Дәрмектік емнің басты ережелері: - қауіптілігі төмен және орташа топтағы науқастарды алдымен дөрмексіз ем шараларымен емдеп көру (қауіптілігі төмен топтағыларды 12 ай, орташа қауіптілікті топтағыларды — 6 ай). Осылардан кейін АҚ мақсаттық деңгейге келмесе - дөрмектерді қосу;
- артериялық қысымы жоғары қалыпты деңгейдегі (130-139/85-89 мм с.б.) қантты диабетке, бүйрек немесе жүрек шамасыздығына ұшыраған науқастарға дөрмектік гипотензиялық ем неғұрлым ерте басталуы тиіс;
- жоғары және аса жоғары қауіптілікті топтағыларға дөрмектік емді бірден жүргізу;
- бір бастаған емді үзбей, өмір бойы жүргізу. Курстық (үзбелі) ем мүлдем қолданылмайды.
Антигипертензивті дәрілер топтарыннын жіктелуі - Антигипертензивті дәрілер топтарыннын жіктелуі
- І. Адренергиялық иннервациянын жүрек-тамыр жүйесіне стимулдеу әсерін төмендететін дәрі-дәрмектер.
- 1. Симапатикалық нерв жүйесіне орталық кұрлымдарына әсер ететін препараттар: клофелин, метилдофа.
- 2. Ганглиоблокаторлар: бензогексоний, пентамин, камфоний, гигроний.
- 3. Симпатолитиктер: резерпин, раунатин, октадин.
- 4. Альфа-адреноблокаторлар: пироксан, празозин.
- 5. Бета- адреноблокаторлар: анаприлин, окспренолол, пиндолол, алпренолол.
- 6. Альфа- және бета – адреноблокаторлар: лабетолол
2. Вазодилататорлар: - 2. Вазодилататорлар:
- 1. Кальций өзекшелерін тежегіштер: нифедепин, верапамил.
- 2. Артериолалық вазодилататорлар: апрессин, моноксидил,
- 3. Артериолалық және венозды вазодилататорлар: натрий ниропруссиді.
- 4. Миотропты: дибазол, магний сульфаты.
- Ш. Ренин-ангиотензин жүйесіне әсер ететін дәрі-дәрмектер.
- 1. Ангиотензин конвертирлеуші ферменттің ингибиторлары: каптоприл, мизиноприл.
- 2. Ангиотензин-2-нің антагонистері: саралазин.
- IV. Су-тұз алмасуына әсер ететін дәрі-дәрмектер /диуретиктер/: гипотиазид, клопамид, спиронолактон/верошпирон/.
- Адренергиялық иннервацияның жүрек-тамыр жүйесіне
- стимулдеу әсерін төмендететін дәрі-дәрмектер
- Диуретиктер кең қолданылатын дәріліқ заттардың бірі болып табылады. Зәр айдайтын дәрі-дермектертер немесе – ағзадағы зәрдің шығаруын жоғарылататын және іш қуыстырдағы және тіндердегі сұйықты азайтатын заттарды айтады. Бұрын диуретиктерді ағзада сұйықтық тұрып қалғанда, әсіресе қан айналамының созылмалы жетіспеушілігінде, нефротикалық синдромда, бауыр циррозында қолданған. Қазіргі кезде оларды тек зәр бөлінуді жоғарлату ретінде емес, антигипертензивті препарат ретінде, глаукомада және басқа да ауруларды емдеу үшін қолданылады.
- Әсер ету күшіне байланысты жіктелуі:
- 1. Күшті диуретиктер / фуросемид, этакрин қышқылы, буметанид, пиретанид/.
- 2. Орташа әсерлі диуретиктер /тиазидті және тиазидті емес сульфаниламидтер, осмотикалық диуретиктер/.
- 3. Әсері төмен диуретиктер: ксантинді, карбоангидразаның ингибиторлары, альдостеронның антагонисттері, өсімдіктен жасалған зәр айдайтын дәрі-дермектер.
- Зәр айдайтын дәрі-дермектерге қойылатын талаптар
- 1. Жеткілікті әсерлігі, яғни натрий диурезді күшейтіп, калий секрециясын жоғарлатпау керек.
- 2. Ауыз арқылы қолдану.
- 3. Ағзадағы электролитті баланста және қышқыл –сілтілі тепе-теңдікте өзгеріс болмау керек.
- 4. Ұзақ қолданғанда әсерін сақтау және болмауын талап өтпейтін диетада.
