Fe-Al-Be ҚАБАТТЫ ЖҮЙЕСІН АЛУ ЖОБАСЫН ДАЙЫНДАУ МЕН ЕНГІЗУДІҢ ШЫҒЫНДАРЫН ЕСЕПТЕУ

5.1 Технико – экономикалық нақтылау

Fe-Al-Be құны тазалығына байланысты әрқалай болуы мүмкін. Сонымен, Fe-Al-Be сапасы бастапқы материалдардың тазалығымен және оны дайындау сапасымен анықталады.

Fe-Al-Be металлургиялық әдістермен алады. Одан кейін, сол Fe-Al-Be тазартудың әр түрлі әдістердің көмегімен Fe-Al-Be күн және электронды сапаларын алады.

Fe-Al-Be-ді тазартудың дәстүрлі әдісі – трихлорсиланды технология, бүгін кремнийдің өзіндік құнын түсіру мүмкіндіктерін кетірді.

Fe-Al-Be-дің бағасын едәуір түсірудің екі түрлі жолы бар:

1. 
   Тазалығы жартылай өткізгішті арзан кремний алу.
   
2. 
   Тазалығы аздау арзанырақ кремний алу, бірақ күн батареяларын жасауға жарамды – күн кремниі.
   

5.2 Шихта дайындық пен брикетті жасайтын құрылғыны алуға және оны орнатуға кететін шығынды есептеу

1. 
   Ұсақтау мен кварцты байыту линиясы 20000
   
2. 
   Шихта араластырғышы 10000
   
3. 
   Брикекетті қысқыш 7000
   
4. 
   Муфельді пеш 15000
   
5. 
   Жоғары тазалықты кремнийге арналған
   

Барлығы : 72000 ш.б.

Доллардың курсы 124 тг

Теңгемен есептегенде құрылғылардың бағасы 72000*124=8928000 тг

6) Құрылғыны орнату үшін 15 монтажшы керек, олар 3 ай жұмыс істейді.

Монтажбен айналысатын жұмысшалардың жалақысын санайық.

Кесте 4.1 - Монтажбен айналысатын жұмысшалардың саны мен жалақылары

Лауазымы	Адам саны	Жалақысы	Жұмыс істеу ұзақтығы	Жалақының барлығы
Монтажшы	15	25000	3	1125000

• 
  Әлеуметтік салық
  

3 айда 15 адам үшін 3865*15*3=173925 тг

• 
  Әлеуметтік салықты қосқанда жалақы қоры:
  

5.3 Жұмысшылардың жалақысын есептеу

Жобаны енгізуге ат салысқан келесі жұмысшылар: жоба басшысы, инженер – зерттеуші – 3 адам, инженер көмекшісі – 2 адам.

Кесте 4.2 - Жобаны енгізушілер, олардың жалақыларының көлемі мен жұмыс істеу ұзақтығы

Лауазымы	Адам саны	Жалақылары (1 айға)	Жұмыс істеу ұзақтығы	Жалақының барлығы
Жоба басшысы	1	50000	12	600000
Инженер зерттеуші	3	40000	12	1440000
Инженер көмекшісі	2	20000	12	480000
Барлығы	2520000

• 
  Әлеуметтік аударулар және зейнетақы қорына бөлінулер:
  
  1. 
     (15450-1030-1545)*0,2+ (41200-15450-2575)*0,15+(50000-41200- 880)*0,12=2575+3476,25+950,4=7001,65
     
  2. 
     (15450-1030-1545)*0,2+(40000-15450-2455)*0,15=2575+3314,25=5889,25
     
  3. 
     (15450-1030-1545)*0,2+(20000-15450-455)*0,15=2575+614,25=3189,25
     

16080,15*3=192961,8

• 
  Жалақы мен әлеуметтік бөлінулердің жалпы қоры:
  

Шихта дайындау үрдісінің өзгертуінің жасалуы және енгізуге кеткен шығындарды – капиталды салымдар деп есептейік. Оның ішінде жабдықтардың құны, зерттеушілер мен монтажшылардың жалақылары.

Кесте 4.3 - Капиталдық салымдар

Аты	Сома
Зерттеушілердің жалақылары	2712961,8
Монтажшылардың жалақылары	1298925
Жабдықтар	10680000
Барлығы	14691886

Негізгі персоналға пеште жұмыс істейтін адамдарды алайық – қысқыш слесарьлары – 3 адам, араластырғыш слесарьлары – 4 адам, муфельді пеш слесарьлары – 8 адам, басқа көмекші жұмысшылар – 5 адам.

