«Ақбастау» жалпы орта мектебінің қазақ тіл мен қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі Даулетбаева Гүлжан Жаксыбайқызы

А)оқушылармен сәлемдесу, түгендеу,сынып бөлмесінің тазалығын тексеру, оқушылардың назарын аудару.

Ә) Үй тапсырмасын сұрау

Сынып екі топқа бөлемін:

І топ «Қазына» , ІІ топ «Білім»

І топ сұрақтары (көк түсті кеспе қағаздар)

1. 
   Зат есім деген не? (мысал)
   
2. 
   Негізгі зат есім деген не? (мысал)
   
3. 
   Дара зат есім деген не? (мысал)
   
4. 
   Деректі зат есім деген не? (мысал)
   
5. 
   5.Жалқы есім деген не? (мысал)
   
6. 
   Зат есімнің көптік жалғауын ата?
   

ІІ топ сұрақтары( сары түсті кеспе қағаздар)

1. 
   Зат есімнің түрлерін ата?
   
2. 
   Туынды зат есім деген не? (мысал)
   
3. 
   Күрделі зат есім деген не? (мысал)
   
4. 
   Дерексіз зат есім деген не? (мысал)
   
5. 
   Жалпы есім деген не? (мысал)
   
6. 
   Зат есім жасайтын жұрнақтар
   

Оқулықтан 21 жаттығудың орындалуын тексеру

Зат есімнің тәуелденуі

Көп тілден қазақ тілінің бір ерекшелігі зат есімдердің тәуелді тұлғада келуі. Тәуелденудің арнаулы жалғаулары бар . Зат есімнің жалғау арқылы түрленуін зат есімнің тәуелденуі дейді.

Тәуелдеу үш жақта және жекеше, көпше түрлері болады.

Жақ	Жекеше	Көпше
І	Менің әже+м	Біздің әже+міз
ІІ	Сенің әже+ң Сіздің әже+ңіз	Сендердің әже+лер+ің Сіздердің әже+лер+іңіз
ІІІ	Оның әже+сі	Олардың әже+лер+і

Тәуелдеудің екі түрі бар: оңаша тәуелдеу және ортақ тәуелдеу

Оңаша тәуелдеудің жалғаулары

I жақ –м(аға+м,іні+м)

II жақ-ң(аға+ң,іні+ң)

-ңыз (аға+ңыз,іні+ңыз)

III жақ –сы (аға+сы,іні+сі)
Дауыссыз дыбыстардан кейін:

I жақ –ым,-ім(бор+ым,жер+ім)

II жақ-ың-,ің(бор+ың,жер+ің)

-ыңыз,-іңіз(бор+ыңыз,жер+іңіз)

III жақ –ы,-і (бор+ы,жер+і)
Ортақ тәуелдеудің жалғаулары

Дауысты дыбыстан кейін :

I жақ –мыз,-міз(аға+мыз,іні+міз)

II жақ-(ларың,-лерің)(аға+лар+ың,іні+лер+ің)

-ңыз,+ңіз (аға+ңыз,іні+ңіз)(аға+лар+ыңыз,іні+лер+іңіз)

III жақ –сы-сі (аға+сы,іні+сі)

I жақ –ымыз,-іміз(бор+ымыз,жер+іміз)

II жақ-(лар)ың,-(лер)ің(бор+лар+ың,жер+лер+ің)

-(лар)-ыңыз, -(лер)іңіз(бор+лар+ыңыз,жер+лер+іңіз)

III жақ –ы,-і (бор+ы,жер+і)

Оқулықпен жұмыс

Тапсырма : үй, киім, бала, Отан, бөлме (тәуелдеу)

22-жаттығуды орындау

Мақал-мәтел жарысы (жалғасын табу)

І топ

1. 
   Тіл-қылыштан ...................
   
2. 
   Бас пәле- .......................
   
3. 
   Тәрбие тілден . ..................
   
4. 
   Тіл тас жарады, ....................
   
5. 
   Шешенің тілі , шебердің бізі ......................
   

1. 
   Қаһарлы сөз ..........................
   
2. 
   Мал шөпке тоқтайды, ...........................
   
3. 
   Сөз тапқанға ................................
   
4. 
   Оқ жарасы бітер, ............................
   

«Ойлан, ізден тап!»

1. 
   Екі әріптен ғана тұратын зат есім
   
2. 
   Үш әріптен ғана тұратын зат есім
   
3. 
   Тек қана «қ» әріпінен басталатын зат есім