- 5. Аз мөлшерде қолдағанда эффективті болу керек.
- 6. Кері әсерлері болмау керек.
- Симпатикалық нерв жүйесіне орталықты кұрлымдарына әсер ететін препараттар.
- КЛОФЕЛИН (клонидин), МЕТИЛДОФА (допегит). Орталықты альфа-2-адреномиметиктер болып табылады. Олардың антигипертензивті әсері сопақша мидын және көкшіл дактын ретикулярлы ядросының (пресинаптикалық) альфа-2рецепторлардың стимулденуімен байланысты. Ол белсенді вазопрессорлық нейрондардын тежелуіне әкеледі. Нәтижесінде шеткері тамарлырын тонусы, бүйректе ренинің түзілуі және каң сарысуына түсүі азаяды, жүректін жиыралуы сирейді. Бұл топтың препараттары адренергиялық аксондардың үштырындағы шеткері пресинаптикалық альфа-2рецепторларды стимулдейді, бұның нәтижесінде норадреналиннің бөлінуі және кан сарысуындағы концентрациясы төмендейді.
- Клофелин мен метилдофа гипертониялық ауру бар ңауқастардың артериялық қысымын төмендетеді: әдетте бұл препараттарды ұзақ қолданады, бірак кейде клофелинді гипертониялық кризді токатау үшін қолданады. Осы мақсатта оны натрий хлоридиннің изотониялық ерітіндісіне араластырып алып сосын 3-5 мин. ішінде көк тамырға жайлатып еңгізеді. Көк тамырға еңгізгенне кейін ортостатикалық гипотензияны алдын алу үшін ңауқас 1-2 сағат жату керек. Гипертониялық криз кезінде клофелинді бұлшыкетке немесе тіл астына таблеткасын коюға болады. Ганглиоблокаторлар /бензогексоний, гигроний/ симпатикалық ганглийлерді тежеу арқылы артериялық қысымды төмендетеді. Бұл кезде артериолармен венулалардың тонусы төмендейді, тамырлардың жалпы шеткері карсыласуы азаяды, өкпе артериясы мен оң жак қарыншада қысымның төмендеуі байкалады.
- РЕЗЕРПИН /раседил/ - бүйрек үсті бездеріне, орталық және шеткері нерв үштарында катехоламиндердің азаюының нәтижесінде артериялық қысымды төмендетеді. Бұл препарат гранулардағы катехоламиндердің байланысы бұзып цитоплазмаға шығуына ықпал етеді.
- Резерпинді гипертониялық ауруды үзақ емдеу үшін қолданады. Макисмалді терапевтикалық әсер бірнеше аптадан кейін басталады. Резерпинді тиреотоксикозбен ауратын науастарға да береді, өйткені ол тахикардияны, терлеуді азайтады. Резерпиннің жағымсыз әсерлер ОЖЖ тәжеуіне байланысты, науқастарда ұйықшылдық, депрессия байкалады. Резерпин беруді токтатқаннан кейін депрессия өте баяу өтеді және оны антидепрессанттармен емдеу өте қиын. Резерпин гистаминнін бөлінуің де жоғарылатады. Шырышты кабаттың тамырларын кенейтеді және ісінуінен мүрын кұысы бітеліп калады.
- АДРЕНОБЛОКАТОРЛАР Бета-адреноблокаторлар гипертониялық ауруда әсерісе ерте кезендеріне кеңінен қолданылады. Гипертониялық ауру кезінде бета-адреноблокаторлардын анаприлинді /индерал/, окспренололды/тразикор/, пиндолол / вискен/, алпренололды / оптин/, талинололды / корданум/ жиі қолданылады бета-адреноблокаторлардың антигипертензивті әсері миокардтың бета рецепторлардың тежеу нәтижесінде жүректің кан айналуының төмендеуінен болады. Бета-блокаторлар емдеудің 1-3 аптасынан кейін антигипертензивті әсер көрсетеді. Бастапқы кездерінде тамырлардың карсыласуын жоғарылатуы мүмкін, өйткені олардын жазық мускулатурасынын бета-рецепторларды тежейді. Бета-адреноблокаторлардын кардиоселективтілігі бойынша, симпатомиметикалық белсенділігі бойынша және мембраностабилизирлеуші әсері бойынша бір-бірінен айырмашылықтары бар.