Кесте 4.4 - Негізгі жұмысшылар, олардың жалақыларының көлемі мен жұмыс істеу ұзақтығы

Лауазымы	Адам саны	Жалақысы	Жұмыс істеу ұзақтығы	Жалақының барлығы
қысқыш слесарьлары	3	27000	12	972000
араластырғыш слесарьлары	4	30000	12	1440000
муфельді пеш слесарьлары	8	35000	12	3360000
Көмекші жұмысшылар	5	20000	12	1200000
Барлығы	20	6972000

• 
  Әлеуметтік аударулар және зейнетақы қорына бөлінулер:
  
  1. 
     (15450-1030-1545)*0,2+ (27000-15450-1155)*0,15=2575+1559,25=4134,65
     
  2. 
     (15450-1030-1545)*0,2+(30000-15450-1455)*0,15=2575+1964,25=4539,25
     
  3. 
     (15450-1030-1545)*0,2+(35000-15450-1955)*0,15=2575+2639,25=5214,25
     
  4. 
     (15450-1030-1545)*0,2+(20000-15450-455)*0,15=2575+614,25=3189,25
     

17077*12=204924

• 
  Жалақы мен әлеуметтік бөлінулердің жалпы қоры:
  

Кесте 4.5-де – 25 кг Fe-Al-Be балқытуға жұмсалатын материалдардың мәліметтері көрсетілген.

Кесте 4.5 - Негізгі материалдар мен шикізаттардың бағалары

Материалдар аты	Саны (кг)	1 кг бағасы	Құны (доллар)	Құны (теңге)
Суперкварцит	100	0,15	15	1950
Ағаш көмірі	45	0,36	16,2	2106
Мұнай коксы	10	0,10	1	130
Көмір электроды	3,6	0,35	1,26	163,8
Барлығы	4349,8

25 килограмм Fe-Al-Be балқытуға жұмсалатын шығындар – 4349,8 теңге болады.

1 килограмм Fe-Al-Be балқытуға жұмсалатын шығындар – 173,9 теңге болады.

5.5 Шихтаны брикеттеуге кететін электр энергиясы.

Кесте 4.6 - Электр энергиясының есептеуі

Жабдықтар	Қуаты, кВт/сағ	Жұмыс істеу уақыты, сағ	электр энергиясының шығыны
Кварцты ұнтақтау және байыту линиясы	10	3	30
Араластырғыш	4	5	20
Қысқыш	0,8	4	3,2
Муфельді пеш	7	20	140
Барлығы			193,2

Электр энергиясының құны 4,6 тг/квт.

193,2*4,6=888,72 тг

5.6 Негізгі қаражаттың амортизациясы.

Жабдықтар амортизациясы

Жабдықтар құны 10080000 тг.

Жабдықтардың жұмыс істеу мерзімін 10 жыл деп алайық.

Амортизация нормасы – 10 %.

А=1008000*0,1=1008000 тг/жыл

5.6.1 Цех ғимаратының амортизациясы.

Цех алаңын есептеу:

бір негізгі жұмысшыға – 14 м² өндірістік алаң керек

бір көмекші жұмысшыға – 1 м² өндірістік алаң керек

1 м² өндірістік алаң құны

негізгі жұмысшыға – 35000 теңге

көмекші жұмысшыға – 27000 теңге

Ғимаратты жөндеуге арналған бөлінулер – 3 %.

Жабдықтарды жөндеуге арналған бөлінулер

көлемі жабдықтар құнының – 5 %.

Амортизация нормасы – 1,2 %.

Персоналдың жалпы саны:

(N_итр+N_монт+N_{нег.пер.} )=9+15+30=54 адам

А) 54*14*35000=26460000 теңге.

Б) 54*1*27000=1458000 теңге.

Ғимарат құны: 26460000+1458000=27918000 теңге.

Амортизациялық бөлінулер: 27918000*0,012=335016 теңге.

Ғимаратты жөндеуге арналған бөлінулер:

27918000*0,03=837540 теңге.

Жабдықтарды жөндеуге арналған бөлінулер:

10080000*0,05=504000 теңге.

