Қирғиз лексиколог олими Б.Юнусалиев ўзининг “Киргизская

Демак, хола термини ўзбек халқи тилида қариндошликни билдирувчи термин сифатида кейин пайдо бўлган.Шу хусусда улуғ Алишер Навоийнинг бир фикрини эслаб ўтиш диққатга сазовордир: “Ва булар атанинг аға-инисин апаға дерлар ва ананинг аға-инисин тоғойи” дерлар. Ва алар (фаралар) ҳеч қайсисиға ат тайин қилмайдурлар ва араб тили бирла эм ва хал дерлар. Ҳозирги хола термини арабча хал сўзига -а аффексини қўшиш орқали ҳосил қилинган, кўку-кўкуй эса истеъмолдан чиқиб кетган. Шунинг учун ҳам хола туркий тилларда ” кенг тарқалган эмас.Ҳозирги замон туркий тиллардан нўғой тилида аптей, қўмиқ тилида эчив, эгечи, бошқирд тилида абай, апай, қорақалпоқ тилида улкен апа, туркман тилида дайза шаклларда ота ёки онанинг опа-сингли маъноси ифода қилинган.

VIII асрга оид Ўрхун ёдномаларида қариндошлик номлари қатъий чегараланмаганлиги туфайли катта қариндошлар эр ёки аёл бўлишидан қатъий назар, апа, ака сўзлари билан аталган.Маҳмуд Қошғарий замонига келиб (XI аср), қариндошликда чегараланиш маълум даражада сезилади. Апа

қарлуқ ва туркманларда она маъносида қўллана бошлайди, ака-эка, опа /эгачи/ (ст.сестра) тушунчасини ифода қилади, яъни маънони дифференциация қилиш сезиларли даражада кучаяди. XV асрларда бу ҳодиса яна ҳам кучаяди.Навоий турклар-ўзбеклар “қиз қардашнинг улуғини эгачи, кичигини сингил дерлар деб таъкидлайди. ” “Бобурнома ” да ҳам эгачи лексемаси қайд этилган маънода учрайди: Менинг онамнинг туққон эгачиси Меҳр Нигорхоним келдилар.

Туркий тиллар лексикографиясининг энг мўътабар асарларида опа (ст.сестра) тушунчаси агачи, игачи ҳамда егечи, ечи, ече, еке, ичи варинтларида ишлатилганлиги кўрсатилади. Шунингдек, бу тушунча екежи, егечи, егиче, игечи, игеде, акачи, нигежи шаклларида истеъмол қилиниши ҳам қайд этилган.Эгачи терминининг келиб чиқиши ҳақида икки хил қараш мавжуд. К.Броккелъман ака-еке эркалаш ва кучайтириш аффиксининг варианти –чи: акачи/екечи бўлган, деган фикрини билдирган. Агар Олтой тиллари оиласига кирувчи бир қатор тилларда ака-еке терминининг она маъносини ифода қилиш ҳисобга олинса, у ҳолда ҳозирги егачи сўзи ака /еке+ча/ чи бўлганлигига шубҳа қолмайди.Масалан, мўғул, карагас, тунгус тилларида еке-она (матъ) маъносида қўлланади. Худди шу -ча иштирокида туғишган қизни ифода қилиш ҳозирги ўзбек шеваларида мавжуд.Хусусан, Зомин шеваси вакиллари опича –опча лексемаси билан эгачи тушунчасини ифода қиладилар.

Айтиш мумкинки, К Броккельманнинг фикри ҳақиқатга яқин келади. Туркий ва мўғул тиллари бўйича тадқиқот олиб борган тилшунос олим Х.Суюнчев ўзининг “Карачаево балкарские и монголъские лексические

______________

параллели ” (1977) номли китобида йўл-йўлакай бир қатор қариндошлик терминларини қиёслайди: Эгачи термини кабардин-балқар тилида егеч (сестра), монгол ва қалмиқ тилида экч (старшая сестра), бурят тилида эгеше шаклида ифодаланар экан.

Шу ўринда Шайх Сулаймон Бухорийнинг “Луғати чиғатой ва турки усмоний” асаридаги қуйидаги жумлалар одамнинг диққатини ўзига тортади:

“Оғача- в чагатайском языке присоединеним буквы “мим” окончаниям слов, обозначающих звания, образуются звания, даваемые женщинам: бек-бегим, хон-хоним.Этого можно добитъся также присоединением частицы –ча: оға-оғача, в значении “госпожа”, “женщина” в кашгаре это звание часто употребляется.

