Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
Кимёвий ўғитлардан воз кечиб, фақат табиий йўл орқали ўсимлик дунёсини ривожлантира олиш мумкинми?
жүктеу/скачать 4.06 Mb.
|
| Кимёвий ўғитлардан воз кечиб, фақат табиий йўл орқали ўсимлик дунёсини ривожлантира олиш мумкинми?
– Барибир хоҳлаймизми-йўқми, бу тизимга ўтиш учун маълум бир вақт, кўникма талаб этилади. Бунгача кимёвий йўлдан фойдаланиш мумкин. Бунда анъанавий йўлдан эмас, балки ноанъанавий усулларни қўллаш керак. Мисол учун, ўсимликни баргидан озиқлантириш мумкин. 200 кг карбамидни тупроқдан бергандан кўра, 5 кг карбамидни сувда эритиб, суспензия ҳолатида баргидан бериш мумкин. Мана шу усулларда ишлаб, секин-секин кимёвий усуллардан воз кечишимиз керак. Сабаби қишлоқ хўжалиги ривожланган мамлакатларда, хусусан, Нидерландия, Хитой, Япония каби давдатларда органик маҳсулотларга талаб жуда юқори ва бу анъанавий усулда олинган маҳсулотларга нисбатан бир неча баробар қиммат. Мисол учун, Наманганда “Art soft claster” холдинг ҳозирда Японияга сочиқ экспорт қилади. Анъанавий усулда пахта толасидан тўқилган сочиқ 1 доллар бўлса, органик пахта толасидан тўқилган сочиқ 3 доллардан сотилади. Демак, органик маҳсулотга ўтиш нафақат сарф-харажатни, балки фойда-даромадни ҳам бир неча баробарга ошишига хизмат қилади. Bul iajlardi tek aziqliq zatlar menen joqari dárejede támiyinlengen dalalarda qollaniw mumkin boladi.Belgili, mineral tóginlerdi ǵawashadaǵi sapaliliǵi olardi jergilikl tóginler menen birgelikde qollanilǵanda artadi. Ǵawashani shanalaw hám gullew dawirinde gektarina 500-700 kg qurǵaq dárisdi mineral tóginler menen birgelikde qollaw topiraq ónimdarliǵin hám ósimlikdiń hawa almasiwshin jaqsilaydi,hámde paxta ónimin gektardan2-3 tsentnerge asiradi.Bunday aralaspani tayarlaw ushin jaqsi shirigen hám elengen dáris isletiledi. Aralaspani topiraqqa tezrek saliw kerek, oniń quramindaǵi azotdi bir bolimi hawaǵa parlaniw arqli jpǵaliwi mumkin.Ǵawashaniń japiraǵinan aziqlndiriw. Keyinǵi jillarda fermer xojaliqlarda ǵawashaǵa mineral tógin suspenziyasim sibiw, japiraq arqali aziqlandiriw, nasekomalar hám ziyankeslerge qarsi gures maqsetinde qollanilmaqda.Dala tajriybelerinde karbamiddi ammiakli selitra (KAS) yamasa karbomid yamasa fosforli suspenziyalastitilǵan suyek selitra (FSSS)dan tayarlanǵan suspenziyalardi ǵawashaniń shanalaw hám gullew dáwirlerinde (2 márte) qollaniw kerekligi aniqlaǵan. Ǵawshani japiraǵinan aziqlandirilwda KAS,FSSS hám karbomid tóginlerden tayarlanǵan suspenziyalarin rawajlaniw dawirlarde turaqli muǵdar hám muddetlerinde qollanilsa ekonomikaliq sapaliliqqa jetisiw mumkin. Ǵawashaniń aziqliq zatlarǵa bolǵan talabi tikkeley qurǵaq massaniń toplaniwi menen baylanisli, biraq bul protsses bir tártipte ketpeydi. Basqa egin turleri siyaqli ǵawasha hám ósiw dawiriniń baslarinda fosfor hám azotǵa kushli talap seziledi. Shigit óngenen shanalaw dawirnen payda ónim menen shiǵip ketetuǵin aziqliq zatlardiń 8-10% i, gullewden pisiw dawirine deyin, tiykarǵi bólimi ózlestiriledi.Suwgarip diyqanshiliq qilinatuǵin maydanlar topiraqǵiniń nitrifikatsiyalaniw qabilietin joqari bolǵanliǵi sebepli olarda azotdiń jedel miǵratsiyasi juz beredi. Suwǵariw protssesinde nitratlar suw menen birge topiraqdiń tómengi qatlamlarina juwilip tusedi, suwǵariwlar arasinda ótetuǵin dawir ishinde bolsa joqariǵa kóteriledi, bul ósimliklerdi. Azot penen muǵdarinda aziqlaniwi sheklep qoyadi. Bunday jaǵdayda nitratlariniń juwilip ketiwi hám denitrifikatsiyaǵa ushrawi natiyjesinde azotli tóginlerdiń bir qansha bólimi zaya boladi. Topiraqqa salinǵan dáris tez arada mikroorganizmler sebebinen tarqaladi. Oniń quramindaǵi uglerod oksidlenip, karbonat kislotani payda qiladi, óz waqtinda fosfatlardiń eriwsheńligin asirip, ósimliklerdiń aziqlaniwi ushin aktiv formaǵa ótkerip beredi. Ugleroddiń bir bólimi jáne mikroorganizmler tásirinde topiraq shirindisi quramina ótedi. Awil xojaliq eginlerine dárisdi shala shirigen yamasa kompost jaǵdayinda qollaniw tiyis. Dáris penen birinshi nawbette qadimnen diyqanshili qilinip atirǵan maydanlar tóginlenedi. Topiraqqa salinatuǵin dárisdiń ortasha jilliq muǵdari gektarina 15-20 tonna qilip belgilengen. Ol juze kómilgen waqtinda quramindaǵi uglerod hám azotdiń tiykarǵi bólimi uship ketedi.Dárisdi mineral tóginler menen birgelikde qollaw sezilerli dárejede joqri ónim aliw imkaniyatin beredi. жүктеу/скачать 4.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|