Ара№алпа№стан республикасыны; нызамы биржалар *!М биржалы№ жумыс *А№№ында

Бул редакция qr.0t.w00t-ж. eo/III-санлы №Р Нызамы менен тастыйы3лан2ан

wo.0i.w00u-ж. qrq/III-санлы №Р Нызамы

0t.q0.w00u-ж. qyt/III-санлы №Р Нызамы

wi.qw.w0q0-ж. yr/IV-санлы №Р Нызамы

Усы Нызамны4 ма3сети биржаларды ш5лкемлестири7 81м оларды4 жумыслары менен байланыслы бол2ан 3атнасы3ларды т1ртиплестири7ден ибарат.

Биржалар 81м биржалы3 жумыс 8а33ында2ы нызам усы Нызам 81м бас3а нызам 86жжетлеринен ибарат.

Бул Нызам валюта биржасына 3олланылмайды.
e-статья. Биржа т6синиги

Биржа-юридикалы3 т1реп болып, алдын-ала тайынлан2ан орын 81м белгиленген 7а3ытта, белгиленген 3а2ыйдалар тийкарында ашы3 81м ж1риялылы3 жа2дайында биржа са7даларын ш5лкемлестири7 81м 5ткери7 ар3алы биржа товарлары са7дасы ушын шараят жаратып береди.

Биржалы3 жумыс-биржа са7даларын ш5лкемлестири7 81м талап ж1не усынысты4 8а3ый3ый жа2дайын аны3ла7 тийкарында биржа товарларыны4 ба8асын шы2ары7 ар3алы биржа товарларыны4 базарын д6зи7ге 3аратыл2ан 81рекетлер жыйындысынан ибарат.

Биржалар нызам 86жжетлеринде белгиленген т1ртипте тийисли лицензия ал2аннан кейин биржалы3 жумысларды 1мелге асыры7 8у3ы3ына ийе болады.

Биржалар жумысын м1млекет т1репинен ретлестири7 %збекстан Республикасы Министрлер Кабинети т1репинен белгиленету2ын т1ртипте биржалар жумысларын ретлестири7ши 71килликли уйымлар т1репинен 1мелге асырылады.

Биржалар ямаса оларды4 а2залары т1репинен биржалар 81м биржа жумысы 8а33ында2ы нызам 86жжетлери бузыл2ан жа2дайда, биржалар жумысын ретлестири7ши 71килликли уйымлар аны3лан2ан нызам бузы7шылы3ларды сапластыры7 8а33ында2ы орынланы7ы ш1рт бол2ан к5рсетпелер киргизи7ге 8а3ылы.

Биржалар жумысын т1ртипке салы7шы 71килликли уйымларды4 усы Нызамны4 qr 81м qt-статьялары талапларыны4 бузылы7ын сапластыры7 8а33ында2ы к5рсетпелери биржалар т1репинен орынланба2ан жа2дайда, биржалар жумысын т1ртипке салы7шы 71килликли уйымлар биржа лицензиясыны4 81рекет ети7ин он ис к6нинен арты3 болма2ан м6ддетке то3татып 3ойы72а яки биржа лицензиясыны4 81рекет ети7ин он ис к6нинен арты3 бол2ан м6ддетке то3татып 3ойы7 ямаса оны4 81рекет ети7ин бийкарла7 8а33ында суд3а м6р1жат ети7ге 8а3ылы.

Биржалар жумысларын ретлестири7ши 71килликли уйымларды4 нызам бузы7шылы3ларды сапластыры7 8а33ында2ы к5рсетпелери орынланба2ан жа2дайда (усы статьяны4 6шинши б5лиминде н1зерде тутыл2ан жа2дайлар бу2ан кирмейди), биржалар жумысын ретлестири7ши 71килликли уйымлар биржадан 81м (ямаса) оны4 а2заларынан е4 аз айлы3 мийнет 8а3ыны4 еки ж6з есесине шекем бол2ан му2дарда ж1рийма 5ндири7 8а33ында2ы да7а арзасы менен суд3а м6р1жат ети7ге 8а3ылы.

Биржалар жумысларын ретлестири7ши 71килликли уйымлар усы статьяны4 т5ртинши б5лиминде к5рсетилген тийкарлар бойынша судлар2а м6р1жат еткенде м1млекетлик бажы т5ле7ден азат етиледи.

Биржалы3 жумысты4 тийкар2ы принциплери т5мендегилерден ибаратF

биржа са7даларын ж1риялылы3 жа2дайында 81м ашы3 т6рде 5ткери7f

биржа са7даларында ба8аларды4 еркин 31липлеси7иf

биржа келисимлерин д6зи7ди4 ы3тыярлылы2ыf

биржаны4 барлы3 а2заларыны4 биржа са7даларында 3атнасы7ы ушын шараятларды4 те4лиги.