Ҳар бир халқнинг асрий тажрибаларини ўзида мужассам қилган она тилидаги лисоний бойликларни асраб қолиш, уни илмий таҳлил қилиш, кейинги авлодларга етказиш ҳозирги фан олдида турган муҳим вазифалардан биридир.

Ҳозирги, яъни илмий – техник тараққиёт даврида, ахборот технологиялари ҳаётнинг барча cоҳаларига жадал суръатлар билан кириб бораётган ХХI асрда адабий тилнинг халқ тилига, диалектларга таъсири катта бўлади.

Бу, ўз навбатида, халқ тилида мавжуд бўлган баъзи воситаларнинг унутилиб кетишига, уларнинг аста – секин йўқола боришига сабабчи бўлади. Шундай лексик қатламлардан бири, шубҳасиз, ўзбек тилидаги қариндошлик терминларидир (номларидир).

Ўзбек тилшунослигида тармоқ атамалари бирмунча ўрганилган соҳалардан бири ҳисобланади. Бу соҳада кўпинча номзодлик ва докторлик диссертациялари ҳимоя қилинган. Қариндошлик номлари ҳам айрим ишларнинг объекти бўлган. Шундай бўлса-да, ҳозирги ўзбек адабий тилидаги фактларга назар солинса, она тилимиздаги қариндошликни ифодаловчи терминларнинг бир қолипга тушмаганлигига, яъни бир термин бир неча қариндошлик тушунчасини ифодалаши ёки муайян терминларнинг жинс, ёш нуқтаи назаридан фарқланмай қўлланилаётганлигига тўла ишонч ҳосил қилиш мумкин. Бошқа туркий тилларга назар солсак, уларда бу масалада анчагина тартибга тушган дифференциацияни кўрамиз.

Тилнинг луғат таркибида шундай қатламлар борки, улар қардош тиллар, шеваларнинг ички тараққиёт қонунлари асосида бирдай ривожланади. Бу хил қатламни ташкил этувчи сўзлар авлоддан-авлодга мерос тарзида ўтади (1). Мана шундай лексик қатламлардан бири қариндош-уруғ номларидир. Агар биз энг қадимги ёзма манбаларга мурожаат қилсак, ҳозирги туркий тилларда ҳамда уларнинг шеваларида учрайдиган қариндошлик номларидан энг асосийлари шу манбаларда мавжуд эканлигини кўрамиз. Масалан, ата, апа, (катта қариндош) ака, еча (ота ёки онанинг онаси), ечу, эр, ини, келин, қатун, қиз, ўғил каби номлар жуда узоқ даврлар оша бизга етиб келган (2).

Уруғ ва қабилалар ўртасида юз берган бирлашиш, ажрашиш жараёнлари элат, халқ ва миллатларнинг ташкил топиши, улар тилининг ҳам дифференциация ва интеграция ҳодисаларини бошдан кечиришга сабаб бўлган. Натижада бир уруғ, қабила ёки элат тилидаги қариндошликни ифода қилувчи бир ёки бир неча ном ўрнини иккинчи уруғ, қабила, элат (янги бирлашмада етакчи бўлиб турган) тилига оид шу тушунчани билдирадиган ном эгаллайди ва қўлланиш доираси кенгаяди, бошқасиники тораяди, бора-бора истеъмолдан чиқиб кетади. Бу хилдаги қариндошлик номлари туркий тиллар тарихига оид манбаларда кўплаб учрайди. VIII асрга доир Ўрхун ёдномаларида őг (мать), йегин (племянник), йотаз (жена) лексемалари ишлатилган. “Девону луғотит турк” да фарзанд тушунчаси ганч/канч, кенжа бола-аштал, кундош-куни, қуда-тунур, ака-ичи, опа (эгачи) лексемалари орқали ифода қилинган(3). Лекин юқорида тилга олинган номлардан баъзилари бошқаси билан алмашган, айримларининг маъноси ўзгарган. Буларнинг барчаси тарихий тараққиёт билан боғланган.

Ўзбек адабий тили ва унинг шева ҳамда диалектлари қариндошликни ифодаловчи терминларга бойлиги ва ранг- баранглиги билан бошқа туркий тиллардан ажралиб туради. Шуниси ҳам борки, уларнинг бир қисми умумдиалектал ва баъзилари маълум бир шева, диалектга хос бўлиб, адабий тилга ўзлашиб кета олмаган.

