БАС БОСТАНДЫҒЫН ШЕКТЕУ ТҮРІНДЕГІ ЖАЗАНЫ ОРЫНДАУ ТӘРТІБІ МЕН ШАРТТАРЫ

Бұдан басқа кәмелеткетолмағандар жөніңде айтканда, олар-дың мінез-құлқын кдцағалау мен өндірістік мамандык. алуын камтамасыз ету керектігі есепке алынады.

Қылмыстық заңға сәйкес түзеу жұмыстары жазанын негізгі түрі болып есептеледі және сот оны екі айдан екі жылға дейінгі мерзімге тағайындауы мүмкін.

Түзеу жұмыстарына сотталғанның жалақысынан мемлекет пайдасына сот үкімімен белгіленген мелшерде ұстап калына-ды, бірақ жиырма пайыздан аспауы тиіс.

Түзеу жүмыстары қылмыстық Кодекс баптарында жиірек көрсетілген, бірак олар коғамньщ окшауланбайтын негізінен женіл қылмыс жасаған адамдарға колданылуы мүмкін. Түзеу жүмыстары — бүл жазалау шарасы сотталғандарды міндетті түрде еңбекке тарту болғандықтан, жұмысқа жарамсыз азамат-тарға колданылмайды.

Түзеу жүмыстарына сотталғандар жазаны өтеудің белгілел-ген тәртібін сактауға, бүл жазаны аткаратын органнык шақы-руы боі-гынша баруға міндетті. Бұл талапты себепсіз орындама-ғаны үшін сотталған жауапка тартылуы мүмкін.

Түзеу жүмыстарын өтеудегі маңызды нәрсенін бірі — ол сотгалғаннын еңбек акысынан сот үкімі белгілеген сошнын Казақстан Республикасы КК-нің 43-бабына сәйкес ұстап кллы-нуы.

Түзеу жұмысына сотталғандар жазаны жұмыс жасап жүрген орнында, қандайда болмасын меншіктегі ұйымда етейді.

Түзеу жұмысыңа сотталған адамдар сотталғанға дейінгі жүмыс істеген өндірісте, мекемеде, үйымда, сол лауазымында. кызметінде жұмыс жасап кала береді.

Казіргі уақытта түзеу жұмыстарын орындау Кязақстан Рес-гтубликасы КАК-менреттеледі.

Соттын түзеу жұмыстары жөніндегі үкімін жүзеге асыра-тын орган — ол аудандык ішкі істеріне карайтын кылмыстык-аткару инспекциясы. Инспекшад түзеу жүмыстарына сотталғандардың әр кайсысынын. бас басына есеп жүргізеді; керекті жағдайда оларға бүрынғы істеген жеріне жұмысқа орналасты-руға көмек керсетеді; сотталғандардың еңбек акысынан дұрыс ұсталынуын, өндірістер, мекемелер, ұйымдар әкімшілігінін, Қазакстан Республикасының заңдары белгілеген жазаны өтеу жағдайын сактауды бакылайды; сотталғандармен тәрбие жұмы-сын жүргізуде; оларға қолданылатын мадақтау және жазалау шараларына катысады; тұрған жері белгісіз сотталғандарды іздеуді заңмен белгіленген тәртіппен ұйымдастырады.

Сот үкімі шыкқаннан кейін енбекке жарамсыздығы белгілІ болған сотгалғандар жөнінде бұл жаза түрін аткаратын орган сотка түзеу жұмысын баска жеңілірек жазага ауыстыру тура-лы өтініш білдіреді.

Түзеу жұмыстары туралы үкім қылмыстық-атқару инспек-циясына түскеннен кейін он бес күннен кешіктірілмей орын-далады. Түзеу жұмыстары инспекциясы сот үкімінің көшірмесін алып, жұмысқа орналастырылғаннан кейін әрбір түзеу жүмыстарына сотталған есеіже алынады, оған жеке іс ашылады, одан кейін инспекция сотка онын шешімі орындал-ғаны туралы хабарлама кағаз жібереді.

Егер де бас бостандығынан айыру жөніндегі түзеу жұмыс-тарына өзгертілген болса, онда хабарлама-кағаз сотталғанның жаза етеген түзеу мекемесіне жіберіледі. Түзеу жұмыстарына сотталғандардың жеке басының есебі — олардын. жүмысқа катысуын, еңбек ақысынан ұстаудьщ дұрыстығын, занда көрсетілген негіздерде сотталғаннын есептен уакъттында шы-ғарылуын бақылап жүру үшін керек.

Түзеу жүмыстарына сотталғандар үшін тәжірибеде жеке есептеудің төрт түрі белгіленген: оперативті, алдын алатын, бакылау, іздеу салынған сотталғандардын есебі.

