Заемдық капиталдың әртүрлі көздерінің құны

Заемдық капиталдың негізгі элементтері банк ссудалары мен кәсіпорындар шығарған облигациялар болып табылады. Бірінші элементтердің құны табыс табыс салығын есептегеннен кейін қарастырылуы қажет.

Нормативтік құжаттарға сәйкес банктік ссудаларды қолданудағы пайыздар өнімінің өзіндік құнына қосылады. Сондықтан осындай қаражат көздерінің бір бірлігінің құны, банкке төленетін пайыздан аз болады.

Кәсіпорынмен алынатын шаруашылық субъектілерінің займдары қарызды өтеу жоспарында банктік несиемен салыстырғанда бірталай айырмашылығы бар. Шығындар құрамы тұралы жағдайларға сәйкес, мұндай займдарды қолданғаны үшін төленетін пайыздар, кредитордың жеке несиелік операцияларды жүргізуге құқылы лицензиясы болмаған жағдайда, өнімнің өзіндік құнына жатқызыла алмайды. Сондықтан осы қаражат капиталының құны төленетің пайыздық ставка мөлшеріне тең.

Облигациялық займдардың жағдайы тура осындай деп айтуға болады. Біріншіден . кез-келген компания облигация шығара алмайды және облигацияларды талап етілмей қалуынан қорықпай ашық нарыққа орналастыра алмайды.Екіншіден,бұл қаражат құны банк несиесінің құнымен салыстырғанда анағұрлым стохастикалық болады. Әртүрлі компаниялар несиені әртүрлі шарттармен алатындығы сөзсіз, сонда да бұл жағдайда пайыздық ставкалардың өзгеруі болжамды және белгілі. Облигациялық займның күтілетін нақты құнына келетін болсақ, онда жағдай мүлдем белгісіз. Үшіншіден, облигациялық займдарды орналастыру белгілі бір маманданған делдалдарды тарту арқылы жүзеге асыралытындықтан (банк үйлері, брокерлік және қаржылық компаниялар және т.б.) бұл қаражаттың құны ескеруге қажетті қосымша параметрлерге – орналастыру шығындарына тәуелді болады.

Шығындар құрамы туралы жағдайларға сәйкес, облигациялар бойынша төленетін пайыз сомасы таза табыстың есебі бойынша жазылуы қажет. Айта кететін бір жайт, мұндай әрекет халықаралық тәжірибиеге қарсы келеді, сонымен қатар ол теория позициясы бойынша да ақталмайды , себебі бір сома салық бойынша екі рет алынады – төлем көздерінен,оны белгілеу таза табыс есебінен жазылады, инвесторлардың – олар алған пайыздар табыс ретінде көрсетілген, сондықтан бұл жағдайда қосарланған салық салу орын алады.Осылай, "облигациялық" займ көзінің капитал құны мөлшерімен төленетің пайыз көлеміне тең, ал дәлірек оны формулалар арқылы табылуы мүмкін. Бұл бөлімде облигация несие позициясынан алғандағы облигация табыстылығын анықтау логикасы мен осыған сәйкес есептелетін формулалар көрсетілген. Осы формулалар бойынша табылған табыстылық көрсеткіші (Кd) элемент позициясынан "облигациялық займ" көзінің құнын білдіреді. Көздерінің құны есептелген облигациялық займды қайтадан шығару жоспарланған жағдайда, облигацияны реализациялау бағасы мен оның белгіленген құны (бұл облигацияны шығару бойынша шығындары және оларды дисконт шарттары бойынша сатуға байланысты реализациялау құнынан жоғары болады) арасындағы айырмашылықтың әсерін ескеру қажет.

Айта келетін жайт, көптеген экономикасы дамыған елдерде аталған айырмашылықтар капитал құнын, банк несиесін, облигациялық заемды есептеу методологиясында жоқ болады. Ал оларды қолдауға байланысты шығындар өзіндік құнға жазылады. Сондықтан осындай капиталдардың құнының кез-келген көздері салық төлемдерін түзету бойынша есептелінеді және бұл жағдайда әртүрлі 3 формуланы қолдануға болады.

