А. М. Турлыбаева, М. С. Москальцева, А. С. Хажиякпарова, Ю. С. Махмутова жалпы геология
Дизъюнктивті немесе үзілмеді дислокациялар
жүктеу/скачать 2.9 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Дизъюнктивті немесе үзілмеді дислокациялар Үзілмелі дислкация – тау жыныстардың тұтастылығы бұзылуымен жүреді. Дизъюнктивтер – бұл жыныстардың бір-біріне қарама қарсы ығысуымен жүретін үзілмелер. Жыныстардың ығысуы жүрген үзілмелі жазықтығын ыдыратқыш (немесе жылжытушы) деп аталады. Үзілменің элементтері: ыдыратқыш, аспа қанаты, төсеніш қанаты. Үзілмелердер қанаттардың ығысу бұрышына жəне бағытына қарай келесі түрлерге бөлінеді: лықсыма (сброс), ығыспа (взброс), бастырма (надвиг), ысырма (сдвиг) (15 сурет). 58 Лықсыма ыдыратқыш бойымен аспа қанаты төсеніш қанатына қарағанда төмен орналасады. Ығыспа ыдыратқыш бойымен аспа қанаты төсеніш қанатына қарағанда жоғары орналасады. Бастырма — ыдыратқыш 45 градусқа дейін еңістелген. Ысырыма ыдыратқыш бойымен жер қыртысында блоктардың көлденең жылжуы. 15 сурет. Лықсымалар мен ығыспалар: I– лықсыма құрылысының сұлбасы: 1 – жобада, 2 – қимада; I – қимада лықсыманың элементтері; А – көтерілген блок (төсеніш блок), Б – төмен түсірілген блок (аспа блогі). ГГ – лықсыманың ыдыратқышы, α– лықсыманың құлау бұрышы, аб – жылжудың нақты амплитудасы, ав – көлденең амплитуда, бв – тік амплитуда; II – ығыспа құрылысының сұлбасы: 1 – жобада, 2 – қимада; II` - қимада ығыспаның элементтері: А – көтерілген блок (аспа блок), Б ~ төмен түсірілген блок (төсеніш блогі), II – ығыспаның ыдыратқышы, α– ығыспаның құлау бұрышы, аб – жылжудың нақты амплитудасы, ав – тік амплитуда, аб – көлденең амплитуда Грабен – үзілмелі бұзылыстармен шектелген жер қыртыстың төменделген салалары. Горст - үзілмелі бұзылыстармен шектелген жер қыртыстың көтерілген салалары. Бақылау сұрақтар: 1. Тектоникалық қозғалыстардың негізгі түрлерін атаныз. 2.Жыныстардың қандай дислокациялары болады? 3. Қатпардың қандай негізгі түрлерін білесіз? 4. Қандай үзілмелі бұзылыстардың түрлерін білесіз? 5. Шөгінді жыныстардың қандай дислокацияларын білесіз? |