• 
  Электр энергиясына кететін шығындар.
  

Цех биіктігі 15 м.

V=15*15=225м³

Өндірістік алаңның 1 м³–на 15 Вт/сағ электр энергиясы жұмсалады.

225*15=3375 Вт/сағ* м³

Жарықтандыру уақыты бір жылда: 2300 сағ.

Сонда 3375*2300=7762500 Вт/жыл немесе 7762,5 кВт/жыл.

1 кВт энергияға тариф бойынша 4,6 теңге.

Сонда бір жылда 7762,5*4,6=35707,5 теңге бір жұмысшыға

кететін шығын.

Электр энергиясының кететін жалпы шығыны бір жылда

36018*54=1944972 теңге.

• 
  Жылытуға пар.
  

225*15=3375 кал/сағ* м³

Жылыту мерзімі 4320 сағ.

3375*4320=14580000 кал/жыл* м³

Бір тонна пар 1000000 калорияға эквивалентті.

14580000 кал = 14,58 тонна бір жылытатын мерзімге.

1 тонна пардың құны 400 теңге.

14,58*400=5832 теңге бір жұмысшыға.

Жылытатын мерзімге пар үшін кететін шығындар жылына

5832*54=314928 теңге

• 
  Суға кететін шығындар.
  

1 м³ судың құны – 10 теңге.

1 жылда 252 жұмыс күні бар.

252*54*25=340200 л/жыл

340200 л = 340,2 м³

340,2*10=3402 теңге жылына.

5.7 Цехтық шығындар.

1. 
   Электр энергиясына кететін шығындар – 2095875 теңге/жыл.
   
2. 
   Көмекші жұмысшылардың жалақылары - 3631790 теңге/жыл.
   
3. 
   Жобаны енгізушілердің жалақылары – 2712961,8 теңге/жыл.
   
4. 
   Суға, жылытуға кететін шығындар – 318330 теңге/жыл.
   
5. 
   Жұмыс қауіпсіздігіне кететін шығындар – 710546,4 теңге/жыл.
   
6. 
   Ғимарат пен жабдықтарды жөндеуге кететін шығындар –
   

Басқа да цех шығындары 25 %

Жалпы цех шығындары – 9850796 теңге.

5.8 Өзіндік құнының калькуляциясы

Негізгі материалдар мен шикізаттардың бағалары 30,52

Негізгі персоналдың жалақылары 160,3

Электр энергиясының құны 4,83

Амортизация 27

Цехтық шығындары 197

Цехтық өзіндік құны 420

Завод шығындары 160

Заводтық өзіндік құны 580

Өндірістік емес шығындар 23,2

Толық өзіндік құны 603,15

Қорытынды нәтиже:

Санағанымыздай Fe-Al-Be қабатты жүйесін алу үшін шихтаның бағасы 603,15 тг болады.. Шыққан баға Fe-Al-Be өндіретін басқа мемлекеттердің бағаларына қарағанда төмен болып тұр.

-300-850ºС 5 сағатқа созылған тәжірибе нәтижесінде фазалық жұмыс енгізілді.

- Жылулықтың фазалық деңгейі анықталды.

- Кезек өзара қосылысқа түсетін металдардың бір- бірімен байланысты болып, қандай жылулықта іске қосылатындығы көрсетіледі.

2 Беляев А.И. Металловедение алюминия и его сплавов Бочвар, Н.Н. Буйнов.-М.: Металлургия, 1983.- 280с.

3 Быков А.В. О разновидностях мессбауэровского фазового анализа, А.В. Быков, В.И. Николаев, В.С. Русаков.- Вестн. Моск. Ун-та. Сер. 3, Физика. Астраномия., 1987. Т. 28., №1

4 Быков А.В. Применение мессбауэровской спектроскопии для фазового анализа. А.В. Быков, В.И. Николаев, Н.Н. Олейников, В.С. Русаков, В.И. Трухин.- Известия Академии Наук СССР, т. 50, №12. Серия физическая, 1986.- 43с

5 Golubev V.P., Ivanov A.S., Nikiforov C.F., Kadyrzhanov K.K. // In Proc/ 2-nd EPAC. Nice, France, 1990.P. 1852.

6 Гуляев А.П Металловедение / А.П.Гуляев.- М: Металлургия, 1978.- 122с

7 Gupta A., M.E. Jayaraj. «Mössbauer study of Al-Fe decagonal phase» // Physikal review B, 1989, Volume 39 № 12, p. 38-40.