Меншікті капитал көздерінің құны.

Капитал құның есептеу барысында компанияның меншікті қаражат көздерінің 3 түрін бөліп көрсетуге болады: артықшылығы бар және жай акциялар, сонымен қатар бөлінбеген пайда. Айта кететін бір жайт, соңғы түріне жарғылық капиталдан басқа барлдық меншікті қаражат көздері жатады. Әрине, мұның да өзінің шарты болады, мысалы, бөлінбеген пайда және қайтарамсыз алынған қаражаттар көздерінің табиғаты да, құралу әдістері де, капитал құны да әртүрлі болады, бірақ көбінесе қайтарымсыз алынған қаражат көздерінің көлемі елеусіз аз болады.

Жарғылық капиталды екіге бөліп қарастырудың басты себебі, көптеген ғылыми жұмыстарда артықшылығы бар акциялар гибрид ретінде қарастырылады, яғни ол жай акциялар мен заемдық капиталдың қасиетерін де иемдене алады. Сонда да жай акция мен артықшылығы бар акциялар көздерінінс капитал құнын бағалауда белгілі-бір ұстанымды айырмашылық жоқ.Акционерлер коммерциялық ұйымдарға өз қаражаттарын бере отырып, оның орнына дивидент алуды көздейді. Оларды табысы осы қаражаттар көздерін қамтамасыз етуге кеткен ұйымның шығындарына тең болады . Сондықтан коммерциялық ұйымның ұстанымы бойынша осындай қаражат көзі құны шамамен акционерлерге төленетін дивиденттің көлеміне тең болады.Артықшылығы бар акциялар үшін акциялар үшін номиналдан белгіленген пайыз төленетіндіктен , яғни дивидент көлемі белгілі болғандықтан, "артықшылықты акция" қаражаттар көзінің құны артықшылықты акция бойынша жылдық дивидент көлемінің акцияны сатудан түсетін (орналастыру шығындарынсыз) болжалды таза табысқа қатынасы арқылы анықталады. Келтірілген баға беру акциялардың бірнешеуі шығарылған кезде және әртүрлі бағаға сатылған жағдайға ғана қате шығуы мүмкін. Мұндай жағдайда орташа арифметикалық өлшеуіш формуласын қолдануға болады. Егер кәсіпорын өзінің капиталын көбейту үшін қосымша артықшылығы бар акциялалды шығаруды жоспарласа, онда жоғарыда,яғни облигациялар туралы тақырыпта айтылғандай, оны шығаруды ұйымдастыруға кеткен шығындар көлеміне түзетулерді қарастыратын формула бойынша осы қаржы көздерінің құнын есептеуге болады.

Гордон моделін қолдану (8.21) формуланы қолдануға алып келеді. Есептеудің мұндай алгаритмнің өзінің кемшіліктері бар. Біріншіден, ол тек қана дивиденд төлейтің компанияда ғана қолданыста бола алады. Екіншіден, компания ұстанымы бойынша капитал құны болып есептелетің күтілетің табыстың көрсеткіші д коэффциентінің өзгерісіне өте сезімтал болып келеді. Үшіншіден мұнда тәуекелділік факторы ескерілмейді. Жай акциялармен салыстырғанда капитал құнын анықтау жаңа акцияларды шығару жоспарланғанда мәні өте зор болады. Бұл көбінесе 2 жағдайда орындалады: а) компания сәттілікпен дамып келе жатыр және оған қолда бар инвестициялық бағдарламаларды жүзеге асыру үшін реинвестициялық табыс жетіспеген жағдайда; б) компанияға кейбір күтпеген шығындарды жабу үшін белгілі бір қаражат көздері қажет, ал басқа қаражат көздері жоқ болса.

Бірінші жағдай оқиғаның қалыпты жүріп жатқанына сәйкес келеді және өсу стадиясында тұрған компанияларға тән болады.

Екінші жағдайды қалыпты деп санауға келмейді, себебі көбінесе жанадан эмиссиялау мәжбүрлік жағдайында ғана болады.