- Кардиоселективті препараттарды /талинолол/ тыныс алу жолдарынын аурулары, шеткері артериаялардың бұзылыстары бар науқастарға берілмейді. Синусты түйінің қызметінің және өткізгіштігінің тежелуінен бета-адреноблокаторлар брадикардия тудырып, атриовенрикулярлы түйінің өткізгіштігін тежейді. Кардиоселективті емес препараттар бронхтардағы бета-2-рецепторларды тежеп бронхиалды астмасы бар науқастардын жағдайын нашарлатуы мүмкін. Бета-адреноблокаторлардың жиі кездесетін жығымсыз әсерлері аяқ қолдың суықтау сезімі. Рейно синдромының асқынуы болып табылады. Майда жақсы еритин және ГЭТ жақсы өтетің препараттармен емдегенді депрессия болуы мүмкін. Асқазан ішек жолдарынан өтуі, іштің аурысынуы, іш қату болуы мүмкін, кейде, теріде бертпе пайда болады.
- В А З О Д И Л А Т А Т О Р Л А Р
- Кальций өзекшелерін тежегіштер – нифедипин және верапамил – артериолаларлдың бұлшыкетті қабатының жасушаларында кальций иондарының түсуін тежейді. Ол тамырлардың жалпы шеткері карсыласуының төмендетеуіне әкеледі. Соңдықтан препаратты антигипертензивті дәрі ретінде қолданады.
- НИФЕДИПИН - /коринфар, кордафен/ - верапамилге карағанда тамырларды кенейткіш әсері күшті, сондықтан гипертониялық ауруды емдеу үшін ен әсерлі болып табылады ол диастолалық артериялық қысымды төмендетеді.
- Нифедипинді жедел көтерілген артериялық қысымды түсіргенде рефлекторлы тахикардия қоса дамуы мүмкін. Соңдықтан айқын және ұзақ гипотензивті әсерге жету үшін нифедипинді бета-адреноблокаторлармен біріктіріп қабылдаған жөн. Нифедипиннің жағымсыз әсерлері шамадан тыс вазодилатациямен байланысты, ол науқастарда бастың айналуымен, терінің қызаруымен, бастын ауырсумен, аяқтардың ісінуімен көрініс береді. Кейде лоқсу, психоздар немесе ОЖЖ тежелуі байкалады. Дәрінін дозасын төмендете кері әсерлері азаяды. Препаратты беруді біртіндеп токтау керек, 3 күн ішінде, өйткені тоқтау синдромы болуы мүмкін.
- Артериолалық вазодилататорлар - /апрессин және миноксидил/ - артериолалардың жазық бұлшықетті талшықтарын босансытады. Вазодилатациялық әсері кальций иондардын жазық бұлшықетті жасушаға тасымалдануының өзгеруіне немесе жасуша ішінен босауының тежелуіне байланысты. Антигипертензивтіәс әсерді күшейту үшін апрессин мен миноксидилді диуретиктармен бірге қолданған жөн. Әдетте бұл препараттарды артериалдық гипертензиямен ауратын науқастарға береді.
- Апрессин мен миноксидилді қабылданғанда жағымсыз әсерлер: жүректің кағуы, бастың ауруы, ісінулер.
- Соңымен қатар апрессин – қызыл жиегіне ұксас синдром, ал миноксидил – гипертрихоз тудыруы мүмкін.
- Артериолалық және венозды вазодилататорлар
- Натрий нитропруссид - қысқа әсерлі күшті шеткері вазодилататорлар болып табылады. Симпатикалық нерв жүйесінің белсенділігіне нитраттар сияқты әсер етеді. Препаратты гипертониялық кризді жою үшін қолданады. Оны көк тамырға тамшылатып құяды. Натрий нитропруссидін ұзақ қабылданғанда бауырда тұзілетін метаболиттері – тиоцианат пен цианидтің жиналуы мүмкін. Тиоцинатпен уланғандағы белгілер: тырысу, психоздар, кома. Бұл кезде науқасқа витамин В12 натрий тиосульфатын, натрий гидрокарбонатын беру кере және өттегімен ингаляция жасау керек.
- Препаратты жылдам еңгізде ортостатикалық гипотензия болуы мүмкін. Гипертиреоидизм, бүйрек пен бауыр кызметі нашарлағанда қолдануға болмайды.
