Бақылау шараларының күнтізбелік кестесі

Металлургия, машинажасау және көлік факультетінің деканы __________ Т.Т.Тоқтағанов

С.Бейсембаев атындағы ғылыми кітапхана директоры_______________Исамадиева С.А.

1.1. Жүргізуші - «Жүргізуші-автомобиль-жол-орта» (ЖАЖО) жүйесінің операторы іспеттес.

Автомобиль мен жолдардан жүргізушіге, ал жүргізушіден автомобильге ақпараттарды үздіксіз алмасуын анықтау: хабарламалық және командалық ақпараттар. Осы жүйедегі барлық буындардың өзаралық байланысы және олардың өзара ic-қимылы мен сенімділігін анықтау.

Жол жағдайларының ақылға симастай әр-түрлі сәттерінде жүргізушінің қам-қаракеті. Ақпараттарды қабылдау және беру арналары.

1.2. Жүргізушінің психофизиологиясы және сенімі туралы түсінік.

Жүpгiзyшiнiң жұмыс уакыты бойында кез-келген жол жағдайында автомобильді қателеспей басқару қабілеті. Оның кәсіби жарамдылығы, дайындылығы және жұмысқа қабілеттілігі.

Жоғары еңбек өнімділігі және жоғары сапалы көрсеткіштермен жұмысты орындауға мүмкіндік 6epyші жағдайлар. Жүргізушілердің кәсіби білімдері және дағдыларын анықтау.
2-тақырып. Жүргізушілердің психологиялық сенімділігі.

2.1.Автомобильдерді басқару кезінде олардың ерекшеліктерін сезіну жене қабылдау. Жүргізушінің кәсіби қызметі сенімділігіне ықпал жасайтын негізгі психофизиологиялық сапаларын оқыту. Психологиялық үрдістер ағымы-сезіну және қабылдау. Психологиялық үрдіс, заттардың көрінісі және олардың түрлі қасиеттері жиынтығындағы құбылыстары. Жол қозғалысы қауіпсіздігінің көзқарасымен алғанда неғұрлым маңызды табылатын сол нысандар мен құбылыстардың жалпы қызметінен бөлінуі.

2.2. Сенсомоторлы реакциялар және олардың автомобильдерді басқару кезіндегі ерекшеліктері.

Көшелік жол тармағы жағынан әр-түрлі түршіктіргіш жағдайларды дене мүшесімен қабылдап сезінген жүргізушінің жауап бepy әрекеттерін (ic-қимылдарын) оқыту (сенсомоторлық реациялар).

Жол қозғалысының қауіпсіздігі үшін жүргізушінің бұл реакциясы маңызына баға беру қиын, өйткені, көптеген ЖКО (жол-көліктік оқиғалар) төтенше жол жағдайларында олардың қате ic-қимыл жасауы нәтижесінде болады. Жай және күрделі реакциялар.

2.3. Жол қозғалысы қауіпсіздігінде назар аударудың рөлі. Жол қиылыстарында қарқынды қозғалыс

2.4. Автомобильді басқаруда ойлау мен еске түсінудің рөлі.

Ойлаудың екі үрдісі:

Талдау жене жинақтау, ойлаудың типтері мен формалары. Еске түсіру түрлері және топтастырылуы.

2.5. Автомобильдерді баскарудағы қызбалық және ырықтылық.

2.6. Жүргізушілерді кәсіби іріктеп алу, жол қозғалысыньң

Адамның моральдық құқықтылық, психикалық және денебітім, туа біткен және жүре қабылдаған қасиеттерінің дербес көрсетілген жиынтығын оқыту.

3.1. Жоғары жылдамдықтарда автомобильді басқарудың психо-физиологиялық ерекшеліктері.

Автомобильдің жылдамдығын дұрыс бағалау. Жүргізушінің қабілетін топтастыру, уақытша үзілісі және соларға жүргізушінің психофизиологиялық ықпал етуі.

3.2.Тәуліктің қараңғы уақытында автомобильді басқарудың психофизиологиялық ерекшеліктері. Тәуліктің қараңғы уақытында автомобильдің басқару кезіндегі негізгі келеңсіз жағдайлары және жүргізушінің психофизиологиялық қабілеттерінің соларға тигізетін ықпалы.

4.2. Спиртті ішімдік және жүргізушілер сенімділігі.

Ішімдіктің организмге әcepi, маскүнемдікті ескерту жөніндегі әкімшілік шаралары.

Ішімдікке қарсы атқарылатын саясаттар. Жүргізуші жұмыс қабілеттілігіне антибиотиктер мен сульфаниламидтық препараттарының ықпалы.
5-тақырып. Жүpгiзyшi шеберлігінің исихофизиологиялық негіздері және оның жетілдіруі.