Кез-келген жағдайда да "жаңа эмиссияланған жай акция" көздерінің капиталы құнын бағалау үшін акцияны орналастыруға кеткен шығындарды ескеретін модификация моделі қолданылады.

Егер САРМ моделі қолданылса, онда көрсетілген кемшіліктері белгілі бір денгейде алынып тасталынады. Дегенмен, бұл модель тек белгілі бір шарттарды орындағанда ғана қолданылады. Оның бірінші себебі де бар. Біріншіден,бұл қаражаттар максималды тез мобилизацияланады және акция немесе облигация шығару жағдайы сияқты белгілі бір механизмді қолдануды талап етпейді. Екіншіден, бұл қаражат көзі басқасына қарағанда арозаныраққа түседі, себебі эмиссиялық шығындары болмайды. Үшіншіден, жаңа эмиссия туралы ақпараттардың кері әсері болмайтындығына байланысты біршама қауіпсіз болады. Бұл аргумент өте мәнді. Мысалы, 1986 ж "Emhart" фирмасы өзінің 2,75 млн. Акцияны 1 млн. доллар көлеміндегі акцияның қосымша эмиссиясын жүргізетіңдігі туралы хабарлағанда, айналымдағы акцияның нарықтық құны 23 млн. долларға дейін түсіп кетті (The New Comporate Finance,35б.).

Төлеуге қойылған табыс меншікті қаражат көздерінің жалпы сомасында ерекше үлкен орын алуы мүмкін. Бұл қаражат көзінің құнын есептеудің бірнеше әдістері бар, ал оның көлемі келесі түрде оңай интерпретацияланады. Компания тапқан табыс белгілі бір мөлшерде жұмсалғаннан кейін жай акция иелерінің арасында бөлінеді. Соңғылары табысты реинвестициялаудан түсетін күтілетін табыс балама инвестиция қайтарымнан кем болмауы керек. Керісінше жағдайда, жай акция иелері дивиденд алуды дұрыс көріп бұл қаражатты капитал нарығына қолданады. Кейбір мағынада реинвестициялық табыс олармен алынатын өз фирмасының жаңа акцияларына тең болады. Осылай, "бөлінбеген пайда" қаражат көздерінің құны "жай акция" қаражат көздерінің құнына шамамен тең болады. Дәлірек айтатын болсақ, «бөлінбеген пайда» көзінің құны "жаңа жай акциялар" көзінің құнынан кішкене төменірек болады, себебі бағалы қағаздарды эмиссиялау әрқашан қосымша шығындармен қатар жүреді.

Капиталдың өлшенген құны.

Тәжірибиде кез-келген коммерциялық ұйым өз қызметін қаржыландырады, сонымен қатар түрлі көздерден инвестициялануын да. Қаржылық ресурстармен байланысты ұйымның қызметің аванспен қамтамасыз еткені үшін төлем ретінде фирма пайыз, дивиденд, сыйақылар төлейді,яғни өзінің экономикалық потенциялын ұстап тұруға арналған кейбір негізделген шығындарға ұшырайды. Жоғарыда көрсетілгендей, әр қаражат көзінің өз құны болады және бұл құн осы көздің шығындарын қамтамасыз ету үшін арналған.

Әртүрлі көздердің құнының мәндері арасында белгілі бір қатынасты дәл көрсетуге болмайды, бірақ белгілі бір шартты бөлгенде келесідей теңсіздіктер тізбесі орын алатындығын айтуға болады:
КjКөрсетілген қатынастар тізбесі теоретикалық мазмұнда ғана толығымен дұрыс бола алады, себебі нақты өмірде кез келген ауытқушылықтар болуы мүмкін. Бұл ауытқушылықтар сыртқы конъектура бойынша да шартталған, компания қызметінің әсерлігіне де байланысты, сонымен қатар ол қаржыландыру көздерін таратуға байланысты процедураларды жүргізу бірынғайлық логикасын түсінуге де көп көмектеседі. Сонымен қатар, кейбір қатынастар теория ұстанымы бойынша толығымен ақталынады. Мысалы, меншікті қаражат көздері заемдық қаражаттар құнынан артық болу керектігі айдан анық, себебі соңғыларын ұстап тұруға арналған қатысты шығындар көбінесе бекітілген және дивидендтермен салыстырғанда бірінші орында төленеді, яғни олар тәуекелділікке төмен табыстылық сәйкес келеді және бұл жағдайда қаражат көзі құнына сандық сәйкес келеді.

