Kerakli idishlar, jihozlar va reaktivlar: O’simlik namunalari, 100, 250 ml ulchov kolbalari, suv hammomi, lakmus qog’oz, disulfofenol kislotasi, disulfofenol kislotasi 30 g fenol, 200 ml sulfat kislota (zichligi 1,84) 500 ml li kolbaga solinib og’zi teskari sovutgichli shisha qopqoq bilan yopilib suv hammomida 6 soat qizdiriladi, 10% li NaOH, KNO3 ning namuna eritmasi. 0,1631 g KNO3 suvda eritilib hajmi 1 l ga yetkaziladi.
Adabiyotlar – 1, 2, 3, 4, 5 ,6. Internet saytlari. O’simliklar mineral oziqlanishda azotni asosan nitrat va ammoniy ionlari shaklida o’zlashtiradi. Nitrat ioni shaklida o’zlashtirilgan azot o’simlik tarkibida kechadigan fiziologik jarayonlar ta’sirida ammiakgacha qaytariladi. Ammiak o’z navbatida oqsil hosil bo’lish jarayoni va organik moddalarga sarflanadi.
O’simliklar tarkibida tashqi oziq muhiti yetarli darajada qulay bo’lganda o’simlikda nitratlar kam to’planadi. Ammo azotli o’g’itlar noto’g’ri, oshirilgan me’yorda qo’llanilishi qishloq xo’jalik mahsulotlarining tarkibida nitrat ko’p to’planishiga olib keladi. Nitratlar ayniqsa nitritlarning tashqi muhitdan oshiqcha o’zlashtirilishi o’simlikda nitrozoaminlar hosil bo’lishiga olib kelishi mumkin. Nitrozoaminlar kanserogen modda hisoblanib, organizmlar uchun xavfli hisoblanadi.
Hozirgi paytda ayrim toksik moddalar, nitratlar uchun organizm uchun xavfli bo’lmagan cheklangan miqdori yangi gigiyenik me’yori ishlab chiqilgan.
Nitrozoaminlar turli muhitlarda nitritlar va ikkilamchi ionlardan sintezlanishi mumkin va ular biologik obyektlar uchun supermutagenlar hisoblanadi.
Mineral o’g’itlar, ayniqsa azotli o’g’itlar qo’llashning oshishi mahsulot tarkibida nitratlar miqdorini aniqlab, sifatini baholashda juda muhim ekanligini ko’rsatmoqda.
8-jadval O’simlik mahsulotlari tarkibida nitratlarning cheklangan miqdori, 1kg mahsulotda mg hisobida.