Белгиленген т1ртипте биржа са7даларына шы2арыл2ан тийисли т6р 81м сапада2ы товар, соны4 ишинде товар2а тийисли стандарт контракт биржа товары есапланады.

Жер, жер асты байлы3лары, су7лар, бас3а т1бийий ресурслар, м1дений мийрас 81м интеллектуал м6лк объектлери, сондай-а3 нызам 86жжетлерине му7апы3 пу3аралы3 айланыстан шы2арыл2ан м6лк биржа товары болы7ы м6мкин емес.

o-статья. Биржа листинги

Биржа листинги дегенде биржа товарларын биржа ма2лы7матнамасына киргизген 8алда биржа са7даларына 3ойы7 т1ртиби т6синиледи.

Биржа листингин 5ткери7 т1ртиби биржа са7дасы 3а2ыйдалары менен белгиленеди.
Q0-статья. Брокерлик орын

Брокерлик орын-биржа т1репинен юридикалы3 шахслар2а, 1детте т5лемли тийкарда берилету2ын, биржа келисимлеринде 81м биржа жумысында усы Нызам2а му7апы3 3атнасы7 8у3ы3ы. Биржа акционерине брокерлик орын оны саты7 8у3ы3ысыз берили7и м6мкин.

Брокерлик орынны4 ийеси тек бир шахс болы7ы м6мкин.

Брокерлик орын екинши т1репке ижара2а берили7и м6мкин емес.

Биржаны4 5зи сатату2ын брокерлик орынны4 баслан2ыш ба8асын биржаны4 ат3ары7шы уйымы белгилейди.

Брокерлик орынны4 ба8асы биржаны4 уставлы3 3орына киргизили7и м6мкин емес.

Биржалар нызам 86жжетлеринде н1зерде тутыл2ан 81р 3андай ш5лкемлестири7-8у3ы3ый формаларда д6зили7и м6мкин.

Биржаны4 уставлы3 3орыны4 му2дары биржа дизимге алын2ан с1недеги жа2дай бойынша нызам 86жжетлери менен белгиленген е4 аз айлы3 мийнет 8а3ыны4 он мы4 д1режеси му2дарынан кем болы7ы м6мкин емес.

Биржаны4 фирмалы3 атамасы «биржа» с5зин 5з ишине ал2ан болы7ы керек.

Биржа 5з жумысын ш5лкемлестири7шилери тастыйы3лайту2ын устав тийкарында 1мелге асырады.

Биржаны4 уставында т5мендегилер белгиленген болы7ы керекf

биржаны4 атамасы 81м оны4 т6риf

биржаны4 жайлас3ан орны (почта м1нзили)f

биржалы3 жумысты4 тара7ы 81м ма3сетлериf

уставлы3 3орыны4 му2дары, ш5лкемлестири7шилер т1репинен 3ор2а 6леслер киргизи7ди4 т1ртиби 81м м6ддетлериf

д1раматты б5листири7 81м болы7ы м6мкин бол2ан з1леллерди 3апла7 т1ртибиf

биржа ш5лкемлестири7шилери 81м а2заларыны4 м6лклик жу7апкершилигиf

биржаны4 бас3ары7 уйымлары, оларды д6зи7 т1ртиби 81м оларды4 71килликлериf

биржа са7дасы 31делерин ислеп шы2ы7 81м 3абыл ети7 т1ртибиf

биржа а2залы2ына 3абыл ети7, а2залы3ты то3татып 3ойы7 81м бийкарла7 т1ртиби, биржа а2заларыны4 8у3ы3лары 81м миннетлериf

биржаны4 3айта д6зи7 81м сапластыры7 т1ртиби.

Уставта нызам 86жжетлерине 3айшы келмейту2ын бас3а режелерде н1зерде тутылы7ы м6мкин.

Биржа:

егер биржа келисимлерини4 ба8асы к6н да7амында биржа т1репинен белгиленген ба8адан арты2ыра3 5згерип кетсе, биржа са7дасын то3таты72а;

биржа т1репинен к5рсетилету2ын хызметлер ушын т5ленету2ын 8а3ы му2дарын белгиле7ге;

биржа са7дасы 31делерин буз2анлы3 ушын ж1риймалар 81м пенялар белгиле7 ж1не 5ндири7ге;

биржа бюллетеньлерин, ма2лы7матнамаларды ж1не бас3а да м1лимлемелик 81м рекламалы3 басылымларды шы2ары72а 8а3ылы.