Тіпті тұрақты экономикадағы компания қызметіндегі қаржылық жүйесі бірқалыпты болып қалмайды, әсіресе оның құралу этапында. Бірақ та қызмет түрлерінің тұрақталу денгейіне, өндіріс ауқымына, контрагенттермен байланысына байланысты осы бизнес түріне және белгілі-бір компанияға оптималды болатың қаржы көздерін құрылымы біртіндеп қалыптасады.

Неғұрлым қарапайым жағдайда меншікті және заемдық қаражаттардың арасындағы кейбір оптималды қатынас туралы айтуға болады, ал жалпы түрде құрылымды барлық жоғарыдағы көрсетілген көздерді есептеу арқылы бағалауға болады. Шығындардың жалпы сомасы денгейінің осы оптималды құрылымын ұстап тұруға қатысын сипаттайтын көрсеткіш компания қызметіне авансталған капитал құнын білдіреді және капиталдың орташа өлшенген құны деген атауға ие болады (Weighteel Average Cost of Copital ,WAAS). Бұл көрсеткіш кәсіпорында қалыптасқан оның қызметіне салынған капиталының минималды қайтарымы мен оның тұрақтылығын көрсетеді. Бірнеше ескертулер жасауға тура келеді: Біріншіден, WASS есептеуінің мәні , кез-келген көздің құны сияқты, оның қалыптасқан бағалылығында емес, керісінше негізінде қайта тартылған ақша бірлігінің құнын анықтауда болып табылады. Жоғарыда көрсетілгендей, WASS-ның негізгі арналымы капитал салымының бюджеттін құрудағы дисконтталған коэффициент ретінде табылған мәнін қолдануда болып табылады. Бұл жағдайда жаңа қаражаттарды салу туралы әңгіме болғандықтан, қаражат меншік пе, тартылған ба мәні зор емес, анализ үшін болжамды бағалар релевантты болды, сонымен қатар капитал құнына қатысы да солай. Сонда да WASS мәні нақты берілгендер бойынша сарапшы үшін анықталған қызығушылық тудыратындығы сөзсіз, әсіресе қалыптасқан жағдайға байланысты қаражат көздерінің олармен байланысты шығындарды құрылымы қатынасын бағалау позициясына қарай.

Екіншіден, WASS мәні қатысты тұрақты шама болып табылады және оптималды болып саналатын капитал құрылымын көрсетеді. Оптималдылық түсінігі бұл жерде шарттылықпен түсінуге болады, себебі олар көбінесе мәжбүрлік сипатта болады, яғни компания иелері мен басқарушылары көздердің құрылымын өзгертуі мүмкін, бірақ белгілі бір объективті жағдайларға байланысты ол мүмкін емес болып қалады. Егер де қалыптасқан құрылым ұстаным бойынша қанағаттанарлықтай болса, ережеге сәйкес дәл сол салмақ, яғни инвестициялық қызметті қаржыландыру үшін жаңа қаражаттарды тарту барысына үнемденуі керек.

Үшіншіден, салмақты тандаудан 2 түрі бар:

1) салмақ құраушы капиталдың нарықтық бағалануынан алынады.

2) баланстық бағалаудан алынады. Тереңірек бұл аспект төменде көрсетіледі .

Төртіншіден, WASS есептеудің дәлдігі жеке көздердің капиталының құнының мәні қаншалықты ұқыпты есептелгендігіне тәуелді болады. Ешқандай болжамдық бағалау бағаланған өлшемді абсолютті нақтылықпен көрсетпейтіндіктен WASS есептеудің соңғы қортындысында қолданылатың берілген модель ең тиімді емес, сонда да оларды аналитикалық мақсаттарда қолдануға болады. WASS қозғалысына және оның қолайлы мәніне келетің болсақ, оған бұған байланысты біркелкі тұжырымдар болуы мүмкін емес, тек қана дауыссыз болып саналатың, ол басқа да бірдей шарттар иесінде WASS түсінілетің фирма құндылығының өсуіне алып келеді.

