Ақтөбе облысы, Темір ауданы Шұбарқұдық гимназиясының
Тақырыбы: ХІХ- ғасырдың І-ші жартысында жаратылыстану ғылымдарының даму дәрежесі (систематика, салыстырмалы анатомия, эмбриология). Мақсаты
жүктеу/скачать 132.71 Kb.
|
| Тақырыбы: ХІХ- ғасырдың І-ші жартысында жаратылыстану ғылымдарының даму дәрежесі (систематика, салыстырмалы анатомия, эмбриология).
Мақсаты: Эволюциялық теорияның қоғамдық-алғы шарттары туралы мәлімет беру. ХІХ ғасырдың І – жартысында жаратылыстану ғылымдарының даму жәрежесі. ХІХ ғасырдың І жартысында ауыл шаруашылық практикасының даму дәрежесі. ХІХ ғ бірінші жартысында ғылым эмпирикалық бағытта дамыды. Ғылымда эмпирикалық бағыттың дамуы жаратылыстану заңдалақтардың идеясының таралуымен айқындалды. Бұл идея табиғатта барлық ғылымдарда өріс алды. Француз математигі астроном Лаплас теологиялық принциптерден бас тартып бұл идеяны астрономияда бекітті. Жаратылыстану заңдалақтарын идеясы физика, химия, геология, биология салаларында кең өріс алды. Систематиканың дамуы. ХІХ ғ І жартысында биологиялық ғылымдардың ішінде жетекші орын алды. Жаратылыстану жүйесінің дамуы Жаратылыстану жүйесінің жасалуына үлкен үлес қосқан Ж. Б. Ламарк. Ламарк жануарлар дүниесінде омыртқалы мен омыртқасыз жануарлар арасындағы жаратылыс топтардың арасындағы шекарасын ажыратты. ХІХ ғ І жартысында салыстырмалы анатомия палеонтология негізін салаған француз Жорж Кювье. Кювье метафизикалық жаратылыстың жақатаушысы болды. Жануарлардың жаратылыстану топтарын ажыратуда Кювье өте көп еңбек сіңірді. Ол систематикалық топтарды олардың жеке белгілерін емес, жиынтық белгілеріне сонымен қатар анатомиялық белгілеріне аса назар аударды. Кювье систематиканы зерттеуде салыстырмалы-анатомиялық зерттеулерді қолданып, мынадай қорытындыға келді жаратылыс тобы тұтастай жүйемен сипатталады және ол барлық өкілдерінде байқалады. Тұрақты заңдалақпен бір-бірімен тәуелді байланысқан белгілерді Кювье корреляция деп атады. Бірдей корреляциялық жүйесі бар ағзалар бір жаратылым тобына жатады. Барлық омыртқалыларда бірдей корреляциялық жүйесі бар. Оларда омыртқа жотасы, дорсальді орналасқан жұлын, ішкі мүшелер- ми сауыты және дене қуысы, қызыл қан, бұлшықеттері жүрек. Салыстырмалы –анатомиялық зерттеулерден алынған принциптерден Кювье 4 үлкен жануарлар шеңберін «композиция жоспары» жасады Омыртқалылар Былқылдақденелілер Буынаяқтылар Сәулелілер Кейін оларға тип деген атау берді. Сонымен салыстырмалы-анатомиямен корреляция заңдарын қолдану аясында Кювье жаратылыстану топтардың жоғарғы қатары – тип аңықталды. Тип – бірдей құрылысы бар классқа біріктіріледі. Ботаника мен зоология салаларында негізгі міндетті ХІХ ғ І жатрысында жаратылыстану жүйесінің жасалыунда болды. Осы дәуірде ботаника саласы да алға басты. Салыстырмалы-анатомиялық әдіс швейцариялық ботаник Деклдолиға Кювьенің коррелеяция принціпін өсімідіктерге жүргізугебет алды. Декондли жаратылыстану жүйесінде вегетативті және жынысты мүшелерінің корреляциялық қатынасын аңықтады. Систематикада иерархия принципінің дамуы Систематикада ХІХ ғасырда І жартысында жүйелік категориялардың иерархиялық бағындыру мәселесі болды. 1751 ж жүйлеудің патшасы «тұқымдас» familia 1804ж француз зерттеушісі Латрейль келесідей қатарды ұсынды Тип (Typus, Phyllim), Класс (Class), Отряд (Orda), Тұқымдас (Familia), Туыс (Genus), Түр (Spesies) вариация (Variates) Салыстырмалы-анатомияның дамуы. Салыстырмалы анатомияның негізін салушы Кювье. ХІХ ғ ағзалардың құрылысының бірегейлік идеясын дамытты. Бұл идеяны жалғастыушы Вольфангом Гете болды. Француз зоологі Этьен Жоффуа Сент-Илер бұл эволюциялық концепцияны дамытуда көп зерттеулер жүргізді. Сент-Илер алғашында омыртқалы жануарларды зерттеумен шұғылданды және олардың дене құрылысындағы бірегейлігі жөнінде ойды дамытты. «Аналогтар теориясын» омыртқалылар типіне қлданды. Барлық омыртқалыларда «аналогиялық мүшелер» бар. Иттің алдыңғы аяғы, құстың қанаты- аналогтар, оларды кейінен гомологиялық мүшелер деп атады. Сент- Илер омыртқазыдарды зерттеуде барлық жануарларға дене құрылысындағы біргейлік ойын ары дамытты. Ол Сент-Илер мен Кювьенің айтысына алып келді. Ағылшын ғалымы Р. Оуэн салыстырмалы анатомияда өз креоцинизм позициясын ұстанды. Р. Оуэн археотип идеясын жарыққа шығарды. Құрылысы мен шығу тегі бір-біріне сәйкес келетін мүшелер гомологиялық мүшелер деп аталады. Ұқсас қызмет атқаратын, бірақ құрылыс мен шығу тегі басқа мүшелер аналогиялық мүшелер деп аталады. Цитология және эмбриолгиялық даму Эмбриолгияның дамуына И. Ф. Меккель, М. Ратке, Х. Пандер өз үлестерін қосты. ХІХ ғ Әйгілі эмриологі К. Э. Бэр өзінің жұмысы «жануарлардың тарихи дамуы еңбегіде мынадай заңдалақтарды ашты. Арнайы белгілерге қарағанда, жалпыға тән белгілер ұрықта ерте қалыптасады. Ұрықта ең алдымен типке тән белгілер қалыптасады Жалпыға тән белгілерден басқа белгілер қалыптасады. Әртүрлі класстардың ұрықтары алғашқы сатыда ұқсас. Жалпы дене құрылысы біртекті жануалардың ересек дараларына қарағанда ұрықтары өзара ұқсас келеді. Сыныбы. 11 жүктеу/скачать 132.71 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|