Нызам 86жжетлерине, биржаны4 уставы 81м биржа са7дасы т1ртиплерине му7апы3, биржа бас3а да 8у3ы3лар2а ийе болы7ы м6мкин.

БиржаF

биржа бюллетенине киргизилген биржа товарлары са7дасын ш5лкемлестири7геf

биржа товарларына бол2ан талап 81м усынысты4 тийкарында оларды4 ба8аларын шы2арып туры72аf

тура3лы т6рде (81птесине кеминде бир м1рте) 2алаба хабар 3уралларында биржа товарлары ба8асын да2азала72а, биржа а2заларын 81р бир биржа са7дасыны4 жу7ма3лары ту7ралы хабардар ети7ге миннетли.

Нызам 86жжетлерине, биржа уставы 81м биржа са7дасы 31делерине му7апы3, биржаны4 бас3а миннетлери де болы7ы м6мкин.
Qt-статья. Биржаларды ш5лкемлестири7 81м оларды4 жумысы саласында2ы шекле7лер

Биржа 5ндирислик, са7да, са7да-д1лдалшылы3 жумысларын тиккелей 1мелге асыры7ы, сондай-а3 бас3а юридикалы3 шахсларды4 ш5лкемлестири7шиси (акционери) болы7ы м6мкин емес, нызам 86жжетлеринде н1зерде тутыл2ан жа2дайлар бу2ан кирмейди.

М1млекетлик 81кимият 81м бас3ары7 уйымлары биржа ш5лкемлестири7шиси (акционери) бола алмайды, нызам 86жжетлеринде н1зерде тутыл2ан жа2дайлар бу2ан кирмейди.

Биржа хызметкерлерине брокерлик орынларды сатып алы7, сондай-а3 хызмет ма2лы7матларынан хызмет 7азыйпаларын орынла7 менен байланыслы болма2ан ма3сетлерде пайдаланы7 3ада2ан етиледи.

БиржадаF

биржа ма2лы7матнамасына киргизилмеген товарларды биржа са7даларында саты72аf

биржа са7далары 3атнасы7шыларыны4 белгиленип 3ойыл2ан биржа ба8аларыны4 5згери7ине ямаса 3ата4 етип 3ойылы7ына алып кели7и м6мкин бол2ан 81р 3андай келисилген 81рекетлер ети7ине;

базар конъюнктурасын жасалма р17иште 5згерти7ге себепши болы7ы м6мкин бол2ан жал2ан ма2лы7матларды тар3аты72а;

биржа са7даларын 5ткерместен биржа а2залары арасында д6зилген биржа келисимлерин дизимге алы72а жол 3ойылмайды.
16-статья. Биржа а2залары

Биржа т1репинен белгиленген т1ртипте усы биржада2ы брокерлик орнын сатып ямаса бас3а жол менен ал2ан юридикалы3 шахслар биржа а2залары болып есапланады.

М1млекетлик 81кимият 81м бас3ары7 уйымлары, оларды4 ла7азымлы шахслары, сондай-а3 биржа хызметкерлери биржа а2засы болы7ы м6мкин емес.
Qu-статья. Биржа а2заларыны4 8у3ы3лары

Биржа а2заларыF

биржа са7даларында 3атнасы7 81м биржа келисимлерин д6зи7f

биржа а2заларыны4 улы7ма жыйналысларына 3атнасы7f

биржа комиссияларын сайла7 81м олар2а сайланы7f

биржа са7дасы 31делерин ислеп шы2ы7да 3атнасы7f

биржа хызметкерлеринен пайдаланы7 81м усы Нызам2а му7апы3 брокерлик орын2а ийелик ети7 8у3ы3ына ийе.

Нызам 86жжетлерине, биржа уставы 81м биржа са7дасы 31делерине му7апы3, биржа а2залары бас3а 8у3ы3лар2а да ийе болы7ы м6мкин.

Биржа а2заларыF

биржа са7дасы 31делерине бойсыны72аf

биржа ма2лы7матнамасына киргизилген биржа товарлары са7дасын 1мелге асыры72аf

биржа ма2лы7матнамасына киргизилген товарлар бойынша биржадан тыс3ары базарда алды-сатты ш1ртнамаларын д6збе7геf

3арыйдарлар талабына му7апы3 олар2а брокерлик орнын сатып алы7 с1неси 81м оны4 т1ртип саны 8а33ында2ы ма2лы7матты бери7геf

3арыйдар2а оны4 м1плерин г5злеп д6зилген келисимлер, сондай-а3 оны4 тапсырмалары орынланы7ы менен байланыслы бол2ан ма2лы7матты 5з 7а3тында бери7геf

3арыйдар менен ш1ртнама д6зилип атыр2анда оны биржа са7дасы 3а2ыйдалары 81м есапласы7-клиринг хызметин к5рсети7 ш1ртлери менен таныстыры72аf

3арыйдар есабынан д6зилген биржа келисимлерини4 айры3ша есабын ж6ргизи7ге миннетли.

