1 тақырып. «Жастармен әлеуметтік жұмыс» пәніне кіріспе. Әлеуметтік қызметкердің дайындалу жүйесіндегі орны мен ролі

Қазақстандағы әлеуметтік жұмыс – тарихи масштабты жаңа іс-әрекет, бірақ әлсіз және қажетсінетіндерді жеккөру бұрыннан келе жатыр. Қазіргі экстремалды әлеуметтік жағдай әлеуметтік орта мамандарына ерекше талаптар қоюда, себебі бұл күрдлеі іс-әрекет түрі жан-жақты білімді, белгілі бір қабілеттерді, тәжірибені, аса маңызды – спецификалық, психологиялық қасиеттердің болуын қажет етеді. Өкінішке орай, елдегі әлеуметтік көмек жүйесінің қарқынды дамуына қарамастан, адамдардың жеке тұлғасын жүйелі зерттеудің болмауы, онда жұмыс істейтіндер, соның ішінде жетекшілердің жоқтығы осындай жағдайға тіреп тұр. Біз қала тұрғындарына әлеуметтік көмекті басқару жетекшілерінің іс-әрекетіндегі психологиялық құрылымына көңілдерін аудартып және оның құрылысының анализін (талдауын) жобалауды ұсынғымыз келеді.

Әлеуметтік педагог іс-әрекетінің негізгі мақсаты баланың психологиялық жайлылығын және қауіпсіздігін қамтамассыз ету, әлеуметтік, құқықтық, медицинаық, педагогикалық алдын алу механизмі арқылы оның қажеттіліктерін қанағаттандыру және жанұяда, мектепте, жақын ортада және басқа социумда жағымсыз жағдайларды жеңу.

Әлеуметтік педагог өз іс-әрекетін жүзеге асыру үшін, баланың даму ерекшелігін және өсу заңдылықтарын білуі қажет.

Әлеуметтік педагог мынандай жағдайды ескеруі керек: бала өз мәселелерін жете түсіне алмайды және оны әлеуметтік педагогқа жеткізу аса қиынға соғады. Сондықтан әлеуметтік педагог балаға жағымсыз факторлардың әсерін керісінше өз бетімен анықтап, дер кезінде көмек көрсетуі керек.

Әлеуметтік педагогика бойынша көшбасшы ғалымдар жұмыстары мен нормативті құжаттар анализі (талдауы) негізінде әлеуметтік педагог іс-әрекеттерінің қызметі мыналар болып табылады деген: диагностикалық, болжамдылық, делделдылық, түзете-реабилитациялық, қорғаушылық, алдын-алу-профилактикалық, эвристикалық.

2 тақырып. Жастар қоғамның әлеуметтік-демографиялық тобы ретінде.

«Жастар» түсінігі.

Жастарды әлеуметтендіру екіжақты сипатқа ие: біржағынан, бұл жастардың қоғамдық қарым-қатынас шарттарын қабылдауы, басқа жағынан – жаңа ұрпақтың көмегімен қоғамды жақсарту.

Қалалық орта, әсіресе миллиондаған мегаполия жағдайы жас адамға көптеген перспективалар аша отырып, үнемі өзгеріп отыратын әлеуметтік – саяси, мәдени, экономикалық жағдайда одан максимальды байқағыштықты, психофизикалық, интелектуалды және әлеуметтік бейімделуге деген қабілеттілікті талап етеді.

Жас ұрпақтың дамуына заңдылықтарына деген біртұтас келіс одан сайын өзекті бола түсті. Осы қатынаста әлеуметтік педагогтар мен әлеуметтік қызметкерлер маңызды рөлге ие. Олар саясаттанушыларға, билік құрылымдарына жастар мәселесі жөнінде, жастарға деген бірыңғай емес, ерекше спецификалық, қоғамдық топқа сияқты қарау жөнінде, оның әлеуметтік мәртебесі, рөлдік қызметтері, әлеуметтендіру үрдісін түсіндіруге бағытталған.

Көптеген жастар мәдениетінде түрлі ұрпақтық қатынастар пайда болады: бұл қандай да бір мағынада қауым , мысалы, панктер, байкерлер, скинхэдтер немесе хиптилер - өзара мистикалық, заттық магиялық, харизматикалық көшбасшылары бар ұрпақ. Әрбір субмәдениет - өз ұйымдастырылуы бойынша көне, мазмұн бойынша постмодернистикалық құбылыс.

Жастар қозғалысының қазіргі заманғы плюрализм – 1985 жылдан соң пайда болған саналы вакуум мен жақын өткен замандағы рухани диктатураның нәтижесі. Жастардың тіркелген бірлестіктері – мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыруға ұмтылған мемлекеттің әлсіз әрекеті.

3 тақырып. Жас ұрпақтың әлеуметтік-психологиялық және әлеуметтік-мәдени сипаттамасы.

Жастардың жасерекшелік критерийлері табиғи және әлеуметтік бірлестік ретінде.

Жастар қазіргі кезде тұлғалық ұнатулар негізінде бірлестіктерге «стихиялы» түрде кіреді. Сондықтан да қазіргі өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесіндегі , әлеуметтендірудегі көптеген балалар және жастардың қоғамдық ұйымдарын құру өзекті мәселе болып табылады.