Түзеу жұмыстарына сотталған адамдардың жүмыс орнына, инспекция сотталғанның қүжатын алғаннан кейін кәсіпорнының, мекеменің, үйымнын, әкімшілігіне үкімнін көшірмесін және белгіленген түрде хабарлама кағаз жібереді. Егер де сотталған бұрынғы жұмыс орнынан шығып кетіп және еш жерде жүмыс жасамайтын болса, бұл жазаны орындататын органдар сотталғанға он бес күн мерзім ішінде жүмыска кіруге талап қояды, керек болса жұмыска орналасуына көмек көрсетеді.

Қазакстан РесгтублРІкасы ҚАК-нің 30-бабы түзеу жүмыс-тарына сотталғандардын жазаны өтеп жүрген кәсіпорны, ме-кемелер, ұйымдар әкімшілігінін, міндеттерін көрсеткен.Бұл міндеттері мынандай:

• 
  сотталғандардың өндірістегі мінез-кұлкына бакылау жа-
  сау және сотталғандармен тәрбие жұмысын жүргізуде инспек-
  цияға жәрдемдесу;
  
• 
  сотталғаннын табысынан ұстап қалатын ақыны дұрыс
  және уакытында жүргізу мен ұсталған сомаларды белгіленген
  тәртіппен аударып отыру;
  
• 
  түзеу жұмыстарына көзделген жазаны етеудің ережелерін
  сактау;
  
• 
  қылмыстык-атқару шспекциясына сотталғанға қолданыл-
  ған мадактау және жазалау шаралары, онын жазаны өтеуде
  жалтарғаны туральт хабарлап отыру, сондай-ак басқа кызмет-
  ке ауыстырылуы мен босатылуы жөнінде алдын ала хабарлау
  жүктелген.
  

3. 
   ТҮЗЕУ ЖҰМЫСТАРЫ ТҮРІНДЕГІ ЖАЗАНЫ ОРЫНДАУ ТӘРТІБІ ЖӘНЕ ШАРТТАРЫ
   

Түзеу жұмыстары жазасын өткеру кезінде инспекііияныд рұксатынсыз сотталғандарды өз тілегі бойынша жұмыстан шығаруға болмайды,

Жұмыстан шығуға рұқсат етпегеңде, онда жоғары тұрғал лауазымды адамға шағым етуге болады.

Түзеу жұмыстарын етеп жүрген адамдарға уақытша жүмыска жарамсыздығына жәрдемакы еңбекақысы есебінен сот үкімімен тағайындалған ұстап калуды шегеріп тастағаннан кейін төленеді.

Қылмыстық-атқару заңымен (К,азақстан Республикасы КАК-нін 40-бабы) түзеу жүмыстарына сотгалғандардын жа-лақысынан ұстап калуды жүргізу тәртібі толык реттелген.

Әрбір жұмыс айы үшін жалақы төлегенде орындау парақ құжаттары бойынша үстап калу, сотталғанға талаптардын бо-луына қарамастан жалакынын. барлык түрінен жүргізіледі.

¥стап қалулар, әрбір толық жұмыс Істеген айға жалақыны айдын екінші жартысында толегевде, ал жұмыстан шығарылған-да — айдыңжүмыс істеген күндерінен жүргізіледі.

Қосымша жұмыс істейтін адамдардан үстап ай сайынғы жүмысының жалакысынан жүргізіледі. Сотталрандарғп еңбек акы төленген күні үсталған сомасы белгіленген тәртіппен мем-лекет паіідасына аударылады.

Зейнетақыдан, әлеуметтік камтамасыздандыру және әлеуметтік кауіпсіздендіру орындарынан берілетін жәрдема-кыдан, жалақы жүііесінде қаралмаған бір жолғы төлемдерден, кызметпен жүргендегі жалақысының жәнет.б. шығындар үшін төленетін сомадан, үсталымдар алынбайды. Егер соттың үкімі бұзылып, іс токтатылған кезде сотталғанның еңбек акысынан үсталған сомасы, оған түгелдей қайтарыладьі.

Казір тәжірибеде пайда болған мәселе, ол әр түрлі коммер-щ-Іялык күрылы\щарда жүмыс жасайтын адамдардың жалақы-сын қалай анықтауға болатындығы, себебі оларда еңбек акыны төлеу дұрыс жөнге келтірілмеген, ол тек кейбір жұмыстарды орындап, сауда келісімін аяқтап және т.с.с. кіріс түскеннен кейінтөленеді.

Жалпы ереже бойынша бұл жағдайда жазаны өтеу уақытын-да алынған немесе жазаны етеудің болігі кезеңіне келетін бар-лық табысы есептелуі тіііс.