Ўзбек тилининг шева ва диалектларида қариндошлик терминларининг

нақадар бой эканлигини тилшунос А. Ишаев томонидан эълон қилинган бир ишда ҳам кўриш мумкин(4). Мана шу ишга ва ҳозирги ўзбек адабий тилидаги фактларга назар солинса, она тилимизда қариндошликни ифодаловчи терминларни тартибга солиш борасида ўз ечимини кутаётган масалалар талайгина эканлиги маълум бўлади.

Энди ўзбек ва қардош туркий тиллардаги аёлларга хос бўлган қариндошлик терминларининг этимологияси хусусида айрим фикрларимизни баён қиламиз.

Бошқа туркий тилларнинг луғат қатламини кўздан кечирар эканмиз, кабардин-балқар тилида бу термин къайин ана (тёща, свекровь), туркман тилида гаайын эне (свекровь и тёща), бурят-мўғул тилида хадам ежы (тёща), қалмиқ тилида хадм эк шаклида эканлиги маълум бўлди.

1981 йилда нашр этилган “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”ни кўздан кечирар эканмиз, мазкур лексемага шундай таъриф берилганлигининг гувоҳи бўламиз: “Қайин она (эрнинг онаси унинг хотинига нисбатан ва хотиннинг онаси унинг эрига нисбатан). Фотиҳа ўқилиб, куёв қайнонага узр айтди. (А. Қодирий. Ўтган кунлар).

Бугунги кунда туб лексема деб қаралаётган бир қатор қариндошлик терминлари борки, уларнинг илдизлари ўрганилганда, бу луғавий бирликлар ҳам ясама эканлиги маълум бўлади.

Жумладан, келин лексемаси кел феълига –ин ясовчи қўшимчаси қўшилишидан ҳосил бўлган. Ўрхун-Енисей ёдгорликлари тилини тадқиқ қилган В.В. Радлов ва П. Мелиоранскийлар келин лексемаси кел феълига -ин сўз ясовчи қўшимчасини қўшиш орқали ясалганлигини таъкидлайдилар. Шу билан бирга, Ўрхун-Енисей ёдномалари тилида, қирғиз, ўзбек, уйғур тилларида келин, туркман тилида гелин-“сноха приходящая или тот, кто приходит в дом мужа” деб изоҳлайдилар(5).

Мазкур термин кабардин-балқар тилида келин, нўғой тилида ҳам келин, қалмиқ тилида келсн шаклида ифода қилинар экан.

Туркман тили тарихи бўйича тадқиқодлар олиб борган тилшунос олим З. Муҳамедова “Исследования по истории туркменского языка XI-XIV веков” номли китобида “келин” лексемаси ҳақида шундай ёзади: Келин –“невестка”, “ўғилнинг хотини”, “келин”, човдур диалектида жарангсиз ундош билан талаффуз қилинади: келин. Салыр шевасида кел апа < келин апа-тётушка. Ҳозирги туркман адабий тилида гелинеже-жена старшего брата(6). Қариндошлик терминлари бўйича тадқиқотлар олиб борган тилшунос Л. Покровскаянинг мазкур термин бўйича фикрлари қуйидагича: гелин < гел+ин “приходит”(7).

Л.Покровскаянинг тадқиқотидан ҳам кўриниб турибдики, келин лексемаси кел феълига -ин ясовчи қўшимчасини қўшиш орқали ҳосил бўлган. Ҳозирги ўзбек адабий тилида ҳам қатор лексемаларнинг –ин ясовчи аффикси ёрдамида ясалганини сезиш қийин эмас: эк+ин, ёғ+ин каби.

Юқорида айтилган фикрларга кўра, қариндош-уруғ ва яқинликка оид номлар тилнинг ички тараққиёт қонунлари асосида ривожланадиган, тилларнинг яқинлигини ва қариндошлигини белгилашда муҳим аҳамиятга эга бўла оладиган, авлоддан-авлодга мерос тарзида ўтадиган барқарор лексик қатлам ҳисобланади.

Хулоса қилиб айтиш мумкинки, тилдаги қариндошликни ифодаловчи терминларнинг келиб чиқишини, этимонини аниқлаш тилшунослик фани олдида турган вазифалардандир.