Нызам 86жжетлерине, биржа уставы 81м биржа са7дасы 31делерине му7апы3, биржа а2заларыны4 бас3а миннетлери де болы7ы м6мкин.

Биржа а2заларыны4 улы7ма жыйналысы биржаны4 ат3ары7шы уйымыны4 интасы менен жылына кеминде бир м1рте ша3ырылады.

Биржа а2заларыны4 гезексиз улы7ма жыйналысы, егер оны ша3ыры7 8а33ында2ы талап брокерлик орынларды4 улы7ма саныны4 кеминде он процентине ийе бол2ан а2залары т1репинен жазба т6рде билдирилген болса, ша3ырылы7ы м6мкин.

Биржа а2заларыны4 улы7ма жыйналысыF

биржа са7дасы 31делерин 81м биржа комиссияларыны4 3урамын келисип алы7 8а33ында шешим 3абыл етедиf

биржа жумысларын жетилистири7 81м биржа са7даларыны4 н1тийжелилигин арттыры7 м1селелери бойынша усыныслар таярлайды 81м оларды биржаны4 бас3ары7 уйымларына бередиf

биржа уставына му7апы3 бас3а м1селелерди де шешеди.

Биржа а2заларыны4 улы7ма жыйналысын 5ткери7 81м жыйналыс т1репинен шешимлерди 3абыл ети7 т1ртиби биржа а2заларыны4 улы7ма жыйналысында тастыйы3ланады.

Биржа т1репинен, биржа са7дасы 31делерине му7апы3 ш5лкемлестирилету2ын биржа товарыны4 са7дасы-биржа са7далары болып табылады.

Биржа са7далары биржада орайластырыл2ан т6рде 81м усы са7даларда биржаны4 барлы3 а2заларына бир 7а3ытта 3атнасы7ы имканияты берилген 8алда 5ткериледи.
Wq-статья. Биржа са7дасы 31делери

Биржа са7дасы 31делеринде т5мендегилер к5рсетили7и керекF

биржада 1мелге асырылату2ын биржа келисимлерини4 т6рлериf

биржа келисимлери 3атнасы7шыларыны4 3урамы 81м олар2а 3ойылату2ын талаплар жыйындысыf

биржа са7даларын, биржа келисимлерин 1мелге асыры7 81м оларды4 н1тийжелерин дизимге алы7 81мде оларды р1смийлестири7 т1ртибиf

биржа товарларыны4 ба8асын шы2ары7 т1ртибиf

товарларды биржа са7даларына 3ойы72а рухсат бери7 т1ртиби (листинг)f

биржа келисимлери 3атнасы7шылары арасында2ы есапласы7лар т1ртибиf

биржа са7дасында айланыста болату2ын стандарт контрактлар т1рийпиf

егер са7да майданшалары ямаса б5лимлери биржа т1репинен д6зилген болса, оларды4 дизими 81м атамаларыf

биржа са7даларын 5ткери7 т1ртибиf

биржа а2заларына м1лимлеме хызметин к5рсети7 т1ртибиf

биржада2ы ба8аны 31липлестири7 барысы 6стинен 3ада2ала7 ж6ргизи7 т1ртибиf

биржада келиспе7шиликлерди шеши7 т1ртибиf

биржа а2залары 81м хызметкерлерини4 биржа са7дасы 31делерин буз2анлы2ы ушын жу7апкершилиги 8а33ында2ы 3а2ыйдаларf

нызам 86жжетлерине му7апы3 бас3а да 3а2ыйдалар.

Биржа са7дасы 31делерин ислеп шы2ы7 81м 3абыл ети7 т1ртиби биржа уставында белгиленеди.
ww-статья. Биржа келисими

Биржа т1репинен дизимге алын2ан биржа товары ту7ралы биржа са7дасыны4 биржада2ы н1тийжеси бойынша д6зилген алды-сатты ш1ртнамасы биржа келисими болып есапланады.

Биржада дизимге алын2ан келисимлер нотариал тастыйы3ланбайды, нызамларда н1зерде тутыл2ан жа2дайлар бу2ан кирмейди.

Биржа келисимлери биржа атынан 81м есабынан 1мелге асырылы7ы м6мкин емес.