Баска да негіздермен артык үсталгән сомасы қайтарылады: мерзімінен бүрын босатылғанда, кешірім жасалғанда және т.с.с.

1. 
   Қоғамдық жұмыстарға тарту жазасына деген өз көзқарасыңыз?
   
2. 
   қоғамдық жұмыстарға тарту түріндегі жазаларға тарту дегенді қалай түсінесің?
   

1. 
   СОТТАЛҒАН АДАМДАРДЫ БАС БОСТАНДЫҒЫНАН АЙЫРУДЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ӘРТҮРЛІ ТҮЗЕУ МЕКЕМЕЛЕРІНДЕ БӨЛЕК ҰСТАУДЫ ТОПТАСТЫРУ.
   
2. 
   СОТТАЛҒАНДАРДЫҢ ЖАЗАНЫ АТКАРАТЫН МЕКЕМЕЛЕР ТҮРІН БЕЛГІЛЕУ
   
3. 
   БАС БОСТАНДЫҒЫНАН АЙЫРЫЛҒАНДАР ОТЫРҒАН ЖЕРЛЕРДЕГІ СОТТАЛҒАНДАРДЫ ЕСЕПЕКЕ АЛУ, БӨЛУ ЖӘНЕ АУДАРУ
   
4. 
   ЖАЗАНЫ ОРЫНДАУ РЕЖИМІ ЖӘНЕ ОНЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ҚҰРАЛДАРЫН ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ
   

1. 
   СОТТАЛҒАН АДАМДАРДЫ БАС БОСТАНДЫҒЫНАН АЙЫРУДЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ӘРТҮРЛІ ТҮЗЕУ МЕКЕМЕЛЕРІНДЕ БӨЛЕК ҰСТАУДЫ ТОПТАСТЫРУ.
   

Мемлекеттін қылмыспен күресу саясаты принциптеріне негізделген, түзеу мекемелері әрекетінде қылмьгспен күресудегі, алдына қойылған міндетті, сот белгілеген жазаны тиісті дәрежеде орындауды камтамасыз етуге тиісті.

Занмен белгіленген жазаны орындаудағы осындан принциптердің бірі топтастыру мен жекелендіру болады.

Сотталғандарды тәрбиелеу мен түзеудегі колданылатын негізгі тәсілдердін бірі осындай жекелеп қараудьщ объективті кажеттілігі, жазалау-тәрбиелеу әрекетінде әрбір сотталған бәріне белгіленген режим талабьш мүлтіксіз орындауға (сот-талғандар бәрі де жұмыс істеуге, жазаны аткару режимін сак-тауға, тәрбие шараларына қатысу және т.с.с.) міндетті. Бұлар-дың әсер етуін істелген кылмыстьгң сипаты мен қауіптілігіне байланысты даралау және сотталғанның жеке басынын өзгешелігі мен әрбіреуінің мінез-кұлкынын өзгешелігін еске ала отырып, яғни еңбекке, оқуға карым-катынасына байланыс-ты касиетін еске алу тиіс.

Бұл ережелер халыкаралык актілерге, сонын бірі камауда-ғылармен айналысудағы Ен аз үлгі Ережесіне сәйкес келеді. Ереженін 8-тармағында оларды категорияларға бөлудін жал-пы ережелері мынандай:

"Камаудағы адамдарды әр түрлі категорияларға бөліп жы-нысына, жасыма, бұрынғы сотталғаньша, қамаудың заңцы себептерінебаі-іланысты әржерденемесебір мекеменің ішінде бөлек-бәлек орналастырылады". Топтастыру мен жекелендіру максаты Ереженің 67-тармағында белгіленген, онда былай делінген: Топтастырудын мақсаты мынада:

а) камаудағыларды бұрын сотталғандардан немесе нашар мінез-кұлкынын нәтижесінде теріс әсер ету каупі мүмкін бол-ғандыктан оларды бөлу;

ә) камаудағыларды категорияға бөлу, оларды қоғам өміріне кайтару мақсатында олармен жұмыс істеуді женілдетеді.

Түзеу амалдарын даралап колдану біртектес сотталғандар-ды топка бөлуді камтамасыз етеді. Мұндай болуді сотталгин-дарды топтастыруд&п атау қабылданылған.

Бас бостандығынан айыруға сотталғандарды топтастыру, ол оларды тиісті белгілерімен тиісті топка бөлу жазалаудын мак,-сатына жету үшін қолайлы жағдай жасау болады.

