Қорытындыда зерттеу жұмысы бойынша жасалған тұжырымдар жинақталып берілді. Төмендегідей ойтүйіндеулер жасалды.
-
Метафораның танымдық қызметі тілдің барлық құрылымынан айқын байқалады. Ол тілдің аталымдық-когнитивтік сұранысын өтеуші болып табылады. Метафоралардың жасалуына адамның ұқсата білу және ассоциациялы ойлай білу қабілеті себепші болады.
-
Адамның әлемді тануы оның тікелей қатысуымен жүзеге асады, сондықтан метафора «антропоөлшемділігімен» ерекшелінеді. Қоршаған әлем адамның өз бақылауы, бағалауы, сезінуі, қабылдауы арқылы танылады. Когнитивтік тұрғыда атауға зәру нысанды таңбалауда кеңінен қолданылатын метафора әртүрлі ұқсастықтарға негізделетіні анықталды.
-
Нақты заттарды таңбалауына байланысты жасалған метафоралар заттар мен құбылыстардың сыртқы пішін, қасиеттердің ұқсастығына және қызметтерінің ұқсастығына байланысты негіз-фреймдегі ақпараттардың мақсат-фреймге ауысады.
-
Дерексіз ұғымдарды нақты дәлелі бар нысандар арқылы аталуына және уәждемелік белгінің ассоциациялық ұқсастықпен таңдалуына байланысты бірліктер когнитивтік метафоралар болады.
-
Когнитивтік метафоралар-дерексіз ұғымдарды қалыптастырушы және атаушы метафоралар. Бұларда таңбалардың берер ассоциациялы бейнелері маңызды болады да, атауларда нақты ұқсастық болмайды, ол жалпы бейнелерге байланысты танылады. Метафораның когнитивтігі олардың жаңа, белгісіз ұғымды бұрыннан таныс нысандар білім қорын пайдалана отырып қалыптастыруында.
-
Шынайы болмыс нысандары мен құбылыстарын концептуалдаудың жолы мен сипатына қарай метафораларды құрылымдық, онтологиялық және бағдарлық деп бөлінеді.
Джон.Галсуорси романындағы метафоралардың қолданысын талдай отырып, оның танымдық мәніне үңілу- метафоралардың тек қана тілдегі көркемдеуіш құрал қызметімен шектелмейтінін аңғартады. Метафора-ең алдымен таным құралы. Көркем шығарманы метафорасыз көз алдымызға елестету мүмкін емес. Әр жазушының метафорасы оның эстетикалық әлемінен хабар береді. Дж. Галсуорси романындағы метафораның мол болуы-жазушы дүниетанымының кеңдігін аңғартады. Жазушы қолданған метафоралардың барлығын жеке авторлық қолданыстағы метафоралар деуге болады және олардың барлығы да ерекше коннотациялық реңкімен ерекшеленеді.
«The Man of Property» романындағы метафораларды сараптай келе, оларды мынадай тақырыптық топтарға бөлінді: 1) табиғат құбылыстарына негізделген метафоралар; 2) кейіпкерлерді сипаттайтын метафоралар; 3) метафораға негізделген салыстырмалы құрылымдар;
Метафораларды, олардың құрылымы мен мәтіндегі қызметтерін танымдық тұрғыда саралау- шығарманы тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.
Джон Галсуорсидің мәтіні тереңдік пен сұлулықты бейнелейді. Оның көркем әлемі- қарапайым нәрсе арқылы өзгешені пайымдау. Осындай әсер қалдыру үшін метафора әмбебеап құрал болып табылады. Өзінің жеке ой өрісі, қиялы арқылы оқырманның мәтінді жан-жақты түсінуіне, қабылдауына мүмкіншілік береді.
Сонымен, Дж.Галсуорсидің «The man of Property» романындағы метафоралар концептілік жүйе құрып, дүние құндылықтарын көркем тұрғыдан тануға қызмет еткен. Жазушының білім деңгейі, дүниетанымы, сонымен бірге ұлттық болмысы мен ділі метафоралар арқылы ашылады.
Сілтеме жасалған әдебиеттер тізімі
1 Аристотель. Об искусстве поэзий, М, 1957, 183с
2 Ричардс А.А. Философия риторики // Теория метафоры. М. 1990, 44-66с
3 Биердсли М. Метафорическое сплетение. // Теория метафоры. – М., 1990. – 315 с.
4 Минский. М Фреймы для представление знаний, М, 1979, 151с
5 Т.А. Ван Дейк. Фреймы знаний и понимание речевых актов/ пер с анг. М.А. Дмитриевой //Язык. Познание. Коммуникация, М, 1989, с 16-20
6 Касевич В.Б. Языковые структуры и когнитивная деятельность// под ред Фрумкина Р.М. Язык и когнитивная деятельность. –М, 1989-418с
7 Склерявская Г.Н. Метафора в системе языка. Изд.-во Наука, 1993 – 150 с.
8 Глазунова О.И. Логика метафорических преобразований. СПб., 2000
9 Телия В.Н. Номинация. – В.: Энциклопедический лингвистический словарь. М., 1990, с.336-337.
10 Сергеев В.М. Когнитивные методы в социальных исследованиях. Вступительная статья// Язык и моделирование социального взаймодействия.-Москва: Прогресс, 1987. 464с
Диссертация тақырыбы бойынша жарияланған еңбектер
1. “Зейнолла Қабдолов тағылымы” республикалық конференция. Атырау.
28-28.11.2012 «Көркем мәтіндегі метафораның қолданылуы».