улардан ташқари аташ, чақириш, мурожаат маъноларини ҳам ифодалайди. Сингил терминининг мазкур маънода ишлатилиши жуда қадим замонлардан бошланганлигини тарихий манбалар ва туркий тиллар фактлари ҳам тасдиқлайди.Жумладан, Ўрхун ёзма ёдгорликларида ҳам sin,il-кичик сингил (младшая сестра) маъносида ишлатилган. Мазкур термин жуда қадим тарихга эга бўлишига қарамай, ҳозиргача туркий тилларда деярли шаклан ўзгармай ишлатиб келинади: қозоқ тилида сингил, қирғиз тилида синги, туркман тилида сингли, қорақолпоқ тилида сингли, татар тилида сенел+каби.

Туркий тиллар материалларининг кўрсатишича, сингил терминининг қўлланиш ареали жуда кенг бўлиб, сўзловчига нисбатан фақат туғишган (бир қориндан тушган) сингилгагина эмас, балки ота –она томонидан ҳамда ака-ука, сингил томонидан бўлган барча ўзидан ёш бўлган қиз- аёлларга нисбатан ҳам ишлатилаверади. Шуниси характерлики, туркий тилларда мазкур термин умумий бўлгани ҳолда, қипчоқ тип тиллар (қозоқ, қирғиз татар, бошқирд) да сингил термини сўзловчининг жинсига қараб кескин дифференциация қилади ва у қариндошлиик терминларини таснифлаш вазифасини бажаради.Жумладан, қипчоқ тип тилларида сўзловчи эркак бўлгани ҳолда, ўз синглисини қариндош //қарындас термини орқали ифодалайди.Сўзловчи аёл бўлса, ўзидан кичик қиз-аёл унга сингил бўлади . Демак, сўзловчи эркак ва сўзловчи аёлга нисбатан бир хил туғилганлик даражасида бўлган қиз икки хил термин билан ифодаланади.Биринчи ҳолатда ўз оға (ака) си қариндош, деганда умуман қариндош (родня) маъносида эмас, балки биргалик, бир қориндан тушган, тор маънода қариндош маъноси англашилади. Лекин Наманган шевасида сўзловчи эркак киши бўлса, ўзидан кичик синглиси ва бутун авлод қиз- аёллари сингил шаклида ишлатилади.Агар сўзловчи аёл бўлса, таъкидлаганимиздек, қипчоқ тил шеваларидан фарқли ўлароқ, ўзидан кичик синглисини абача ёки уко, ўзидан катта қиз (сестрасини) эса сингил аба, деб атайдилар.Шуниси характерлики, қавм-қариндошлик атамалари деярли умумий бўлган туркий тилларда, сингил атамасини ишлатишда бу типда дифференциялашиш ҳодисаси учрамайди.

Туркий тилларда қавм-қариндошлик атамаларининг тавсифи ва таҳлилига бағишланган илмий ишларнинг деярли барчасида бошқа терминлар қатори сингил терминининг ҳам семантик хусусиятлари, қўлланиш ареали, фонетик фарқлари ва англатган маънолари таҳлил қилинган.Лекин уларнинг биронтасида ҳам лексик маъноси, этимони, асл англатган маъноси ҳақида мулоҳаза юритилмаган.М.Қошғарий, С.Малов асарлари, Тафсир ва бошқа лексикографик манбаларда сингил - кичик қариндош, кичик сингил, деган фикрни баён қилиш билан чегараланилган.Мазкур терминда кичик ва аёл тушунчаси мавжудлиги таъкидланган . Шу муносабат билан биз ҳам сингил терминининг этимони, тарихи ва яратилиш ўрни ҳақида мулоҳаза билдирмоқчимиз.Америкалик тарихчи, этнограф олим Л.Морганнинг фикрича, қариндошлик терминлари жуда қадим тарихга эга ва унинг яратилиш ўрни Америкада Малая, Гавай ороллари, Аравия минтақасида бўлиб, қарийб 3000 йилдан буён ўзгаришсиз амал қилиб келади.Ҳаттоки дунёда энг қадимги тиллар гуруҳига киритиб қилинган хитой тили қариндошлик системаси ҳам, географик жиҳатдан ўзининг тузилиши бўйича, малай қариндошлик системаси чегараси доирасида туради. Хитой қариндошлик системасига Турон қариндошлик системаси қанчалик таъсир ўтказган бўлса, Турон системасига Малая системаси шунчалик таъсир ўтказган.Қиёсланг: Малая тилида баба-ота, мазкур термин фақат отанигина англатиб қолмай, бутун ота ва она томон катта ёшдаги эркак авлодларни ҳам аташга хизмат қилган. Ийа-она (туркий тилларда ойи, ая ийэ) фақат онани эмас, бутун она томон аёл авлодларни ҳам аташга хизмат қилган. Демак, Гавая оролида сақланган баба, ийа қариндошлик терминлари дунёдаги барча: ҳинд–европа, Олтой, Манжур, фин-угор ва бошқа жаҳон тилларида ўз изини қолдирган.