Сотталғандарды топтастыру қылмыстык пен қылмыстык,-атқару құкығы принцштерінің бір түрі жазаны жекелендіруді бір ізбен Іске асыру үшін жүргізіледі. Жазаны жекелендіру сот кылмъгстық жазаны және оны орындауды белгілегенде жүзеге асырылады.

Жазаны орындауды жекелендіру -— ол еңбекпен гүзеу күкығының нормалары белгілеген, әрбір сотталғаннын жеке басын сипаттайтын мәліметін еске ала отырып жалпы режим ережесін қолдану және тиісті еңбекпен түзеу принциптерімен әсер ету.

Бас бостандығынан айыруға сотталғандарды топтастыру төмендегілерді камтамасыз етуге арналған:

а) коғамға кауіпті кылмыскерлердің, қауіпті деп күдік ту-

ә) түзеу мекемелерінін. тиімді жүйесін тұрғызу;

б) түзеуге әсер ету амалдары мен әдістерін жекелеп катал
колдану;

в) жазалаудын мағынасын қүрайтын кылмыстың және

г) жазаны ажаруға тиісті жағдай жасау.

Көрсетілген мәселелерді шешуді тек ғылыми негіздегі топ-тандыру қамтамасыз ете алады. Қазіргі кездегі куші бар қыл-мыстык, кылмыстык-атқару зандары бас бостандығынан аііы-руға сотталғандарды ғана топтастыруды қамтиды. Сот әлі шешім қабылдамағандарды кылмыстык-кұкыктык топтастыру мен сот кылмыстык жазаға сотталғандарды кылмыстык атка-руға топтастырудын анырмашылығы бар деп есептеуге бола-ды. Қылмыстық-аткару топтасуының негізі кылмыскерлердін кылмыстык-күкьсқтыктоптасуы болып табылады. Кылмыстык-аткару мен қылмыстык-құкықтық топтасуларының өзара бай-ланысы былайша түсіндіріледі; біріншіден, кылмыстық-кұкыктықтоптасудын. негізгі олшемі істеген кылмыстын коғамдық кауіптілік дәрежесі мен қылмыстык. жазаны өткергенде еске алынатын кылмыскердің жеке басы болады да, екіншіден, екі топтасудың міндеті — жазаньщ мақсатына тиімді жетуін камтамасыз етуде болады.

Сонымен бірге тікелей максатынын айырмашылығы — ол кандай оқиға үшінтоптастырылуында, сондыктан кылмыстык-кұкыктык және кылмыстык-аткару топтасулары деп боледі. К,ылмыстык құкыкта кьшмыскерлерді топтастырудын негізгі мақсаты — ол жауапкерді кылмыстық жауапқа тартканда және жаза шарасын белгілегенде қылмыстын сипаты мен істелген кылмыстык коғамдық қауіптілігі дәрежесіне және кылмыс-кердін жеке басына байланысты да, ол мәселені карағанда әділ шешім қабылдауды камтамасыз ету. Бас бостандығынпн аііы-руға сотталғандарды топтастырудьщ негізгі максаты — ол сот-талғандардьщ әр түрлі топтарыньщ жазаны даралап өтеуік және осы жазанын түрін барынша тиімді аткаруды қамтамасыз ету. Бас бостандығынан айыруға сотталғандар заң (күкык), пе-дагогика және психолопіялык әлшемдерімен топтастырылады. Көрсетілген өлшемдер жиынтығы тағы екі елшемге бөлінуі мүмкін: физиологиялык (биологиялық) және әлеуметтік.

Зан өлшемімен топтастыру — ол барлык бас бостандығы-нан айрылғандарды сыр-сипатымен жасалған кылмыстың коғамға кауіптілік дәрежесіне және кылмыскердін жеке ба-сының қоғамға кауіптілігше байланысты топтарға бөлуді

айтады.

Физиологиялык (биологиялык) өлшеммен топтастыру — бұл барлык бас бостандығынан айыруға сотталғандарды жынысы-на, жасына, денсаулығына байланысты бөлу.

Бұл белгімен бас бостандығынан айыруға сотталғандар бы-лайша бөлінеді: а) ерлер және әйелдерге; ә) кәмелетке жет-кендер (18 жаска толғандар) және кәмелетке толмағандар (14-тен 18жасқа дейінгілер);б)еңбеккежарамдылар мен мүге-дектерге; в) дендері сау мен ауыр науқасы барларға; г) әйел-дерге, аяғы ауыр және 8 жаска дейінгі баласы бар әйелдерге.

Педагогикалык өлшеммен топтастыру — бүл бас бостанды-ғынан айыруға сотталғандарды тікелей педагогиканың міндетіне байланысты, кандайда болмасын топтын біреуінде шешуге тура келетін, сондай-ақ гтедагогикалык. әсер етудің тиісті амаддары мен әдістерін колданудын орындылығымен белуге болады.

