Изомерия жэне гомология ұгымдарын қалыпгпастыру жэне
дамыту. Органикалық химияның негізгі ұгымдарын қалыптастыру эдістемесі И.Н. Чертков еңбектерінде баяндалган. Изомерия мен гомология заттардың химиялық құрылысының түрлі жақтары ретінде қарастырылып, ұқсастьпстары мен айырмашылықтары сараланады.
23-кесте. Изомерлер меп гомологтарды салыстыру
Негізіі белгілері
|
Изомерлер
|
Гомологтар
|
Сапалық құрамы
|
бірдей
|
бірдей
|
Сандық құрамы
|
бірдей
|
эр түрлі
|
Химиялық құрылысы
|
эр түрлі
|
ұқсас
|
Химиялық қасиеттері
|
эр түрлі
|
ұқсас
|
Изомерия кұбылысы - химиялық құрылыс теориясы жасалуының алғы шарттарының бір. Сондықтан оның негізгі белгілері осы теорияны ѳткенде анықталады. Қаныққан кѳмірсутектері тақырыбында кѳміртегі тізбегінің изомериясы жѳнінде нақтылы түсінік беріледі, изомерлерді табуга жэне құрылым формулаларын жазуга арналган жаттыгулар орындалады. Осы тақырыпта алгашқы рет ѳтілетін гомология ұғымымен салыстырылады.
Ксстеден изомерлер мен гомологтардың ұқсастыгы мен айырмашылыгы анық қѳрінеді, осы белгілеріне қарап изомерия, изомер, гомология, гомолог, гомологтық қатар ұғымдарына анықтамалар беріледі, эр изомер гомологтық қатар түзетініне, мұның ѳзі органиқалық қосылыстардың сан алуан болуының тагы бір себебі екеніне оқушылардың назары аударылады.
Этилен қатарының қанықпаған кѳмірсутектерін ѳткенде тізбек изомериясы қос байланыстагы орынның изомериясымен толысатыны айтылады, жаңадан кеңістік изомериясы жѳнінде түсінік беріледі. Нақтылай түсу үшін бутен-1 жэне -2-нің изомерлері, бутан-2-нің цис
303
жэне транс-изомерлерінің құрылым формулалары жазылады. Олефиндер мен циклопарафиндердің сапалық құрамы ұқсас (СпНгп) болғандықтан, топаралық изомерлер түзетіні айтылып, мысалдар келтіріледі:
СбНі2 НгС = СН - СНг -СНг -СНг -СН,
^ Н \
CHj СНг
СНз СНг
Еселенген байланыстың орны бойынша изомерия ацетилен кѳмірсутектерінде бекітіліп, нығаяды. Диен кѳмірсутектерінде қос байланыстардың ѳзара орналасу изомериясы туралы жаңа түсінік беріледі, топаралық изомерлер ұғымы дамытылады, мысалы;
Достарыңызбен бөлісу: |