Аңлатма яҙыу

Тәрбиәле кеше, тәрбиәле быуын — тәрбиәле йәмғиәт,ышаныслы бөгөнгөбөҙ, өмөтлө киләсәгебеҙ ул. Шуның өсөн мәктәптәрҙә, гимназияларҙа һәм лицейҙарҙа, шулай уҡ башҡа уҡыу йорттарыңда ла төплө белем биреү менән бер рәттән уҡыусыла кешелеклелек һыҙаттары, әҙәплелек тәрбиәләү мөҡәддәс бурыс һанала. Ә кеше үҙ халҡының быуындан-быуынға күсә килгән рухи байлығына эйә булғанда, шул нигеҙҙә тәрбиә алғанда, физик камиллыҡҡа өлгәшкәндә һәм әхләҡи сафлыҡҡа ынтылғанда ғына үҙен тәрбиәле, әҙәпле, йәмғиәттең тулы ҡанлы ағзаһы итеп иҫәпләй ала. Фәҡәт сәләмәт рухлы кеше генә

йәмғиәтебеҙ, халҡыбыҙ өсөн ниҙер эшләй, уның алға китеүенә тос

өлөш индерә ала.Ундай тәрбиәгә өлгәшеүҙә һәр халыҡтың үҙенең

һыналған тәрбиә ҡанундары — халыҡ педагогикаһы ҙур роль

уйнай.

килгәндә үк тыуған ғилем. Һәр заман үҙе туплаған аҡыл, тәжрибә нигеҙендә үҙен алмаштырасаҡ быуынды һәйбәтерәк, зиһенлерәк, аңлыраҡ, юғарыраҡ зауыҡлы итеп тәрбиәләргә тырышҡан, уның өсөн бөтөн көсөн, белемен, тәжрибәһен һалған. Шул нигеҙҙә кешелек донъяһы үҫә, камиллаша, алғабара.

«Тормош һабаҡтары» булып башҡорт мәктәптәрендә уҡытыла башлаған яңы уҡыу предметы, халыҡ педагогикаһы нигеҙендә белем һәм тәрбиә биреүҙе системаға һалып, махсус программа буйынса алып барыла. Шул уҡ ваҡытта был предмет һәр баланың шәхси үҙенсәлеген дә, башҡорт халҡының милли үҙенсәлеген дә күҙҙә тотоп, тәрбиә мәсьәләһенә айырым иғтибар итеү Мотлаҡ. Үҙ халҡы, милләте, тарихы өсөн

ғорурлана алған, халыҡтың йыр-моңо күңеленә һеңгән, тыуған

ерен ғәзиз әсәһе кеүек күргән, халҡының рухы, маҡсаты,

уй-хыялдары, үткәне, бөгөнгөһө, киләсәге менән йәшәгән һәм

тыуған теленең ҡәҙерен белеп, уның тотош байлығына эйә

булып, шул телдә уйлаған, хыялланған, ижад иткән, үҙенең бөтөн булмышын халҡына бағышлаған кеше генә шәхес була ала.

Халыҡтың көсө һәм бөйөклөгө шәхестәр һаны менән билдәләнә. Халыҡ - Шәхесте, Шәхес - халыҡты үҫтерә.
«Башҡорт мәҙәниәте»

(«Тормош һабаҡтары»)

курсының төп бурыстары:
— Башҡортостан Республикаһында йәшәүсе бөтөн милләт вәкилдәре менән үҙ-ара татыу, дуҫтарса мөнәсәбәт булдырыуға булышлыҡ итеү; шул уҡ ваҡытта халҡыбыҙға күп һанлы милләттәр араһында йотолоп, юғалып ҡалмау, тиндәр араһында тиң тойоп йәшәү өсөн ниндәй йүнәлештә үҫергә кәрәклеген аңлатыу;

— тыуған төйәккә, башҡорттарҙың һәм Башҡортостан

республикаһында йәшәүсе башҡа милләт вәкилдәренең мәҙәни

ҡиммәттәренә ҡарата һөйөү һәм ҡыҙыҡһыныу уятыу;

— халҡыбыҙҙың матди һәм рухи байлығы менән

таныштырыу;

— тәбиғәткә һәм тәбиғәт байлығына ҡарата һаҡсыл

мөнәсәбәт тәрбиәләү;

— йәш быуынды ғаилә тормошона һәм үҙаллылыҡҡа

әҙерләү;

әһелдәребеҙ менән таныштырыу.

Программала ҡаралған сәғәттәр һаны һәм бирелгән темалар мотлаҡ үтәлергә тейеш. Уҡытыусы был предметҡа ингән ҡайһы бер темаларҙы музыка, рәсем, хеҙмәт, биология дәрестәре менән бергә үткәрә ала.

Һәр класс дәреслегенең аҙағында уҡыусы үҙләштерергә һәм белергә тейеш темалар буйынса һорауҙар һәм өҫтәлмә әҙәбиәт исемлеге бирелә. Башҡорт мәктәптәрендә уҡытылған «Башҡорт мәҙәниәте» («Тормош һабаҡтары») курсының мәҙәниәткә, сәнғәткә, башҡорт ғилеме һәм фәненә, традицияларына, ғөрөф-ғәҙәттәренә ҡағылған материалдары

«Культура Башкортостана» курсы менән тап килә. Айырма шунда: «Культура Башкортостана» программаһында башҡорт әҙәбиәте буйынса материалдар бирелә, ә башҡорт кластарында башҡорт әҙәбиәте ингәнлектән, «Башҡорт мәҙәниәте» ндә рухи тәрбиәгә күберәк урын бүленә.

Дәреслектәрҙең бөтөнөһө лә программаға ярашлы төҙөлдө. Уҡыусыла тыуған илгә, тыуған төйәккә, үҙ еренән күтәрелгән шәхестәргә һөйөү тойғоһо тәрбиәләү маҡсатында ошо төбәк тәбиғәтен өйрәнеүгә һәм күренекле әһелдәр менән танышыуға байтаҡ ҡына ваҡыт бүленә, экскурсиялар өсөн махсус сәғәттәр билдәләнә.