Бул өлшемнін негізінде сотталғандарды, олардың оған дейінгі және бас бостаңцығынан айыру орындарындағы екбекке катьшасы (енбекті адал ниетімен істейді немесе жалкау). түзеу мекемелеріндегі мінез-кұлқы (мінез-кұлкы үлгілі немесе қаса-қана режим ережесін бұзушы) және т.б. байланысты бөлуге болады.

Психологйялык өлшеммен топтастыру — бұл әр адамнык қасиетіне байланысты топқа бөлу. Мұндай бөлу жалпы және пенитенциарлық психологиянын мінез-құлық түрін топтасты-ру мәліметтеріне сүйенуі тиіс.

Тузеу мекемелерінде тәрбие жұмысын дұрыс ұйымдастыру үшін бұлармен бірге жеке басының да қасиетін білу тиіс.

Психологиялык өлшемге байланысты томендегілерді айы-ра білген орынды сиякты:

а) аса қауіпті мемлекеттік кьтл^шска сотгалғандарды және
басқа әр түрлі кылмыстарға сотталғандарды;

ә) касақана қылмыска сотталғандарды жөне абайсызда істелген шлмысқа сотталғандарды;

б) өмірге, денсаулыкка, адамнын денесіне кол сұкпаушы-
лығыка кауіп төндіргені үшін сотталғандарды;

в) пайдакорлық кылмыс үшін сотталғандар;

г) бұзакылығы үшін сотгалғандар;

д) пайдақорлығы үшін емес, кызметін немесе мамандык

е) баска да қылмыстар үштн сотталғандар.

Сотталғандарды топтастыру тәрбие процесін дұрыс ұйым-дастыруға жағдай жасайды, себебі ол сотталғандардыи бір то-бынын екіншісіне жағымсыз, кері әсерін тигізбеуге және оларға жеке-жеке амал қолданып әсер етуге мүмкіндік береді.

Занда кабылданғандай сотталғандарды топтастыруға сәйкес түзету мекемелер жүйесі кұрылады. Осындай зандарға лайык-ты мұндай мекемелер жүйесі зандык (кұқықтык) және фмзио-логиялық (биологиялық) елшемдерге негіздәлген.

Педагогикалык және гтсихологиялык өлшемдер түзеу ме-кемелер жүйесінің кызметін бейнелемейді. Сонымен қатар түзеу амалдарын пайдаланып жеке-жеке істеу үшін және сот-талғандардын әр біреуімен тәрбие жұмысын ұгіымдастыруға әсер етеді.
2. СОТТАЛҒАНДАРДЫҢ ЖАЗАНЫ АТКАРАТЫН МЕКЕМЕЛЕР ТҮРІН БЕЛГІЛЕУ
Бас бостандығынан айыруға сотталғанның жазаны кай жер-де өтеіітіні, оны түзеп және тәрбиелеу үшін манызы күшті, сон-дыктан түзеу мекемесінің түрін дұрыс белгілеу тиіс. Түзеу мекемелері өзара қүкык шектеудін көлеміне, басынан кешіріп шыдауға мәжбүр мұқтаждықпен касірет дәрежесіне, еңбекке паіідалану сипатына, тәрбиежүмысынынтүріне, жалпы білімге және техника мамандығына үиретугебайланысты бөлінеді.

Мұнық бәрі бас бостандығынан айыруға сотталғаңдардын жазаны өтеу кезіндегі қүкықтық жағдайына елеулі әсер етеді.

Түзеу мекемелерінің түрін белгілеуге, қылмыстық-атқару заңына сәйкес дүрыс көңіл бөлу тиіс, себебі сотталғандар негізінен жазаның барлык мерзімін бір түзеу колониясында, түзеу коныстану колониясында, түрмеде немесе тәрбиелеу ко-лониясында өткізеді.

Түзеу мекемесінің түрін, тиістІ режимін, жазаны кай жерде өткеретінін, сотталғанға бастапқы топтастыруды белгілейтін жалғыз орган — ол сот болады.

Жазаны өткеру кезінде сотталғандарды түзеу мекемесінің бірінен екіншісіне аударуға негіз пайда болады. Өйткені, ұстау жағдайын өзгертуге кажеттілік туады: сотталғандарды жалпы немесе қатаң режимнен қоныстану колониясына аудару. Бірақ бүл топтастыру құрамын езгерту емес, өйткені сот белгілеген режим түрі жазаны өтеу мерзімінде өзгермей қалып кояды.