Жастар мәдениетіндегі өзекті мәселелер мыналар:

• мәдени игіліктерге қол жеткізудің шектелуіне байланысты алдыңғылармен жас адамдардың ұрпақтарымен салыстырғанда жасөспірімдер мен жастардың мәдени деңгейінің төмендеуі;

• мәдени – бос уақыт мекемелерінің көп бөлімін жоғалтумен байланысты (50% көп) (мәдени үйлер мен сарайлар, клубтар, жастардың шығармашылық техникалық үлгілері, пионерлер, оқушылар сарайлары, кинотеатрлары);

• мәдениет ортасынан тегін мәдениет түрлерін – үйірмелер, студиялар, сүйгіш бірлестіктер, музыкалық, би, әдебиет, техникалық және т.б. ұйымдар;

• шетел, псевдомәдениет, антимәдениетті экспансия;

• мәдениет және бос уақыттағы қоғамдық ұйымдар мен ақшалай әрекет мазмұндылығына қажетті бақылаудың болмауы, индивидуализм , күш пен қатаңдық культі, сексуальды зорлау, бұндай текті (рухсыздық) мекемелерге деген жалпы рухсыздық;

Балалар мен жастарға көмек беру туралы заң.

1. 
   Жастарға көмек беру деген не?
   

Бұл – жастар мен балаларға көмек берудің жаңа заңының алғашқы сөйлемі және уақытылы бағдарлама.

2. 
   Бұны кім істейді?
   

3. 
   Заң кім үшін қабылданды?
   

Жалғызбасты ана мен әкенің консультация мен қолдауға құқықтары бар. Балаларда қарауға құқығы жоқ ана мен әкелер ортақ балаларына қатысты кездесу түріндегі контактті жақсарту мен қарым-қатынас жасау құқығын жүзеге асыруда консультация мен қолдауға құқылы. Әсіресе, осы аймақта көмек беру қажеттілігі маңызды.

Дәл осындай некесіз балалардың аналары пособие алу және 12 босану шығындарына компенсацияға өз құқықтарын қолданғылары келсе олар консультация мен қолдауға құқылы.

Жалғыз өзі балаларын тәрбиелейтін аналар мен әкелерге көмек көрсетіліп, жеке тұлғаның дамуына қажет кезге дейін баламен бірге тұруға жақсы сай келетін тұру формасы ұсынылады. Бұл әсіресе өзінің мектепке және профессиональді оқуын аяқтамаған, кәмелет жасқа толмаған аналарға қатысты. Баланың өмірге келуі оларға көптеген талаптар қойылатын жағдайға әкеледі. Ерекше тұру формасы бар кеңістіктің арқасында олар мектепті және профессиональді оқуларын бітіре алады және баласымен бірге өмір сүруге дайындалады.

Жастардың еңбек нарығындағы жағдайының ерекшелігі. Жалпы білім беру мектептерінің және басқа да оқу орындарының шәкірттерінің жұмысқа орналасуы.

Жастарға тәжірибелік көмек беру спектрі кеңейтілді. Жастарға көмек беру балалармен , жастармен қатар өзінің жұмысына ересек жастарды да, отбасыны да және әлеуметтік ортаны да қосады.

Көптеген міндеттерді , қоғам білім беру талаптарын шешу үшін жанұяға әр алуан қолдау мен көмек қажет.

Жас шаңырақ көтеруде әлеуметтік-экономикалық және тұрмыстық мәселелерінің тууы.

8 тақырып. Жастардың бос уақыты жайындағы мәселелер.

Бос уақыт және оның жастардың әлеуметтік дамуындағы маңызы. Жастардың бос уақыт әрекетінің мазмұнына әсер ететін факторлар.

«Девиантты тәртіп» ұғымы. Жастар девиациясының типологиясы. Жастардың девиантты тәртібінің әлеуметтік және жеке-тұлғалық факторлары.

Әлеуметтік – тәжірибенің дамуында әлеуметтік – педагогикалық қозғалыстың ең маңыздылары:

• 
  нақты адамның мәселесін ерте анықтау мақсатында әлеуметтік – педагогикалық қолдаудың профилактикалық сипаты
  
• 
  өзінің тағдырын белсенді құрушы ретінде өзінің мәселесін шешуде адамның өзінің қосылуы
  
• 
  әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың отбасымен, қоршаған ортамен, өсіп келе жатқан адамның қоғаммен қатынасының приоритеті әлеуметтік-педагогикалық қолдаудың мақсатты бағдарламаларын тудыру, өсіп келе жатқан адамды қолдау үшін түрлі мемлекеттік, және мемлекеттік емес әлеуметтік институттардың мүмкіндіктері мен күштерінің интеграциясы
  

Әлеуметтік педагог жұмысының тәжірибесін зерттеу және олардың іс-әрекетін ғылыми-әдіснамалық қамтамассыз ету әлеуметтік педагогтың келесі көмек көрсете алады:

• 
  Балаларды әлеуметтік қорғау, көмек және қолдау, сонымен қатар олармен көрсетілетін әлеуметтік қызмет сұрақтары бойынша ақпаратпен қамтамассыз етуге бағыталған әлеуметтік-ақпараттық көмек;
  

Мемлекеттік көмекті қажет етуші балаларды қалай уақытында анықтауға болады? Мемлекеттік көмекті қажет етуші балаларды уақытында анықтаудың критерийлерін негізгі өңдеушілер білім беру министрлігі, еңбек және әлеуметтік дамыту, денсаулық сақтау министрліктері болып табылады. Олар өңдеген ведомстволық бұйрықтар, қаулылар мемлекеттік көмекті қажет етуші балалардың болашақтағы орналасуы жөніндегі мәселелерді талдаушы барлық қызмет, мекемелер мамандарының әрекетін таратады. Нормативтік құжаттар баланы ата-аналарға қалдыру дәлелі бар кез келген мекеме мамандарының әрекетін таратады (босану үйлерінің және емханаларының өз құжаттары, милицияның өз білім беру жүйесінің өз құжаттары бар). Ата-ананың қарауынсыз қалған баланы анықтаған кезден бастап оны мемлекеттік мекемеге орналастыру үшін құжаттар керек.