Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
-Tema.Diyqanshiliqda nestandart tóginler–agrorudalar, sapropel, bakterial preparatlardan paydalaniwdiń zamanaǵoy mashqalalari
жүктеу/скачать 4.06 Mb.
|
| 21-Tema.Diyqanshiliqda nestandart tóginler–agrorudalar, sapropel, bakterial preparatlardan paydalaniwdiń zamanaǵoy mashqalalari.
Noananaviy agrorudalardan paydalaniw.Respublikamiz aymaqlarinda tómendegi noananviy agroruda kánleri bar: Buxara waliyati –Azkamar (bentonit joybari); Konimex (bentonit joybari); Qashqadarya waliyati(bentonit joybari); Qunǵirtaw (bentonit joybari);Diyqanabad (bentonit joybari); Mobika (bentonit joybari); Arabdasht (bentonit joybari); Sassiqbulaq (bentonit joybari); Aqsuw (glawkonit); Nayman (glawkonit); Samarkand wiloyati - Kattaqurǵon (bentonit joybari); Surqandarya wiloyati –Guliob ( dánesheli fosforit), Aqtaw (bentonit joybari); Xobdak (bentonit joybari); Shargun (bentonit joybari);Kofrun (glawkonit); Toshkent walayati –Baltali (glawkonit, bentonit joybari); Bagish(bentonit joybari); Changi (glawkonit); Qaraqlapaqstan Respublikasi –Qrantaw (glawkonit, bentonit joybari); Teginbulaq (vermikulit), Xojakol (бентонит лойкаси, dánesheli fosforit),Sultanuezdog (bentonit joybari); Bestobe (bentonit joybari); Kushkantaw (bentonit joybari). Noananaviy agrorudalar tásirinde topiraqlardiń suw –fizik hám agroximiyaliq qasiyetleriniń jaqsilaniwi, ósimlikler ónimdarliǵiniń artiwi izertlewlerde tastiyiqlanǵan. Bentonit joybarlari quraminda 0,4-3,0 % uliwma kaliy, 0,3-1,0 % fosfor, 0,3-4,7 % uglerod, glawkonitler quraminda 1,5-3,2 % uglerod, 0,28-3,32 % fosfor, 1,95-5,4 % kaliy bar. Sonday-aq olar quraminda mikroelementlerden mis,marganets, kobalt, molibden, bor,qorǵasin, temir, hám basqalar bar. Noananaviy agrorudalar tabiyiy absorbentlerden ibarat bolip, olardiń kation hám anion almasiwinan hámde suw tutiw qasiyeti bir qansha joqari esaplanadi. Noananaviy agrorudalar (glawkonit, bentonit ) egis penen birge qollanilǵanda gektarina 0,5 t esabinda seyelka ornatilǵan arnawli uskeneler járdeminde egiw siziǵinan 5-7 sm qaptalǵa, 12-15 sm shuqurliqda salinadi. Eger egisde qollanilmaǵan bolsa, ǵawashanińaziqlandiriw dáwirinde gektarina 250-300 kg muǵdarda ush márte salinadi.Olar guzgi shudigar aldinnan gektarina 1,5-3,0 t, 2-3 jilda 1 márte qollanilǵanda bolsa gektarina 6,0-9,0 t esabinda salinadi. Noananaviy agrorudalarǵa jergilikli tóginlerdi (dáris, qus qiyi,shirindi, qala shiǵindilari) qosip kompost tayarlawda 15 t dárisge 6,0 t bentonit aralastiriladi, kompost 4-5 ay dawaminda kómilip saqlanadi. Bul muddet ishinde aralaspalar ustine (jaz aylarinda ) tiyisli jaǵdaylarda shudigarlawda aldin oq ariqlar tegislenip, agroximkartogrammaǵa tiyisli organik hám mineral tóginler saliniwi tiyis. Organik tóginler qollaw texnologiyasin buziwdaǵi xatelikler tómendegilerden ibarat: tósemeni jeterli muǵdarda qollanbasliq, dáris hám kompostlardi dalalarǵa bir teǵis salmasliq, qaramallar sani menen tóginlenetuǵin maydanniń qatnasin buziw, tósemesiz dárisdi dalalarǵa dán eginleri ot jemin maydalap saliw menen birge qollawpa ómel qilmasliq hám basqalar. Organik tóginlerdi tómendegilerge itibar qaratqan jaǵdayda qollaw biogen elementlerdiń joǵaliwin kemeytiredi: Аlamslap egiiw maydaniniń hár gektarina 200 кg nan artiq azot salmaw kerek. Charwashiliq kompliksi bolǵan xojaliqlarda almaslap egiw dalalarǵa araliq eginler kiritiw (máselen, jasil sideratlardi hám haywanlarǵa ot jem hámde jasil tógin esabinda isletiw) Guzde tósemesiz dárisdi maydalanǵan ot jem jem menen birǵe yamasa jasil tóginler menen birge qollaw. Fosfor biogen element esabinda topiraqqa hám hareketsheń bolǵani ushin azotqa salitirǵanda ekologik qawip tuwdirmaydi. Fosfordi jutiliwi kóbirek topiraq eroziyasi protssesinde juz beredi.Topiraqdi suw menen juze juwiliwi natiyjesinde bir gektar jerden 10 kg ǵa deyin fosfor joǵaladi. Qumaq topiraqlar joqari jutiliw qabiletine iye bolǵani ushin topiraq profilii boyinsha oni háreket qiliwǵa jol qoymaydi, asirese izey suwlarina deyin jete almaydi. Fosfordi adamzat sawliǵina toksikliǵi СаО:Р2О5 qatnasina baylanisli.Olardiń qatnasi 1:1 hám 1:1,5 ge teń boliwi ziyansiz esaplanadi. жүктеу/скачать 4.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|