Егер сотталған еркіндігінен айыру орнында тағы да қыл-мыс жасаса (пенитенциарлык рецид,ив аталатын), онда сот үкім шығарып жаңадан жаза кодданғанда түзеу мекеме түрін кал-дыруы және қатаңдау ұстайтынын белгілеуі мүмкін.

Сот үкім шығарғанда түзеу мекемесін әлде ұстау режим түрін белгілегенде кате жіберекалса, жоғары түрған кассация жөнімен немесе бакылау ретінде сотталғандарды үстау режим түрін, мекемесін езі белгілей алады.

Үкімнін занды күшіне енгеннен соң және онын орындау-ды айткан күнінен бастап 10 күн мерзімнен кешікпей бас бос-тандығынан айыруға сотталғандар жазаны өтеуге жіберіледі. Түзеу мекемесіне жіберуді ол адам сотталғанша ПМ кылмыс-тык-аткару жүііесі Департаментінін жолдама рұқсатымен ұста-лып отырған тергеу капасынын әкімшілігі орындайды. Жол-дамада сотталып жіберілген ерлер мен әйелдердін жалггы саны, сотталған зақнын, баптары, өтпейтін тиісті жазалау мерзімі көрсетіледі. Жолдамаға тергеу капастарының арнайы бөлімі жүргізілген таспаға басылған сотталғандардың жеке басынын істері және жолдама тізім — құжат, онда женелтілу себептері, сотталғандар кайдан, кайда жөнелтіледі, жеке бас істін нөмірлері, тегі, аты, әкесінін аты, туған жылы, сотта койылған баптары, жаза мерзімі мен түзеу мекемесінің режим түрі жа-зылады.

Сотталғанның жеке басы ісінде: анкета, дактило-карта, та-нитын фотографиясы, үкімнің көшірмесі, үкімнің немесе үйға-рымның занды күшіне енгені туралы аныктамасынын көшірмесі, сотталғаны немесесотталмағаны туралы аныктама, медицина картасы болады.

Түзеу мекемелеріне сотталғандарды кабылдауды мекеме бастығы немесе оның оператив, сондай-ақ режим жүмысы женіндегі орынбасары төрелік ететін үздіксіз істейтін комис-сия жүргізеді. Комиссия құрамына әр түрлі бөлім немесе кыз-мет, мекемені күзететін әскери бөлімше өкілдері кіреді. Жеке-леген немесе кішігірім сотталған топты кабылдауды мекеменін лауазымды адамдары (бастығы, оның орынбасары, бастыктын кезекші кемекшісі) және әскери бөлімшенін командирі жүргізеді. Комиссия немесе лауазымды адамдар бас бостан-дығынан айыруға сотталғандарды кабылдяған кезде келгенді сшаттайтын мәліметтік кұжаттарда керсетшген мәліметтермен сәйкестігінтексеру. Түзеу мекемесіне қабылдауға жатпайтындар:

Үкім занды күшіне енбегендер.

Түзеу мекемесінін баска түріне жататындар.

Құжаттағы мөліметтері шындыкпен сәйкес келмейтіндер
(тегі баска, туған жылы баска және т.с.с).

Ондайларды табылған бойда тузеу мекемесінін орналаскан жеріндегі қылмыстык-аткару жүйесі басқармасына хабарлай-ды және оларды әкетуге рүксат-жолдама сүралады.

Сотталғандарды қабылдаған кезде оларды тінтеді, жеке зат-тарын тексереді, одан кейін медициналык тексеруден өткізіледі. Керек болса олар санитарлық тазалаудан отеді. Осылардан еткеннен сон мерзімі — 2 жетіге дейін карантин үйіне жіберіледі.

Қабылданғаннан кейін 3 дана етіп акт жасалады; біріншісі конвойбастығына беріледі, екіншісі — тузеу мекемесіндегі іске тігіледі, ал үшіншісі — сотталғанды бас бостандығынан айырған мекемесіне жіберіледі. Түзеу мекемесіне жанадан кабылданған-нын әр қайсысына 24 сағаттың ішінде үкім шығарған сотқа хабарландыру хаттама жіберіледІ. Сотталғандардың отбасына. жақын туыстарына, мекемеге келген күннен бастап 10 тәулік ішінде мекеменің мекен-жайы, беруге немесе почтамен жіберуге рүқсатетілгентаға\щар мен өте кажетті заттар тізімі, сотталғандарменжолығысудыңнегізгіережелеріхабарланады.