8 Sh.Sh Ibragimov, M.K. Skakov and V.D. Melikhov. «Anomalos behavior of the previously irradiated Fe₃Al alloy at phase transitions.» // Radiation Effects, 1982, Vol. 66, p. 73-77.

9 Иркаев С.М.., Ядерный гамма - резонанс / Р.Н. Кузьмин, А.А. Опаленко.- М: Из-во Моск. ун-та, 1970.-

10 Кадыржанов К.К и др. / Препринт ИЯФ НЯЦ РК. Алматы, 1994.

11 Кубашевский О. Диаграммы состояния двойных систем на основе железа М: Металлургия, 1985.- 182с.

12 Кузьмин Р.Н Изучение атомного порядка в сплавах Fe-Al c помощъю эффекта Мессбауэра / Р.Н Кузьмин, С.А Лосиевская.- ФММ, 1970, Т. 29, Вып.3

13 Матвеева Н.М Упорядоченные фазы в металлических системах / Н.М. Матвеева, Э.В.Козлов.- М: Наука, 1989.- 247с

14 Нечаев Ю.С. Особенности вторичных закалочных дефектоф в твердых растворах железа в алюминии / В.Г Леонтьев, В.В Истомин, Н.Г Крашеникова.- Изв.Вузов, Томский ун-т, 1980, 6.81, с.46-50.

15 Николаев В.И., Русаков В.С., Анфисов А.Б.- ЖЭТФ, 1975, т. 68, 93с

16 Николаев В.И. Ультрадисперсные частицы и их ансабли / В.И. Николаев, В.С. Русаков.- Киев: Наук. Думка, 1982.-

17 Николаев В.И., Русаков В.С. Мессбауэровские исследования ферритов. - М: Изд-во Моск. Ун-та. 1985.– 224с.

18 Новакова А.А., Мессбауэровская конверсионная спектроскопия и ее применения / Р.Н.Кузьмин.-М: Изд-во Моск. ун-та, 1989.- 72с

19 Останевич Ю.М. Эффект Мессбауера в сплаве Fe-Al / Ю.М. Останевич, Л. Пал, Л. Чер.- ОИЯИ Дубна, Препринт, 1966.-

20 Русаков В.С. Восстановление функций распределения сверхтонких параметров мессбауэровских спектров локально неоднородных систем / Известия РАН. Серия физическая. 1999. т. 63. №7. С. 1389-1396.

21 Русаков В.С. Мессбауэровская спектроскопия локально неоднородных систем / - Алматы, 2000.- 40-46с

22 Русаков В.С. Мессбауэpовская спектроскопия локально неоднородных систем. Алматы. 2000. 430с.

23 Русаков В.С. Восстановление функций распределения сверхтонких параметров мессбауэровских спектров локально неоднородных систем. // Известия РАН. Серия физическая. 1999. Т.63. №7. С.1389-1396.

24 Самсонов Г.В Тугоплавкие соединения / Г.В. Самсонов, И.М. Винницкий.- М: Металлургия, 1976.-560с

25 Stearns M.B. Spin Densiti Measurements and the Spin Susceptibility of the 4s Conduction Electrons in Fe / M.B. Stearns.- Journal of Applied Physics, 1965, Vol. 36, No.3

26 Stearns M.B Spin-Density Oscillations in Ferromagnetic Alloys. I. “Localized” Solute Atoms: Al, Si, Mn, V, and Cr in Fe / M.B Stearns.- Physical Review, Vol. 147, No. 2.

27 Schurer P.J., Koopmans B. «A study of amorphous, quasi crystalline and crystalline Al-Fe alloys by mössbauer-effect and diffraction technigues.» //Solid State Communications, Vol.59, No.9, pp.619-623, 1986.

28 S.R. Teixeira, C.A Santos, P.H Dionisio, W.H. Schreiner. Interdiffusion and reaction in the Fe-Al bilayer 3 Phase characterization of furnace – annealed samples // Mater. Sci. and Eng., 1987, 96, p. 258-293.

29 Трухин В.И. Вести МГУ, Сер 3, астрономия, 1985, т. 26, 93с.

30 Шульце Г. Металлофизика / Г. Шульце под редакцией Я.C. Уманского.-М: Мир, 1971.-