- Миотропты дәрі-дәрмектер
- ДИБАЗОЛ – тамыр кеңейткіш және спазмалитикалық әсері бар. Дибазолды гипертониялық криз кезінде көк тамырға және бұлшықетке еңгізеді, ал гипертониялық аурудын церебралді көріністерінде – ішке қабылдайды. Дибазолмен резерпин немесе гипотизиодті бір мезгілде қолдануға болады. Науқастар дибазолды әдетте жақсы көтереді. Жасы ұлғайған кісілірге еңгізген жөн өйткені жүрек гликозидтерін қолданып жүрген болса жүректің кан айналауы жедел нашарлауы мүмкін.
- МАГНИЙ СУЛЬФАТЫ – ОЖЖ жалпы тыныштандырғыш әсер етіп, соңымен қатар, Са++-н жасушаға енуін тежеуі және саркоплазмалық ретикулумнан шығуын төмендету арқылы артериалық қысымды түсіреді. Магний сульфаттын гипертониялық кризді жою үшін көк тамырға жайлап немесе бұлшықетке еңгізеді, өйткені тез еңгізілсе тыныс алу тежелуі мүмкін. Ренин-ангиотензин жүйесіне әсер ететін дәрі-дәрмектер РЕНИН – бүйректе синтезилетін фермент, каң ағысына түскеннен соң каң сарысуындағы ангиотензинге әсер етіп белсенді емес ангиотензин-1 ге айналады. Ангиотензин-1 арнайы ангиотензин – конвертирлеуші ферменттің әсерінен ангиотензин-2 ге айналады. Соңымен қатар ангиотензин-2 альдостеронның бөлінуін күшейтеді, нәтижесінде натрий мен су ағзада жиналып каң айналымдағы канның көлемі көбейеді.
- КАПТОПРИЛ және ЛИЗИНОПРИЛ
- Препараттың екеуінде аз дозадан бастап кейін көбейтіп ішке қабылдайды. Оларды монотерапия үшін ішінде диуретиктермен бірге қолданады. Калийсақтаушы диуретиктерді /спиронолактон/ каптоприл аясында қолданбаған жөн, өйткені гиперкалиемияны тудыруы мүмкін. Бұл препараттар өкпе, бүйрек кан айналасын жақсаратып, зәрден бөлінуін күшейтуге кабілетті, соңдықтан каптоприл мен лизиноприлді жүрек жектіліксіздігінде және гломерулонефритте қолданады.
- САРАЛАЗИН – тамырлардын, бүйре үсті безінен және нерв тіндерінің жазық мускулатурасыңдағы ангиотензинді рецепторларды бәсекелес тежейді.
- Саразалазиннің әсері науқастың ренин мен ангиотензин-2-нің бастапқы денгейіне байланысты. Артериалық қысымды тек ангиотензиннің шамадан тыс белсенділігіне байланысты артериалық қысымды гипертензияда төмендетеді. Саралазинді ренин-ангиотензин жүйесінің жоғарылғаннын аңыктау үшін диагностикада қолданады.
- Артерияпық гипертония емінде дәрмектерді қосарлау жобасы
- Тиімді комбинациялар:
- Диуретик + β-адреноблокатор
- Диуретик + ингибитор АПФ
- ИАПФ + антагонист кальция
- β-адреноблокатор + антагонист кальция
- β-адреноблокатор + α1-блокатор
- Тиімділігі төмендеу комбинациялар
- Кальций антагонисі + диуретик.
- Бета-адреноблокатор + ААФ ингибиторы.
- Қолдануға жатппайтпын комбинациялар
- Бета-адреноблокатор+верапамил немесе дилтиазем. Кальций антагонисі +альфа-1-адреноблокатор.
Дайын тиімді комбинациялар -адреноблокаторлар мен диуретиктер комбинациясы Атенолол (тенормин) 100 мг + хлорталидон (диуретик) 25 или 50 мг - теноретик Бисопролол 2,5; 5 немесе 10 мг + гидрохлортиазид 6,25 мг - зиак АТФ ингибиторлары + диуретиктер комбинациясы Каптоприл (капотен) 50 мг + гидрохлортиазид 25 мг -капозид Эналаприл (ренитек) 20 мг + гидрохлортиазид 12,5 мг - ко-ренитек Эналаприл (энап) 10 мг+гидрохлортиазид 25 мг - энапН Эналаприл (энап) 10 мг+гидрохлортиазид 12,5 - энап HL Нолипрел - периндоприл 2 мг +индапамид 0,625 мг Назар салып тыңдағандарыңызға рахмет!
Достарыңызбен бөлісу: |