Сотгалғандарды түзеу мекемесіне кабылдау тек кана шкыз-ды зан. актісі. ғана емес, сонымен катар тәрбие жұмысынын басталуы. Жаңадан келген сотталғанмен бірінші куннен бас-тап әңгіме еткізіледі, онда оны режим ережелерімен, ішкі тәртіппен, міндеттері, яғни құкығымен, тәртіптік жазя колда-ну мен мадактау шараларынын негіздері және тәртібімен та-ныстырады. Мұнда сотталғаннын. карантинде болған кезінде, мекемвнін әкімшілік комиссиясы, әркайсысынын жеке басы-ньщерекшелігін, мүіхгкіндігінекараймамандығын, білімінжәне т.б. еске ала отырып, оларды жасаққа бөлуге шешім кабыл-дайды.

Бас бостандығынан айыруға сотталғандар үкім занды күшіне енгеннен бастап жаңа дәрежеге ие болады. Бірак оларға берілген қүкықты және міндеттерін орындауы шын мәкінде жүзеге асыру түзеу мекемесіне кабылдағаннан кейін бастала-ды. Сонымен сотталғанды мекемеге кабылдаумен күл<ык ма-нызынын шынаііылығы белгіленеді.

Есепке алу мемлекеттің барлык саласында, сонын ішінде кылмыспен күресу саласында болыпжаткан процестерді жал-пылама және үздіксіз бакылаудын маңызды құралы.

Кылмыспен күрес жүргізетін күкық корғау орындары жүйесінде, әсіресе түзеу мекемелерінде есептеу және бакылау манызды орьтн алады. Бұл бас бостандығынан айыру түріндегі кылмыстык. жазаны аткаруды басқару функциясынын бірі бо-лып есептеледі. Соның көмегімен түзеу мекемелерінде болыл жатқан қүбылыстар мен процестердің сыр-сипаты жі-шакталып талданады және корытындыланады.

Болжау міндетін шешкенде, баскарғанда шешім қабылдау-да, статистикалыкталдау жасағанда, алдын ала, яғни сонан сон да операшвті түрде бакылау және талдау жүргізу үшін қыл-МЬЕСТЫҢ езгеруін, сотталғандардың ауысып отыру козғалыс проиесін, оларды түзету мен тәрбиелеудін корытындысын байкап отыру үшін керек.

МұңдайкөрсеткІштертөмеңдегІдейболуымумкін: сотталған-дардьщ тізімдегі саны; нақтылы кылмьгс түрлеріне сотталған-дар, олардын жынысы, жасы; білім деңгейі, мамандыктары барлары, жалпы білім беру мектептері мен мамандык ялу жүйесінде окып жүргендер; режимді бұзу түрлері, бузған уакыты мен орны; согпшғандар жасаған кылмъгстын саны мен қурамы; әр түрлі кұкықтык негізде жазадан босатылғандар саны және т.б. Әрбір түзеу мекемелерінде мұндай есеп жүргізудің кажеттілігі нактылы түзеу мекемелері кызметінің жеке бағы-тын сипаттайды, онъЕнкерсеткіштержүйесі статистикалыкесеп кұрудың бастапкы сатысы болып есептеледі де нәтижесінде барлық түзеу мекемесінің облыстық тіпті бүкіл ел көрсеткішін қурайды.

Тиісті түрде ұйымдастырып согталғандарды есеіже алу, түзеу мекемеяері өкімшілігіне накты мекемеде жазаны өтеп жаткан сотталғандардьщ саны туралы мәлімет болуы, занда көрсетілгендегідей соттың үкімін, үйғарымын, қаулысын орын-дау жөнінде әрекет жасап белгіленген мерзіңде нактылы орын-дауға, сотталғандарға рахьшшылык немесе кешірім жасау ту-ралы актіні орындау, әр түрлі қукықтык негізде түзеу мекемедерінен сотталғандарды уакытында босатуға жағдпй жасайды.

Есептеуді іске асыру ушін есептеу аппаратының дұрыс жүйесі курылған. Олар орталық және жергілікті болып бөлінеді. Орталыкқа ~ ІІМ-нің ақпарат орталыш кіреді, оның күрамьшда, кылмыс жасап жазасын өтеп жүрген адамдарды еселтейтін аныктама бөлімі бар.

Есептеу жөніндегі акларат орталығының негізгі міндеттері:

Жазаны аткарушы мекемелер мен органдардыя кызмет әрекетін әдістік басқару және есептел-тіркеу, статистикалык, акпарат-аныктама жүмыстарын бакылау.

Орталық есептеу аппаратына. сонымен бірге ЯМ-нід Қыл-мыстық-атқару департаментінін арнайы бөлімі кіреді. Ол түзеу мекемелеріндежазасынөтепжүргендердін,тергеукапастарын-да отырған адамдардың сандык есебін жургізеді, түзеу мекемелеріне сотталғандарды кабылдаудын, орналастырудын және босатудьщ нормативтік актісінің жобасын дайындайды, бас бостандығынан айыру орындарында отырғандардың заң-дылығын, босату, мерзімін өзгерту туралы сот шешімінің орын-далуын бакылавды және басқа да сотталғандарды еселке алу жөніндегі функциясын орындайды.