5.1. Жүргізушілердің кәсіби шеберлігі және сенімділігі.

Күрделі және күтпеген жол жағдайларында жүргізушінің автомобиль техникалық мүмкіндігін уақтылы және дұрыс пайдалану, жол жағдайын тез жедел бағалап, оның дамуын болжай алуын анықтау. Жүргізуші қызметіндегі кәсіби шеберлігін қалыптастырудың заңды құбылысы.

5.2. Жүргізушілік дағдылар және олардың қалыптасуы.

Адамның жүйке жүйесінің анатомиясы мен физиологиясы және талдауыштары туралы түсінікті анықтау.

1) студент автомобиль жүргізушісінің іс-әрекетінде жүйке жүйесінің кейбір анатомиялық және физиологиялық ерекшеліктерімен және талдауыштарының атқаратын қызметімен танысу.

2) адамның жүйке жүйесінің бөліктерін және олардың негізгі қасиеттерін толық түрде анықтау.
4 - тақырып. Автомобиль жүргізушісінің сезінуі мен қабылдауы.

Жүргізушінің психологиялық сенімділігінің элементтері – оның жол бойын бағдарлауға және жол қозғалысының басқа қатысушыларына байланысты өз автокөлігінің орнын анықтауға қажетті ақпаратты нақты және дер кезінде қабылдау қабілетін оқып үйрену.

Зерделенетін мәселелер:

1) сезіну туралы ұғым және оның рөлі.

2) қабылдау туралы ұғым және оның рөлі.

3) көру өрісі туралы ұғым, көру өрісінің өлшемі және оның маңызы.

4) көзөлшемді анықтау әдістемелері.
5 – тақырып. Жүргізуші назары мен қозғалыс қауіпсіздігі.

Сабақтың мақсаты: Адамның есі туралы ұғымды, ес үрдістерін және ес түрлерін оқып білу. Ес сапасы және естің тиімділігін білу.

Зерделенетін мәелелер:

1) көру назарын анықтау тәсілдері.

2) есту назарына байланысты зейін қойып тыңдап есте қалдыруға тырысу қажеттілігін түсіну.
6 – тақырып. Жүргізу қызметінің ойлауы мен есі.

Ой әрекеті барысында адам қоршаған дүниені танып, білу үшін ерекше ақыл қызметтерін орындайды.

Сондықтан ойлаудың ерекшелігін, құрамын, болжауын оқып білу.

Зерделенетін мәселелер:

1) ойлау ұғымы, ойлау үрдістері.

2) ойлау формалары, түрлері.

3) оперативтік ойлау.

4) болжам ұғымы.

5) автокөлік жүргізушілерінің іс-әрекетінде ойлаудың, естің қызметі.

7 – тақырып. Жүргізуші тұлғасы және оның мамандық қызметіндегі орны.

Жүргізушінің профессионалдық қызметінде оның психологиялық сенімділігіне дұрыс баға беруін анықтап оқу арқылы білу.

Зерделенетін мәселелер:

1) ой-күші ес, ақыл-ой сезуін сенсо-моторлық реакциясы арқылы зерттеу.

2) жүргізушінің сенімділігін реакция арқылы тексеру.
8 – тақырып. Автомобиль жүргізушісінің шаршауы мен жұмыс қабілеттілігі.

Жүргізушілердің қабілеттілігін тексеру түрлерін оқып білу. Адамның психофизиологиясы тұрғысында шаршаудың жұмыс қабілеттілігі мен жағдайына тигізетін әсері.

Зерделенетін мәселелер:

1) шаршау, шаршаудың фазалары.

2) жүргізушінің жұмыс барысындағы кедергілер, жылдам шаршауға әсер ететін себептерді анықтау.

3) тәртіптіліктің шаршауға жол бермеуін анықтай білу.

Жүргізушілердің сапар алдындағы тексеруден өткізу әдістері мен ұйымдастыру ерекшеліктерін оқу. Жүргізушінің жағдайын анықтауға және жұмыс қабілетін бағалауға арналған әдістерімен және аспаптармен танысу.

Зерделенетін мәселелер:

1) қолданылатын жабдықтармен танысып оны меңгеру.

Олар: индикаторлық түтікшелер, электромометр, секундомер, медициналық термометр, артериялық қысымды өлшейтін барометр.
10 – тақырып. Автомобиль жүргізушілерінің жұмыс орнына қойылатын инженерлік-психологиялық талаптары.

Автомобильдің конструкциялық құрылымының жүргізушіге ыңғайлы, жақсы жағдайда, көру сапасының жоғары болуы т.б. жақсарту тәсілдерін оқып білу.

