Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
Функционал белгига кўра ахборотнинг таснифланиши
жүктеу/скачать 2.19 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бошқариладиган кўрсаткич
- Бошқарувчи кўрсаткич
- Соҳани чегаралаш қоидаси
|
9.3. Функционал белгига кўра ахборотнинг таснифланиши Прогнозлашда ишлатиладиган ахборотни функционал белги, яъни прогнозлаш мақсадида у ѐки бу кўрсаткич нима сифатида фойдаланишига қараб таснифлаш мумкин. Бу ҳолда ахборот бошқарилмайдиган, бошқариладиган ва бошқарилувчи бўлиши мумкин. Бошқарилмайдиган ахборот - бу, табиийки, ҳам бутун иқтисодиѐт учун, ҳам алоҳида моделлар учун тўғри бўлган экзоген ахборотдир. Экзоген ахборот эса бошқариладиган ва бошқарадиган бўлиши мумкин. Бошқариладиган кўрсаткич – бу, уни белгиловчи омилларнинг ўзгаришига қараб келажакда (прогнозда) ўзгариши мумкин бўлган кўрсаткичдир. Масалан, агар аҳолининг узоқ муддатли истеъмол товарларига талаби аҳоли даромадлари ва солиққа тортиш даражасининг функцияси сифатида моделлаштирилса, прогнозлаштирилаѐтган эҳтиѐж бошқариладиган кўрсаткичдир. Бунда талаб моделидаги омиллар ҳам бошқариладиган, ҳам бошқарувчи бўлиши мумкин. Агар «аҳоли даромади» кўрсаткичи ушбу модел доирасида бошқа омилларнинг функцияси сифатида аниқланса, у - бошқариладиган ахборот, ҳукумат учун федерал солиқлар даражаси эса бошқарувчидир. Бошқарувчи кўрсаткич – бу, давлат сиѐсатининг, миллий иқтисодиѐт ва унинг объектини давлат томонидан тартибга солиш воситаси бўладиган ҳар қандай кўрсаткичдир. Прогнозлашнинг инструментал ўзгарувчилари деб миллий иқтисодиѐтни давлат томонидан тартибга солиш амалга ошириладиган бошқарувчи кўрсаткичларга айтилади. Прогнозлашнинг инструментал тахминий рўйхати қуйидагиларни ўз ичига олади: - экологик андазалар тизими; - билвосита солиқлар; 101 - бевосита солиқлар; - амортизация ажратмалари; - давлат бюджетининг умумий харажатлари; - давлат бюджетининг умумий таркиби; - пул-кредит сиѐсатининг инструментлари: ҳисоб ставкаси, минимал заҳиралар меъѐри; - давлат корхоналари ва табиий монополиялар маҳсулотининг нархи; - божхона божларининг умумий даражаси; - божхона божларининг таркиби; - солиқлар бўйича имтиѐзлар; - кредитлар бўйича имтиѐзлар. Аниқлик ва ишончлиликда йўқотишларни камайтириш учун 2 та қоидадан фойдаланилади: 1.Соҳани чегаралаш қоидаси - бир-бирига у ѐки бу даражада параллел равишда ўзгарадиган ўзгарувчиларни агрегатлаш мумкин. 2.Эквивалент натижалар қоидаси - натижа кўрсаткичларига таҳлил ѐки прогнознинг таъсири бир хил бўлган ўзгарувчиларни агрегатлаш мумкин. Соҳани чегаралашга мисол: жаҳон бозорида қандайдир товарга бўлган нарх ҳар доим бир хил нисбатларда ўзгаради. Эквивалент натижаларга мисол: қурилиш ѐки импорт лицензияларни бериш. Агар давлат томондан бериладиган лицензияларнинг умумий суммаси белгиланган бўлса, уларни олишнинг йўллари кўп. Агарда лицензияланадиган қўринишнинг барча турлари бир хил макроиқтисодий натижа берса, яъни уларнинг ЯММ, бандлик ва бошқа макроиқтисодий кўрсаткичларга таъсир даражаси бир хил бўлса, бир кўрсаткич - умумий сумма билан фойдаланиш мумкин жүктеу/скачать 2.19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|