Режим — қылмыстық-аткару кұкығыньщ нормаларымен реттелген тәртіп пен орындау жағдайы және бас бостандығы-нан айыру түріндегі жазаны өтеу деп түсініледі.

Режим жазалаудын мәні мен манызын білдіреді, сондык-тан мұнда сазайын тарту іске асырылады, яғни сотталғанға қол-данылатын кұкык шектеулердің жі-ынтығы. Ол бас бостанды-ғынан айыру орындарында сотталғандардын түрмысын үздіксіз және жазалаудың барлык мерзімін реттейді. Оның көмегімен мінез-құлык ережесі белгіленеді. Оны орындау барлық бас бостандығынан айыруға сотталғандйрға, мекеме әкімшілігіне, сотталғандарды түзеуге қатысатын және түзеу мекемелеріне бакылау жүргізетін қоғамдык ұйымдар өкілдеріне, бұл меке-меге келген мешекеттік мекемелердін лауазымды адамдары-на, түзеу мекемелерінін объектілерінде және аумагында жүрген азаматтардың бөріне бірдей міндетті. Сонымен режим барлык субъектілердің және жазаны орындау мен еткеру жөніндегі кылмыстык-атқару құқык катынастарына қатысушылардың құқықтық жағдайын белгілейді.Режимнормаларықыл.мыстык жазалауға тән кұкык шектеулердің ретін жүзеге асыруды қам-тамасыз етеді.

Жазаны өткеру режимі түзеуге әсер етудің негізгі амадда-рынын бірі болып есептедеді. Оның түзеуге әсер етудің амалы ретіндегі басты міндеті — сотталғандарды тәртіпке тәрбиелеу болып есептеледі, немесе бәріне бірдей тиісті ортак тәртіпке бағындыру. Режим ережелері бас бостандығынан айыру орын-дарында сотталғандардың өмірінің барлык жағын өне бойы жазаны түгелдей атқарьш шыкқанша реттейді. Режим сотгалған-дардын ерік берілген мінез-құлқына ғана шек қоюды белгілейді, сонымен олардың кұкыктық дәрежесін калыптастырады. Бұл дәреже оларды қорғайды, сондықтан режим ережесінің өлшемі тең, әрбір сотталғанға да және түзеу мекемелері әкімшілігінің өкілдеріне де бірдей міндетті. Ківдекім онын ережесін сакта-ғысы келмесе оны сақтауға мәжбүр етуге режим мүмкіндік береді. Қорытындысында сотталғандардың мінез-қүлкы жәнге салынады да, уакыт өткен сайын оларда тиісті бір мінез-кұлык ережесіне үстану әдеті туьшдайды. Режим шңызының қоры-тындысы, сонымен бірге түзеу әсерінің басқа да амалдарын пайдалануға, яғни коғамдық шйдалы еңбек етуге, тәрбие жұмы-сына, жалпы білім мен кәсіптік үйретуге жағдай жасау, егер де түзеу мекемесінде тиісті тәртіп болмаса, онда олардың біреуі де тиімді бола алмайды. Түзеу мекемелерінде режим талабын сақтау — сендіру мен мәжбүр ету (мадактау мен жазалау) ша-раларымен, өне бойы бақылау мен сотталгандардың мінез-кұлқын кадағалаумен, жазалауды тиісті орындаудьт және әкімшілік іс-әрекетінде зандылықты сақтауды бакылау (соттық, ведомстволык, қоғамдық бақылау, прокурорлык қадағалау) жүйесінін. шараларьшен қамтамасьгз етіледі,

Түзеу мекемелерінде жазаны атқару режимі оньщ кұқықтық приншіптеріне сәйкес ұйымдастырылады. Олардын маңызы жазаның мақсатымен белгіленеді де қылмыстық-аткару құкығынын нормаларында бекітіледі. Режимді үйъшдастыру принідиптері мыналар болып табылады; зандылығы, жөнділігі, адамгершілік, даралап сеніммен жазаны қоддануды үйлестіре білу.

Ұстау режимін үйымдастырғаңдағы зақдылық принципі дегеніміз — ол сотталғандарға талап етілетін барлық талаптар-дың нормативті табиғаты болады немесе мекемелер әкімшілі-гінің өз бетімен істейтіні емес, қайта қылмыстык-атқару құкығының нормативтік актілерінде белгіленеді. Олардың талабын бір жағынан сотталғандар, екінші жағынан мекеме әкімшілігі де сақтаулары тиіс.