситуациясында өнудің бір жолын жоққа шығарды. «1997 жылдың мамыр айында жаңа коалицияндық өкімет құрылды. Оның басында Отандық партия лидері М.Иылмаз жаңа кабинет көңілі негізінен кеткен үкіметтің әрекеті арқасында экономикасы құлдырады». «1996 жылы Түркия мен Қазақстан арасында сауда айналымы 360 млн.долларға жетті». Түркия Қазақстанның негізгі саудадағы әріптесі болып табылады. «1997 жылдың алты ай ішінде екі елдің тауар айналымының көлемі 119,11 млн. Долларды құрады, экспорт-42,5 млн. , ал импорт-76,61 млн. Қазақстан Түркиямен тауар айналымы бойынша ТМД елдерінің арасынан Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орынды иеленді». Ерсүңгір мырзаның таблицасының көрсетуі бойынша 1998 жылы Қазақстанның Түркиямен сыртқы сауда байланысы өте төмен: «1998 ж. Қазақстанның Түркияға экспорты - 94,3%, импорт - 202,4%, айырым - 108,1%». Негізінде Қазақстанның Түркияға экспорт структурасы, шикізат бағытындағы, ауыстыру импорттың негізгі статьялары болып жеңіл және тағам өндірісі тауарлары, көлік құралы, өндіріс айналымында, байланыс және коммуникация құралы. Түрік тауарларының елеулі көлемде тігіндік сауда каналдар өндіріле түсуде. «Екі ел арасында 2000 ж. сауда айналымы 400 млн. АҚШ долларды құрап отыр. Енді екі елдің басшылары сауда қатынасын 1 млрд. Долларға жеткізу туралы жоспарланып жатыр». Қазақстан мен Түркия Республикасының арасында тронспорт пен коммуникация саласының дамуы. Қазақстан өз тәуелсіздігін алған соң тұңғыш рет шетелге әуе қатынасын бастамасы 1992 жылы Түркия Республикасымен болды. «Екі елдің әуе компаниялары екі жақты Алматы-Стамбул рейстері болды» . Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін алғаннан кейін, 1992 жылдан бастап Түркия мен Қазақстанның сауда байланыстары кең қанат жайып, артып келеді. Түркияның Қазақстанға байланысты бағдарламасы бойынша экспорт толығымен өндірістік аймақтарға, импорт болса Қазақстан экономикасын көтеруге бағытталған. Қазақстан Түркияға тері, цинк, мыс, темір, пластика және анорганикалық химия өнімдерін шикізат күйінде сатуда. Ал «Түркияның Қазақстанға деген экспортында бәсекелестік әдеттегідей басымдылыққа ие болған тамақ өнімдері, тоқымашылық, былғарыдан жасалған киімдер, құрылыс заттары, темір-болат сияқты өнімдерімен басқада шығынт өндіріс құрылғылары орын алып жатыр» 1995 жылы 13 маусымда Түркия Республикасының президенті Сүлеймен Демирел Алматыға ресми сапарамен келді. Қазақстан байланыс саласында Түркияның «Telsini», « Turkcell» фирмаларының Қазақстанға жасаған инивиститциясы арқылы дүниенің кез-келген фирмаларының нүктесімен байланысуға болады. Халықаралық әдебиетте GSM аталатын бұл жүйе Қазақстанға да мықтап орнықты. «Turkcell»-ді, салтанатты түрде ашқан ел Президенті Н.Назарбаев таяп қалған ХХІ ғасырға өлкесінің техникалық салада |