Зерделенетін мәселелер:

1) жүргізушінің жұмыс орыны орындығының ыңғайлылығы.

2) аяқпен басатын баспалардың орналасуы.

3) кабина-салондағы температуралық режимі (жылуы, салқындатушысы).

4) рөльдік, тежегіштік басқаруының жеңілдігі, еңбек гигиенасы.
11 – тақырып. Автомобиль жүргізушілерін мамандық таңдаудан өткізу.

Жұмысқа қабылдау барысындағы өткізілетін мамандық бойынша таңдау-талдау өткізу тәсілдері.

Зерделенетін мәселелер:

1) мамандық бойынша жарамдылығын анықтайтын медициналық құжаттың болуы.

2) мамандық бойынша еңбек кітапшасында көрсетілген жұмыс істеген мерзіміне талдау.

3) жүргізушімен ауызша түрде кеңес өткізіп, оның психикалық қасиеттерін анықтау (психолог өткізеді).

Еңбек қорғау ережелерін оқып білу.

Зерделенетін мәселелер:

1) еңбек қорғау заңына байланысты жұмысшымен мекеме басқарудың арасындағы шарттарды оқу және меңгеру.

2) көлік-жол апаты кезінде жапа шеккендерге көрсетілетін медициналық көмек.

3) жүргізушінің жалпы гигиенасы.

Жүргізушінің автомобильді күрделі шарттарда басқарудың ерекшеліктерін оқып білу.

Зерделенетін мәселелер:

1) автомобильді үлкен жылдамдықпен жүргізу.

2) автомобильді түнгі уақытта жүргізу.

3) автомобильді жолдың мұзтайғағында, қатты боранда (қар жауғанда) жүргізу.

4) жолдың күрделі шарттарының жүргізуші психофизиологиясына тигізетін әсерлері.
6 Пәнді меңгерудегі әдістемелік ұсыныстар мен нұсқаулар

1 – тақырып . Инженерлік психология пәні, міндеттері және әдістері.
Шұғылданудың жоспары:

1. 
   инженерлік психология, оның негізгі бір бөлімі автокөлік психологиясы;
   
2. 
   автокөлік психологиясы, оның міндеттері және психофизиологиялық сапалары.
   

Бақылау сұрақтары.

1. 
   Автокөлік психологиясы пәнін оқу барысында жүргізушілердің психофизологиялық сапаларын зерттеу әдістері.
   
2. 
   Жүргізушінің функциялық жарамдылығын және жұмыс істеу қабілеттілігін анықтау.
   

Шұғылданудың жоспары:

1. 
   Жүргізуші – Автомобиль – Жол –Орта (ЖАЖО) жүйесін жобалау, жасау және қолдану үрдісінде пайдалану;
   
2. 
   Жүргізушінің психофизиологиялық мүмкіндіктерін қолдану жағдайларын ұластыру.
   

Бақылау сұрақтары.

1. 
   Жүргізушінің жол ережелері бойынша білімін тексеру әдістері?
   
2. 
   Жүргізушінің тәжірибе үшін модельдейтін түрлі құралдар, стенділер мен автотренажерлар?
   

1. 
   Жүйке жүйесінің функциясы мен құрылымы;
   
2. 
   Автомобиль жүргізушісінің психофизиологиялық ерекшеліктері.
   

Бақылау сұрақтары.

1. 
   Жоғарғы жүйке қызметінің негізгі заңдылықтары.
   
2. 
   Анализаторлар және олардың сипаттамасы.
   

1. 
   Сезіну мен қабылдау туралы түсінікті оқып оны үйрену;
   
2. 
   Қабылдау қателіктерін анықтау.
   

Бақылау сұрақтары.

1. 
   Сезіну барысында кеңістік, уақыт туралы анықтау әдістері?
   
2. 
   Адамның эмоционалдық өміріне қуат беруші жүйке қалай аталады?
   

1. 
   Назар салу түсінігі мен оның сапасын оқып, уйрену.
   
2. 
   Автомобиль жүргізушісінің қызметіндегі назар салудың ролін толық меңгеру.
   

Бақылау сұрақтары.

1. 
   Назар салуды қалайша жоғарлатуға болады?
   
2. 
   Жүргіншінің көргіштігін қалай анықтаймыз?
   

1) Ойлау туралы түсінік. Ойлаудың түрлері. Ойлау, болжау және автомобиль жүргізуші қызметіндегі рөлі.

2) Естің сапалары.
Бақылау сұрақтары.

1. 
   Ойлау, есте сақтау қабілетін қалайша жүзеге асыруға болады?
   
2. 
   Адамның ойы, есі туралы айырмашылықтары?