Биржада биржа товарларын алды-сатты келисимлери, соны4 ишиндеF

реал товарды 5згеге тапсыры7 ямаса жеткерип бери7, ямаса товар2а меншик 8у3ы3ын бери7ши 86жжетлерди бас3а бире7ге тапсыры7 менен байланыслы келисимлерf

форвард келисимлер-реал товарды жеткерип бери7 м6ддети кешиктирилген 8алда2ы алды-сатты келисимлериf

фьючерс келисимлери – товарлар2а бол2ан стандарт контрактларды4 алды-сатты келисимлери (оларды келешекте орынла7 миннетлемесин ал2ан 8алда)f

опцион келисимлер – товарларды ямаса товарларды жеткерип бери7 контрактларын белгиленген ба8а бойынша келешекте сатып алы7 ямаса саты7 8у3ы3ларына байланыслы алды-сатты келисимлери д6зили7и м6мкин.

Биржа усы статьяны4 биринши б5лимини4 6шинши-бесинши абзацларында н1зерде тутыл2ан, д6зилген келисимлерди4 орынланы7ын кепиллик бери7и ш1рт.

Биржа келисимини4 мазмуны (товарды4 атамасы, му2дары, ба8асы, келисим д6зилген с1не 81м 7а3ыт ж1не оны д6зген биржа а2заларыны4 аты бу2ан кирмейди) 1шкара етили7ине жол 3ойылмайды. Биржа келисимини4 мазмуны 8а33ында2ы ма2лы7мат судлар2а, 3оз2атыл2ан жынаят иси бар бол2ан жа2дайда сорастыры7 81м терге7 уйымларына бериледи.

Биржа келисимини4 мазмуны 8а33ында2ы жынаят жолы менен арттыр2ан д1раматларды легалластыры72а 81м терроризмди 3аржыландыры72а 3арсы г6реси7ге байланыслы бол2ан м1лимлеме нызам 86жжетлеринде н1зерде тутыл2ан жа2дайларда 81м т1ртипте арна7лы 71килликли м1млекетлик уйым2а усынылады.
Wr-статья. Биржа келисимлерини4 3атнасы7шылары

Биржа а2залары биржа келисимлерини4 3атнасы7шылары болып есапланады. Биржа а2залары (брокерлер) 3арыйдарларды4 тапсырмаларына му7апы3, сондай-а3 5з атынан 81м 5з есабынан (дилерлер) келисимлер д6зи7и м6мкин.

Биржа а2залары арасында2ы биржа келисимлери биржа са7даларыны4 н1тийжелерине 3арап д6зиледи.
Wt-статья. Есапласы7-клиринг хызметин к5рсети7

Биржаны4 ямаса бас3а ш5лкемлерди4F

биржа а2залары 81м оларды4 3арыйдарларыны4 миннетлерин белгиле7, ай3ынластыры7 81м есап3а алы7, олар арасында2ы 5з-ара есапласы7ларды 1мелге асыры7f

келисимлерди4 орынланы7ыны4 3аржылай кепилликлерин т1мийинле7f

биржа а2залары 81м оларды4 3арыйдарларыны4 миннетлемелерин есап3а алы7, келисим бойынша 5з-ара есапласы7ларды 81м т5ле7лерди, соны4 ишинде келисимди 1мелге асыры7да 3атнас3ан т1реплерге комиссионлы3 8а3ы т5ле7 есапласы7-клиринг хызметин к5рсети7 деп т1н алынады.
Wy-статья. Да7ларды шеши7

Биржа, оны4 а2залары 81м 3арыйдарлары, биржаларды4 жумысларын ретлестири7ши 71килликли уйымлар арасында пайда болату2ын да7лар суд т1репинен шешиледи.

Биржа а2залары, биржа са7даларыны4 3атнасы7шылары 81м оларды4 3арыйдарлары арасында биржа са7дасы 3а2ыйдаларында н1зерде тутыл2ан м1селелер бойынша келип шы2ату2ын да7лар биржаны4 т5решилер комиссиясы ямаса суд т1репинен шешиледи. Да7ларды 3арап шы2ы7 ушын т5решилик комиссиясы т1репинен жыйым 5ндири7 3ада2ан етиледи.
Wu-статья. Биржалар 81м биржалы3 жумыс 8а33ында2ы нызам 86жжетлерин буз2анлы3 ушын жу7апкершилик

Биржалар 81м биржалы3 жумыс 8а33ында2ы нызам 86жжетлерини4 бузылы7ында айыплы шахслар белгиленген т1ртипте жу7апкер болады.