Л.Морганнинг хабар беришича, қадимги Хитойда қабила-уруғ катта -катта оила бўлиб, бутун бир аҳоли бўлиб яшайдиган массив-қишлоқни ташкил этган.Улар бир уруғ, бир отадан тарқалган. Д.Ольдероггенинг фикрича, ўша қабила бирлиги син деб аталиб, уни эркак бошқарган.Лекин, -дейди Д.Олъдерогге,-проф. И.Ошанин син иероглифи асосида аёл маъноси ётади.Чунки, даставвал, матриархал даври бўлиб, қабилани аёллар бошқарган, деган фикрни баён қилади.
Ҳақиқатдан ҳам, инсоният тарихининг баён қилишича, Одам Ато даврида матриархал давр бўлганлиги ва ундаги бутун қабила-авлодни она-аёл бошқаргани исбот талаб қилмайди.Шундай экан, И.Ошаниннинг син атамаси асосида аёл тушунчаси ётгани ва ўша қабилани аёл бошқаргани ҳақиқатга асос бўлади,-деган фикрдамиз.Шундан келиб чиқиб, син-гил атамасининг ҳам икки компонент -ўзак син –кичрайтириш аффиксининг -ил дан иборатдир,-дейишга имкон беради.

Юқорида қайд қилганимиздек, қадимда, аба, ота орқали умуман катта ёшдаги, жинсидан қатъи назар, авлодлар маъноси англашилган. Лекин формациялар бирин- кетин алмашиниб, қавм-қариндошлик дифференциация–тавсифланиш кучайиб бориб, она тушунчасини (умумий жинсидан фарқлаш учун) син-аёл маъносини изоҳловчи атама қўшиб аташ шакллана бошлаган.Даврлар ўтиши билан аба-она маъносини ифодалаш вазифасини ўтай бошлагандан сўнг, она билан ўзининг орасидаги опа (сестраси)ни фарқлаш мақсадида уни сингил-аба, яъни қиз аба (ўғил абадан фарқлаш учун), деб айтай бошлаган.Чунки аба атамасида, умуман, катта ёшдаги аёл аталиши маъноси назарда тутилиб турган.Шунинг учун ўзидан катта опа (сестраси) сини онадан ажратиш учун (катта маъносидан ажратиш мақсадида ) сингил аба-кичик опа маъносида ишлатила бошланган. Бир шева доирасида консервативлашиб, қотиб, ўзгармас ҳолда шу маънони билдирган.

Мазкур масаланинг асосли эканлигига туртки берувчи далил сифатида шуни ҳам қайд қилиш керакки, қавм-қариндошлик атамалари қанча қадимий бўлса, ҳозирги даврдан узоқлаша борса, у жинсий фарққа бефарқ бўлади. Чунки ҳозир ҳам ўзбек тили ва унинг шеваларида қариндошимиз дейилса, унинг қайси жинсга мансублиги фарқ қилинмайди.Қорақалпоқ тилининг Қубла шевасида сингил атамаси, унинг шимолий гуруҳ шеваларидан фарқли, қариндош сўзининг синоними сифатида ишлатилиши, унга ўзбек тилини таъсири деб қаралади. Бу ҳам фикримизнинг исботи бўла олади¹. Бухоро гуруҳ ўзбек шеваларида сингил атамаси умуман ишлатилмайди.Ўзидан кичик ўғил бола ҳам, қиз бола ҳам жинсий фарқланмайди², умумий бир “ука” атамаси орқали ифодаланади. Сингил атамаси мавжуд туркий тилларда эса, мазкур атама фақат аёл – қизларга нисбатан ишлатилади.Лекин чулим тилида ўзига хос хусусиятлар сақланиб қолган. Бунда бошқа туркий тиллардан фарқли ўлароқ, сингил- эримнинг кичик укаси (қайним), эримнинг акасининг ўғли маъносида ишлатилади. Бошқа туркий тиллардагидек, аёл маъносини эмас, эркак маъносини англатади. Яъни қариндошлик эмас, балки никоҳдан сўнгги қариндошлик йўналиши бўйлаб алоқадорлик муносабатини англатади. Масалага аниқлик киритадиган муҳим олимлардан яна бири қадим туркий тилларда ва ҳозир ҳам қариндош > қардош атамаси “ака, сингил” конкрет маъносини, тушунчасини ва, умуман, қариндош, уруғ, авлоднинг умумий маъносини англатаверган. Даврлар ўтиши билан айрим туркийлар: ўзбек, уйғур, туркман тилларида улар конкретлашиб алоҳида терминар ишлатила