Бесіншіден, 13.8 формуласынан көрсетеміз ол WASS есептеудің дұрыстығы формуланың ішіне бөлімдердің бір-біріне қарама-қарсы түрде қою жатады. Кейбір көздерінің құны салық салудан кейінгі және де оған дейін есептелген салыстырмалыққа қалай жету керектігін анықтап алу қажет. Көрнекілік үшін келесідей гипотезалық жағдайды қарастыруға болады.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Капиталдың құрамдас бөліктері және олардың құны жайлы айтып беріңіз.
   
2. 
   «Артықшылықты акциялар» деректемесінің құны.
   
3. 
   Капитал безбенделген құны, капиталдың шекті құнын сипаттап беріңіз.
   

1. Практикум по финансовому менеджменту: учебно-деловые ситуации, задачи и решения./Под ред. Е.С. Стояновой.-3-е изд. доп. и. перераб.-М.: Перспектива, 2000.-139с.

2. Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?- М.: Финансы и статистика, 1994.-384с.

3. Когут А.Е. Управление инвестиционной деятельностью предприятия. - М.: Перспектива, 1997.

4. Бердникова Т.Б. Рынок ценных бумаг. М.: 2000г

5.Сейткасимов Г.С, Деньги, кредит, банки. Алматы, 1999г

6.Мельников В.Д. Финансы. Алматы, 2001г

7.Колесников В.И. Ценные бумаги. М.: 2001г

8.СРО на рынке ценных бумаг. РЦБК// аналитический журнал.
10 тақырып. Инвестициялық жобаларды талдау әдiстерi. Жоба тәуекелiн талдау.
Практикалық сабақтар:

1. 
   Күрделi қаржы бюждетiн қалыптастыру.
   
2. 
   Курделi жұмсалым бюждетiн қалыптастыру кезiнде шешiмдер кабылдау критерилерi өтiмдiлiк мерзiмi, табыстылық есебi, таза келтiрiлген нәтиже, iшкi табыстылық.
   
3. 
   Критерийлердi салыстыру. Болашак шығындардың келтiрiлген кұны. Жобаның автономдық (жекелеген) тәуекелi.
   
4. 
   Iшкi фирмалық немесе корпорациялық тәуекел.
   
5. 
   Нарықттық тәуекел.
   
6. 
   Сезiмталдыкты талдау. Сценарилердi талдау.
   
7. 
   Монте —Карло әдiсi. Тiршiлiк шешiмдерiн талдау.
   

Жоба тәуекелдігін талдау, инвестиция ұғымы және түрлері, капитал салымы бюджеті, инвестициялық шешімдерді қабыодау критерилері, инвестициялық тәуекелдер, инвестициялық талдау.

1. 
   Критерийлердi салыстыру. Болашак шығындардың келтiрiлген кұны.
   
2. 
   Жобаның автономдық (жекелеген) тәуекелi.
   
3. 
   Iшкi фирмалық немесе корпорациялық тәуекел, нарықттық тәуекелін сипаттап беріңіз.
   
4. 
   Сезiмталдыкты талдау, сценарилердi талдау, Монте —Карло әдiсi. Тiршiлiк шешiмдерiн талдау жайлы айтып беріңіз.
   

1. Практикум по финансовому менеджменту: учебно-деловые ситуации, задачи и решения./Под ред. Е.С. Стояновой.-3-е изд. доп. и. перераб.-М.: Перспектива, 2000.-139с.

2. Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?- М.: Финансы и статистика, 1994.-384с.

3. Когут А.Е. Управление инвестиционной деятельностью предприятия. - М.: Перспектива, 1997.

