Қостанай облысы
Сөйлем мүшелерінің кестесі де орыс сыныптарының оқушылары үшін ыңғайлы, әрі түсінікті, тест сұрақтарындығы тапсырмалар бойынша қамтылған.
ОЖСБ мен ҰБТ тапсырушыларға оқу құралының берері көп деп ойлаймын.
Грамматикалық
кестелер
1тарау1раздел
Грек сөзі
Тiл туралы ғылымның бір саласы.
Фонетикаға не жатады?
Қазақ тіліне тән дыбыстар
ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІ
Казахский алфавит
42
1.А 2.Ә 3.Б 4.В5.Г6.Ғ 7.Д 8.Е 9.Ё 10.Ж11.З12.И 13.Й14.К 15.Қ16.Л 17.М18.Н19.Ң20.О 21.Ө 22.П23.Р24.С 25.Т26.У 27.Ұ 28.Ү 29.Ф 30.Х31.Һ32.Ц33.Ч34.Ш35.Щ 36.Ъ37.Ы 38.І 39.Ь40.Э 41.Ю 42.Я
Дыбыстар
(звуки)
2
Дауысты Дауыссыз
дыбыстар
(гласные звуки) дыбыстар (согласные звуки)
Дауыстыдыбыстар
(гласные звуки)
12+(Ё,Ю,Я)=15
А , Ә , О , Ө , Ұ ,
Ұ , І , Ы , Е , И ,
У , Э (Ё , Ю ,
Дауысты дыбыстардың жіктелуі(классификация гласных звуков)
Тілдің
қатысына
қарай
|
Жақтың
қатысына
қарай
|
Еріннің
қатысына
қарай
|
жуан
|
жіңішке
|
ашық
|
қысаң
|
еріндік
|
езулік
|
А
О
Ы
Ұ
(У)
(И)
Э
|
Ә
Ө
І
Ү
(У)
Е
(И)
|
А
Ә
Ө
О
Е
Э
|
Ы
І
Ү
Ұ
У
И
|
О
Ө
У
Ұ
Ү
|
А
Ә
І
Ы
Е
И
Э
|
А
|
-жуан, ашық, езулік
|
Ә
|
-жіңішке, ашық, езулік
|
Е
|
- жіңішке, ашық, езулік
|
Ы
|
-жуан, қысаң, езулік
|
І
|
- жіңішке, қысаң, езулік
|
О
|
-жуан, ашық, еріндік
|
Ө
|
- жіңішке, ашық, еріндік
|
Ұ
|
-жуан, қысаң, еріндік
|
Ү
|
-жіңішке, қысаң, еріндік
|
И менУ
|
-қосынды дауысты
|
Дауыссыз дыбыстар
25
Б ,В , Г , Ғ, Д , Ж , З , Й ,К ,Қ , Л , М , Н ,Ң , П, Р , С, Т, У, Ф, Х, Һ, Ц, Ч, Ш, Щ
Қатаң Үнді Ұяң
( Глухие )
|
(Сонорные )
|
( Звонкие )
|
П Ф
К Қ
Т Х
С Ш
Щ Ц
Ч Һ
|
Р
Л
М
Н
Ң
Й
У
|
Б
В
Г
Ғ
Д
Ж
З
|
Қазақ тіліне тән дыбыстар
Специфические звуки казахского языка
Ә , Ғ ,Қ , Ң , Ө , Ү , Ұ , Һ ,І
Тән – присущ., специфический.
Буын
слог
Буын түрлері
(виды слогов)
1.Ашық буын-(открытый слог)
Слог,который оканчивается только на гласный звук.
А – Аа – на, ә – ке.
В – Або – та, те – ре – зе.
2. Тұйық буын-(полузакрытый слог)
Слог, которыый начинается только на гласный, а заканчивается на согласный.
А – Ваң, өрт, ән.
3.Бітеу буын-(закрытый слог)
Слог, который начинается и заканчивается на согласный звук.
В – Вдоп, мұз, мек – теп.
А – дауысты ( гласный )
В – дауыссыз ( согласный )
Екпін
(ударение)
Екпін көбіне сөздің соңғы буынына түседі
(большей частью падает на
п оследний слог.)
Аспан, өнер, балалар
Үндестік заңы
(закон сингармонизма)
2
Буын Дыбыс
үндестігі үндестігі
( слоговой) ( звуковой)
Последний слог При добавлении
корня влияет на окончаний и
выбор суффикса и суфффикса главную
окончания. роль играет
последняя буква.
Дыбыс үндестігі
заңдылығының 3 түрі бар:
1. Ілгерінді ықпал
2. Кейінді ықпал
3.Тоғыспалы ықпал
1.Түбір мен қосымша аралығында дыбыстардың алдыңғысының кейінгі дыбысқа ықпал етіп, игеріп, үндесуі ілгерінді ықпал деп аталады. (қыздар, досқа)
2.Түбір мен қосымша аралығында дыбыстардың кейінгісінің алдыңғы дыбысқа ықпал етіп, игеріп, үндесуі кейінді ықпал деп аталады.
. ..к г шелек + шелегі
. ..п + дауысты б кітап + кітабы
. ..қ ғ тарақ + тарағы
3. Түбір мен қосымша аралығында дыбыстардың ілгерілі кейінді ықпал етуінің нәтижесінде екеуінің де өзгеріске ұшырауы тоғыспалы ықпал деп аталады.
Ескерту:
Түбірдің соңғы буынының жуан, жіңішкелігіне қарамай, өз қалпын сақтап тіркесетін қосымшалар.
- гер, -кер
-дар
-паз
-пен,-бен,- мен
-хана
-қор ,-нікі,- дікі, -тікі
2 тарау2раздел
Сөздің лексикалық мағынасы.
( лексическое значение слова)
( многозначность слов)
Сөздің тура, ауыспалы мағынасы.
( прямое и переносное значение слова)
Омоним, антоним, синоним
Диалект сөздер
( диалектные слова)
( профессиональные слова)
( новые и устаревшие слова)
( заимствованные слова)
( фразеологизмы)
Омонимдер(омонимы)-
Одинаковые по написанию, но разные по значению слова.
Іш – живот, пей, внутренность.
Жас – молодой, слезы.
Антонимдер ( антонимы)-
Противоположные по значению слова.
Кең – тар
(широкий – узкий)
Биік – аласа
(длинный – короткий).
Синонимдер ( синонимы)-
Разные по написанию, но близкие по значению.
Сұлу, әдемі, көрікті, әсем, көркем–красивый, привлекательный.
Үлкен, дәу, зор - большой.
3 тарау 3 раздел
Сөзжасам
2
Түбір Қосымша
( корень) ( аффикс)
Сөздің бастапқы Түбірге жалғанған бөлшектер мағыналы бөлшегі
Қосымша
2
Жұрнақ Жалғау
( суффикс) ( окончания)
1.Сөз тудырушы жұрнақтар
2.Сөз түрлендіруші жұрнақтар
Жалғау
(окончание)
4
Тәуелдік жалғау
(притяжательные окончания)
Септік жалғау
(падежные окончания)
Жіктік жалғау
(личные окончания)
Көптік жалғау
(множественные окончания)
Тәуелдік жалғау
(притяжательная форма)
Указывают на принадлежность предмета тому или иному лицу.в русском языке таких аффиксов нет.
Жақ
|
|
Тәуелдік жалғаулары
|
1
2
2
С.т
3
|
Менің
Біздің
Сенің
Сендердің
Сіздің
Сіздердің
О ның
Олардың
|
> м
> ым, ім
іміз,ымыз
|
Достарыңызбен бөлісу: |