Қ ұрастырушы: ф.ғ. к, доцент Қадырова Б. М

(қолы) (аты-жөні)

(қолы) (аты-жөні)

20__ж. «___»______________ №____ Хаттама

Шешендік өнер тарихын түсінік. Оның мақсатын анықтау, “риторика”, ”оратор” терминдерінің мәнін анықтау. Грек шешендік өнерінің өкілдері: Аристотель, Платон, Демосфен, Цицерон . Ресейдегі шешендік өнер табиғаты.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], [3], [5], [8], [9].

2-тақырып. Шешен сөйлеу сыры.

Шешен сөйлеу сыры туралы түсінік. Шешен сөйлеу әдістері. Шешен адамның жаратылыс, табиғи психофизиологиялық қасиеттері, ерекшеліктері, жүйке талшықтарының жүйесі. Сөйлеу мен еске сақтау қабілеті. Шабыт, импровизация. шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысы.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], [3], [6], [5], [8], [10], [12].

3-тақырып. Қазақтың шешендік өнері - халық ауыз әдебиетінің бір саласы.

Қазақтың шешендік өнерінің бастаушылары: Майқы би, Аяз би, Жиренше шешен. Ұлттық шешендік өнердің ерекшеліктері.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [2], [3], [4], [10], [12].

4-тақырып. Төле би.

Төле би өмірі туралы мәлімет. Ғалымдардың пікірлері. “Қарлығаш би” атану туралы шешендік сөздер.”атадан ұл туса игі, Ата жолын қуса игі” шешендік сөзінің шығу тарихы. “Қоймайсың көш деп халқым-ау” шешендік толғауы. Шешендік сөздерінің көркемдік сипаты.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [3], [4], [9].

5-тақырып. Қаз дауысты Қазыбек би.

Қаз дауысты Қазыбек би туралы ғылыми мәлімет. Бидің өмірі. Қаз дауысты Қазыбек атану тарихы. Қаз дауысты Қазыбек бидің шешендік сөздері. Шешендік сөздерінің көркемдік сипаты.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [3], [4], [8], [9].

6-тақырып. Әйтеке би.

Әйтеке би өмірі туралы мәлімет. Әйтеке бидің шешендік толғаулары, арнаулары. Шешендік сөздерінің көркемдік сипаты.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [2], [3], [4], [8], [9].

7-тақырып. Сырым Датұлы.

Сырым Датұлы туралы мәлімет. Сырымның шешендік сөздерінің ерекшеліктері. Шешендік сөздерінің көркемдік сипаты.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [3], [4], [5], [8], [9].

Ақтайлақ би, Бөлтірік шешен өмірі. Шешендік сөздерінің табиғаты, көркемдік сипаты. Шешендік сөздерінің мәні.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [3], [4], [5], 8], [9].

9-тақырып. Абайдың шешендік сөздері.

Абайдың шешендік өнерінің сипаты. Шешен сөйлеу сыры. Шешендік сөздерінің бейнелік сипаты.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], 3], [8], [9].

10-тақырып. Риторика.

Әбу насыр әл Фарабидің “Риотрика” еңбегің ұлттық шешендік өнердің тууы мен қалыптасуына ықпалы. Ш.Ш.Уәлиханов еңбектеріндегі шешендік ойлар. “Дала уалаяты” газетіндегі қазақ зиялылырының шешендік ой-пікірлері.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], [3], [8], [9].

11-тақырып. Шешендік дискурс типологиясы.

Паралингвистикалық жіктем. Лингвистикалық жіктем. Кинетикалық жағы.

Ұсынылатын әдебиеттер: [4], [5], [8].

12-тақырып. Шешендік сөздер дискурсындағы көркемдеуіш құралдар.

Сөзді әсерлі жеткізу тәсілдері. Шешендік сөздер дискурсындағы қайталамалар. Қаратпа сөздер мен қыстырма сөздердің қолданылуы. Сұраулы сөйлемдер. Логикалық, грамматикалық, психологиялық кідірістер.

Ұсынылатын әдебиеттер: [5], [8], [10], [11], [15].

13-тақырып. Ғылым салаларымен байланысы.

Логика, психология, философия ғылымдарымен байланысы. Халықтық педагогика, әдебиетпен, тілмен байланысы.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [4], [8], [13], [7].

14-тақырып. Шешенге қойылатын талаптар.

Ауызша шешен сөйлеу. Цицеронның шешенге қоятын талаптары. Шешендік жүйрік ой. Шешенге тән тұлға. Шешеннің сыртқы түр мәдениеті.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], [4], [16].

15-тақырып. Шешендік сөздердің мазмұндық-тақырыптық топтары.

Лекция, баяндама, жарыс сөз сипаты. Тақырып таңдау. Материал жинау. Конспект. Шшендік сөздердің мазмұнына қарай бөлінісі. Шешендік дау:жер дауы, жесір дауы, құн, мал, ар-намыс дауларымен байланысты туған сөздер.

1. 
   Адамбаев Б.Халық даналығы. Алматы, 1976
   
2. 
   Негимов С.Шешендік өнер.Алматы, 1997
   
3. 
   Қазақтың би-шешендері. Алматы,1993
   
4. 
   Қосымова Г. Қазақ шешендік өнерінің негіздері. Алматы, 2003
   
5. 
   Хасенов С.Шешендік тәсілдер Алматы, 1999
   
6. 
   Есхожин І.Шешендік жырлар . Алматы,1993
   
7. 
   Дәдебаев Ж.Шешендік сөздер. Алматы,1993
   
8. 
   Смағұлова Г., Күркебаев К., Жұмағұлова Ә. Шешендік сөздердің дискурсы. Алматы, 2008
   
9. 
   Молдабеков Ж. Шешендік өнер. Алматы, 2009
   

10. 
    Балақаев М. «Қазақ әдеби тілі».-Алматы, 1987
    
11. 
    Жанпейісов Е. «Қазақ прозасының тілі».-Алматы, 1968
    
12. 
    Сыздықова Р. «Сөздер сөйлейді».-Алматы,1998
    
13. 
    Төреқұлов Н.Нақыл сөздердің мәні Алматы,1971
    
14. 
    Жармұхамедов М.Шешендік өнер Алматы, 1998
    
15. 
    Тарази Ә., Мұсаұлы Л. Көркемдік құпиясы. Алматы, 2001
    
16. 
    Балақаев М. Қазақ тілінің мәдениеті. Алматы, 2004