4. Бердникова Т.Б. Рынок ценных бумаг. М.: 2000г

5.Сейткасимов Г.С, Деньги, кредит, банки. Алматы, 1999г

6.Мельников В.Д. Финансы. Алматы, 2001г

7.Колесников В.И. Ценные бумаги. М.: 2001г

8.СРО на рынке ценных бумаг. РЦБК// аналитический журнал.


11. тақырып. . Инвестициялық жобаның ақша ағындарын болжау. Қүрделі қаржы бюджетін оңтайландыру.
Практикалық сабақтар:

1. 
   Ақша ағындарын бағалау.
   
2. 
   Релевантты ақша ағындарын анықтау.
   
3. 
   Таза айналым капиталының өзгерiсi. Максатқа сай орнына колдануды талдау.
   
4. 
   Ақша ағындарының сапырылыстығын бағалау.
   

Ақша ағымының бағасы, инвестициялық мүмкiндiк графигi, капиталдың шектi баға графигiмен танысу, күрделi қаржы бюджетiн оңтайландыруды талқылау.

1. 
   Теңсiздiк мерзiмiнде әрекет жасаушы жобалауды бағалау.
   
2. 
   Жобаларды тоқтатудың каржылық нәтижесi.
   
3. 
   Инвестициялық мүмкiншiлiктердiң графигi. Капиталдың шектi бағасының графигi.
   
4. 
   МСС жене ІДС графиктерiнiң бiрлеске талдауы. Күрделi жұмсалымының оңтайлы бюджетiн қалыптастыру.
   

берілген курс бойынша негізгі әдебиеттерді, сабақтың мазмұнына сәйкес ауызшаға арналған сұрақтарды қодана білу керек, практикалық сабақтарға арналған бақылау жұмыстарының сұрақтарын дәптерге жазбаша жазып рәсімдеу қажет.

2. Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?- М.: Финансы и статистика, 1994.-384с.

3. Когут А.Е. Управление инвестиционной деятельностью предприятия. - М.: Перспектива, 1997.

4. Бердникова Т.Б. Рынок ценных бумаг. М.: 2000г

5.Сейткасимов Г.С, Деньги, кредит, банки. Алматы, 1999г

6.Мельников В.Д. Финансы. Алматы, 2001г

7.Колесников В.И. Ценные бумаги. М.: 2001г

8.СРО на рынке ценных бумаг. РЦБК// аналитический журнал.

1. 
   Бюджеттерді жасаудың мақсаттары.
   

3. Бюджеттендірудің кезеңдері.

4. Ақша қаражаты қозғалысын талдау және болжау
Жұмыстың мақсаты:

Капитал салымы бюджетінің оптимизациясы, ақша ағынынбағалау

инвестициялық мүмкіншіліктер графигі, капиталдың шекті бағасының графигі, капитал салымы бюджетінің оптимизациясы

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Бюджетті құру мақсаттары. Бюджетті қабылдау процедуралары. Жоспарлы-қаржылық комиссия. Бюджетті өңдеу басқармасы.
   
2. 
   Бюджеттендірудің кезеңдері.
   
3. 
   Өнім өндірісін шектейтін факторлардың анықтамасы. Сату бюджеті. өндіріс бюджеті. Компанияның нормативті базасы.
   
4. 
   Еңбек бойынша бюджет. Қорытынды бюджет.
   
5. 
   Бюджеттендірудің коспьютерлік жүйесі (ERP жүйесі).
   

берілген курс бойынша негізгі әдебиеттерді, сабақтың мазмұнына сәйкес ауызшаға арналған сұрақтарды қодана білу керек, практикалық сабақтарға арналған бақылау жұмыстарының сұрақтарын дәптерге жазбаша жазып рәсімдеу қажет.

2. Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?- М.: Финансы и статистика, 1994.-384с.

3. Когут А.Е. Управление инвестиционной деятельностью предприятия. - М.: Перспектива, 1997.

4. Бердникова Т.Б. Рынок ценных бумаг. М.: 2000г

5.Сейткасимов Г.С, Деньги, кредит, банки. Алматы, 1999г

6.Мельников В.Д. Финансы. Алматы, 2001г

7.Колесников В.И. Ценные бумаги. М.: 2001г

8.СРО на рынке ценных бумаг. РЦБК// аналитический журнал.