бошлаган.Олтой, қозоқ, қирғиз бошқирд, қорақалпоқ тилларида эса ҳар иккала- конкрет ва умумий маъно бир умумий қариндош атамаси билан ифодаланади. Ҳатто турк ва гагауз тилларида сингил атамаси умуман йўқ бўлиб, қардош атамаси ака, ука ва сингил маъносида ишлатилади.Агар уларни жинсий фарқлаш керак бўлса, олдига аниқловчи қиз, эркак сўзи қўшилиб ишлатилади. Масалан, қиз қардош- сингил, ўғил қардош-ука, ака маъносини англатади. Ўзбек, олтой, озарбайжон, гагауз, туркман, хакас тилларида қариндош // қардош, тор ва конкрет ака, ука маъноларини англатса, қозоқ, қирғиз, бошқирд, қорақалпоқ тилларида, ўзидан кичик сингил маъносида ишлатилади.

Этнограф олимларининг таъкидлашларича, XX асрнинг бошларида ҳам Гвинея қирғоқларида истиқомат қилаётган Нигерия, Догомея, Олтин қирғоқ, Того мамлакатлари халқлари тилида қариндошлик терминларининг энг қадимги ибтидоий тузум даврига хос бўлган нусхалари сақланиб қолган, но-она ва бола маъносини англатган. Лекин фарзандлар деганда, жинсий фарқлаш бўлмаган. Ота -она ўз фарзандларининг жинсини аниқлаш ёки ўғил ёки қиз бола эканлиги аниқламоқчи ёки шу жинсга алоқадор эканлигини таъкидламоқчи бўлсалар, уни аниқловчи иккинчи бир термин орқали ифодалаганлар.Жумладан, отасининг синглиси маъносини ифодалаш учун то-ота+си қўшилиб, отанинг синглиси маъноси ифодаланган.Яъни то+си=таси.Шунда си-сингил маъносини англатган. То-ота сўзига -си-сингил сўзи қўшилиши жараёнида то >таси (0<е) бўлиб, янги атама ясалган.

Баён қилинган фикрларга асосланиб, дунё тиллари учун умумий бўлган бобо тил даврида, яъни тиллар ҳали ҳинд-Европа, хитой- корея, тунгус-манжур, мўғул, фин-угор, олтой ва турк тиларига ажралмасдан илгари, ўша умумтил базасида си-сингил, аёл маъносини англатган. Лекин асрлар оша тилларнинг диференциациялашиши, бўлиниши, маълум минтақаларга ажраб, мустақил тилларга бўлиниб кетгандан сўнг жамиятдаги формацияларнинг босқичма-босқич ўзгариб бориши, иқтисодий-сиёсий ўзгаришлар натижасида айрим тилларда ўша даврда яратилган умумтерминларнинг кўплари сақланиб қолган, кўплари турли хил ўзгаришларга юз тутган, айримлари эса, у ёки бу тилларда мавжуд бўлган.Айримларида маънода силжишлар бўлган, айримларида фонетик фарқлар юзага чиққан. Бошқа тилларда унутилган ва унинг эквиваленти яратилган.

Фикримизча, ҳозирги туркий тилларда мавжуд бўлиб, сингил маъносида ишлатилаётган мазкур терминнинг ўзаги ўша бобо тил базасида яратилан си сўзи билан боғлиқ.У хитой тилида син формасида, туркий тилларда эса кичрайтириш маъносини ифодаловчи –ил аффикси орқали синил >сингил шаклида энг қадимий қариндошлик термини сифатида амал қилиб келаётган атамалардандир.

Қипчоқ гуруҳ шеваларида сингил сўзининг қариндас//қариндош шаклида ишлатилиши сўнгги ходиса бўлиб, бу туркий тиллар асосида яратилган термин деб қаралмоғи керак.