2. “Қазақстан халықаралық білім кеңістігінде” 5-ші халықаралық ғылыми
конференция. Алматы. 4.04.2013 «Когнитивтік теориядағы метафора».
Резюме
Абадилдаева Шырынкуль Келесбаевна
Употребление когнитивной метафоры в англииском тексте
Специальность: 6M011900 – Иностранный язык: два иностранного языка
Актуальность исследования. На современном этапе развития языкознания при изучении проблем внутренней семантической структуры возникает необходимость описания образности метафоры, основанной на сходстве с явлениями и ситуациями окружающей действительности. Рассмотрение значимости метафоры в образовании номинаций с учетом происходящих при этом операций интеллектуальном фонде человека затрагивает когнитивные проблемы. Анализ природы метафоры как языкового явления открывает путь к пониманию мотиваций и мотивированности языковых единиц. Возникает необходимость более глубокого рассмотрения роли метафоры, ее взаимосвязи с познавательным и мыслительным уровнем. Универсальность метафоры наблюдается во всей системе языка. Исследование данного процесса способствует пониманию новых граней взаимосвязи языка и мышления.
Обьектом исследования служат метафоры в романе Джона Галсуорси «The Man of Property».
Цель исследования- раскрыть природу метафорического образования в романе Джона Галсуорси «The Man of Property», исследовать их в когнитивном аспекте и выделить в семантические группы.
Методологическую основу исследования составляют научные труды Дж.Лакофф и М.Джонсона, АА.Потебня, В.Г.Гака, В.Н.Телия, Н.Д Арутюновой, М.Минского, А.Ричардса, А.Байтурсынұлы, Б.Хасанов, Г. И. Зайсанбаевой и др.
Методы исследования. В работе использовались метод научного описания, фреймовый метод обмена информацией в интеллектуальном фонде, а также метод компонентного анализа.
Результаты исследования:
-
В когнитивном аспекте исследовано значение функции метафоры в образовании номинаций;
-
Рассмотрены познавательные основы образности, создаваемой метафорой. С познавательной точки зрения определено, что внутреняя форма метафорических единиц основано на образах составляющих их компонентов, интеллекетуальном фонде, обобщающих человеческий опыт познания предметов.
-
Выявлены особенности образования номинаций с помощью фреймов с учетом структурного описания системы человеческого мышления; определено, что номинативные единицы, образованные с помощью метафоры, создаются на основе обмена информацией между двумя или тремя фреймами;
-
Определено образно-оценочного свойства метафоры среди других, характерных ей свойств.
Теоретическая значимость исследования.
Материалы и теоретические выводы, полученные в результате исследования, могут быть использованы при дальнейшем исследовании функции метафоры в познании языка.
Степень внедрения: Основное содержание диссертации изложено в двух публикациях, докладывалось на международном и республиканском конференциях.
Область применения. Материалы и результаты исследования могут быть использованы в курсе лингвистических дисциплин, при проведении семинаров по стилистике, лексикологии, когнитивной лингвистике.
Summary
Abadildayeva Shyrynkul Kelesbayevna
Usage of cognitive metaphor in the English text
Speciality: 6M011900 – Foreign languages: two foreign languages
Theme topicality. At the modern stage of the linguistics development need to describe figurativeness of the metaphor, based on resemblance with phenomena and situation surrounding reality appears during study of the problems of the internal semantic structure. Consideration of the metaphor value in nomination formation taking into account operations in the intellectual fund of the person touches cognitive problem. Analysis of the metaphor nature as a language phenomenon opens understanding of the motivations and validity of the language units. Need to consider the metaphors in its interrelations with cognitive and intellectual level. Universality of the metaphor exists in the whole system of the language. Study of the process promotes the cognition of the new verges of the language and thinking interaction.
Object of the research are the metaphors in the novel «The Man of Property» by John. Galsworthy.
Purpose of the research is to reveal the nature of the metaphor in the novel «The Man of Property» by John. Galsworthy, to study them in cognitive aspect and to single out semantic groups.
Methodological base of the research is the scientific works of G. Lakoff and M. Johnson, A.A. Potebnya, V.G.Gak, V.N.Telya, N.D. Arutyunova, М.Minskiy, А.Rychards, А.Baitursynov, B.Khasanov, G.Y. Zaysanbayeva etc.
Methods of the study. Methods of the scientific description, frame-based methods of the information exchange in intellectual fund and method of the component were used in the work.
Results of the research:
-
Importance of the metaphor function in the nomination formation was studied in the cognitive aspect;
-
Cognitive bases of figurativeness, created by metaphor are considered, from the cognitive point of view it was determined that internal form metaphoric units is founded on the images of forming component in intellectual fund, generalizing human experience of the subject cognition.
-
Characteristics of the nomination formation by means of frame taking into account srtructured system of the human thinking is revealed; it is determined that nominative units formed by means of metaphors appear on the base of the information exchange between two or three frames;
-
Types of the language metaphors taking into account their function in cognitive-analyzing characteristic of the metaphor amongst others, typical characteristics were singled out.
Theoretical and practical significance of the research.
Material and theoretical findings, got as a result of the research, can be used in further researching of the metaphor functions in cognition of the language.
Degree of introduction: The main content of the thesis is stated in two publications, it was reported at international and republican scientific conferences.
Application. Materials and results of the research can be used at the courses of linguistic disciplines, seminars and courses of stylistics, lexicology, cognitive linquistics.
Достарыңызбен бөлісу: |