1. 
   Стратегиялық және оперативті жоспарлар. Қаржылық жоспар.
   
2. 
   Жүзеге асыру көрсеткіштеріне тәуелді пропорционалды әдістер негізіндегі қаржылық жоспарлау.
   

1. 
   Ішкі қаржыландырудың қажеттілік деңгейін анықтайтын факторлар. Қолайлы өсу қарқыны.
   
2. 
   Жүзеге асыру көрсеткіштеріне тәуелді пропорционалды әдістер негізіндегі қаржылық жоспарлау кезіндегі мәселелер.
   
3. 
   Болжаудың басқа әдістері. Қаржылық жоспарлау моделін компьютерлеу.
   

1. Практикум по финансовому менеджменту: учебно-деловые ситуации, задачи и решения./Под ред. Е.С. Стояновой.-3-е изд. доп. и. перераб.-М.: Перспектива, 2000.-139с.

2. Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?- М.: Финансы и статистика, 1994.-384с.

3. Когут А.Е. Управление инвестиционной деятельностью предприятия. - М.: Перспектива, 1997.

4. Бердникова Т.Б. Рынок ценных бумаг. М.: 2000г

5.Сейткасимов Г.С, Деньги, кредит, банки. Алматы, 1999г

6.Мельников В.Д. Финансы. Алматы, 2001г

7.Колесников В.И. Ценные бумаги. М.: 2001г

8.СРО на рынке ценных бумаг. РЦБК// аналитический журнал.

14 тақырып. Айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерді басқару.
Практикалық сабақтар:

1. 
   
   1. 
      Айналымдағы активтермен және қысқа мерзімді міндеттемелермен басқару.
      
   Өтімділік.
   
2. 
   Айналым құралдарын қаржыландырудың ішкі көздерінің қажеттілігі.
   
3. 
   Ақша кұралдарының айналымдылығы.
   
4. 
   Айналым қорларынының көлем аумағы мен оларды қаржыландырудың стратегиялары.
   

Айналмалы кұралдар көлемi және қаржыландыру облысындағы стратегияларды анықтау, қыска мерзiмдi қаржыландыру кемшiлiктерi және артықшылықтарын талдау, қыска мерзiмдi қаржыландыру қайнар көздерiн анықтау, қысқа мерзiмдi банктiк несиелер, банктi таңдау

1. 
   Артықшылық және қысқа мерзімді қаржыландырудың кемшіліктері.
   
2. 
   Қысқа мерзімді қаржыландыру көздері.
   
3. 
   Тауар және қызмет түрлеріне кредиторлық қарыз (сауда несиесі). Қысқа мерзімді банк несиелері.
   
4. 
   Банк несиелері бағасы. Банкті таңдау.
   
5. 
   Коммерциялық қағаздар. Қысқа мерзімді несиелерді қамтамасыз ету.
   

берілген курс бойынша негізгі әдебиеттерді, сабақтың мазмұнына сәйкес ауызшаға арналған сұрақтарды қодана білу керек, практикалық сабақтарға арналған бақылау жұмыстарының сұрақтарын дәптерге жазбаша жазып рәсімдеу қажет.

1. Практикум по финансовому менеджменту: учебно-деловые ситуации, задачи и решения./Под ред. Е.С. Стояновой.-3-е изд. доп. и. перераб.-М.: Перспектива, 2000.-139с.

2. Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?- М.: Финансы и статистика, 1994.-384с.

3. Когут А.Е. Управление инвестиционной деятельностью предприятия. - М.: Перспектива, 1997.

4. Бердникова Т.Б. Рынок ценных бумаг. М.: 2000г

5.Сейткасимов Г.С, Деньги, кредит, банки. Алматы, 1999г

6.Мельников В.Д. Финансы. Алматы, 2001г

7.Колесников В.И. Ценные бумаги. М.: 2001г

8.СРО на рынке ценных бумаг. РЦБК// аналитический журнал.