Автокөлік психологиясы

оқу-әдістемелік құралы

Павлодар

Кереку

КБЖ 39.3я7

К18
С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің металлургия, машина жасау және көлік факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен басуға ұсынылды

Пікірсарапшылар:

К.Г. Каримов – техника ғылымдарының кандидаты, Павлодар Мемлекеттік педагогикалық институтының профессоры;

А.Н. Нуржауов – техника ғылымдарының докторы , С.Торайғыров атындағы ПМУ профессоры;

К.Х.Абишев – техника ғылымдарының кандидаты, С.Торайғыров атындағы ПМУ доценті.

оқу-әдістемелік құралы / құраст. :

Т. К. Кумаров. – Павлодар : Кереку, 2012.

Оқу барысында арнайы «Автокөлік психологиясы» пәніне дайындалған оқу-әдістемелік кешені «5В090100 – Тасымалдауды, қозғалысты ұйымдастыру және көлікті пайдалану» мамандығы студенттеріне арналған.

ӘОЖ

© С.Торайғыров атындағы ПМУ, 2012

Жүргізушілер еңбегін ғылыми ұйымдастыру оның жағдайын және жұмыс атқару қабілетін, қоршаған ортаның ең аз мөлшерлі теріс әсер қауіпсіздігін сақтау, адамның жан-жақты факторларын оқитын пән, автокөлік психологиясы болып табылады.

Жол қозғалысының қауіпсіздігі туралы шарттар бойынша автомобиль көліктерімен жүктерді тасымалдау автомобиль көлігінің негізгі міндеті болып табылады. Бұл міндеттің шешімі «Жүргізуші-автомобиль-жол-орта» (ЖАЖО) жүйесінің барлық бөліктерінің мүмкіндіктерін ескере отырып, нақтылық мақсат түрінде жүргізілуі тиіс. Сонымен қатар, бірінші деңгейлік мағынаға адамның факторлары ие болады. Статистикалық көрсеткіш бойынша, жол-көлік апаттарының (ЖКА) 70-80% жүргізушінің қателіктерінің нәтижесі, мақсатына жетпеген іс-әрекет. Жүргізушінің еңбекке дайындығы, қабілеттілігі, эмоционалдық тұрақтылығы, басқару әрекеттерінің жылдамдығы және нақтылығы жол-көлік апаттарының көрсеткіштерін өте төмендетеді.

Жалпы, адамның психо-физиологиялық сапаларын зерттеу түрлерін меңгеру үшін оқу барысында арнайы «Автокөлік психологиясы» пәніне дайындалған оқу-әдістемелік кешені 5В090100 – «Тасымалдауды, қозғалысты ұйымдастыру және көлікті пайдалану» мамандығы студенттеріне дайындалған.

«Қөліктік техника және логистика» кафедрасы, 220 аудитория, Б копрус,

Байланысу телефоны 673630 (1216)

Қабылдау сағаттар Сейсенбі, Сәрсенбі 10.00-12.00 ауд № 220, 239

Міндеті – 5В090100 – «Тасымалдауды, қозғалысты ұйымдастыру және көлікті пайдалану» мамандығының инженерлеріне жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз етумен жүргізушілердің қателігіне байланысты жол-көлік апаттар санын азайту бойынша қойылатын талаптармен танысу және оны меңгеру.

Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттер білуі керек:

• 
  Жүргізуші–жол–автомобиль жүйесіндегі өзара ақпараттық қатынастың ерекшеліктері;
  
• 
  әр түрлі жол және климаттық шарттардағы автомобильдерді басқарудың психофизиологиялық ерекшеліктері;
  
• 
  жүргізушінің физикалық және психикалық сапаларына қойылатын талаптар, оларды зерттеу мен дайындаудың әдістері;
  
• 
  жүргізушінің еңбегін ғылыми ұйымдастыру әдістері;
  
• 
  жүргізушінің жұмыс орнына қойылатын инженерлік-психологиялық талаптар.
  

– Жүргізушілерді дайындаудың әдістемелік негіздері;

– Жол қозғалысын ұйымдастыру;

– Көлік жол-апаты экспертизасы.

– Автоматтандырылған басқару жүйелері (көліктегі)

– Лицензиалау және сертификаттау негіздері

– Жол жағдайлары және қозғалыс қауіпсіздігі

Нақтылықтың психикалық бейнесінің негізгі түрлері. Автокөлік психологиясы пәні мен міндеттері.

Басқару жүйесінде адам звено ретінде. ЖАЖ басқару жүйесіндегі ақпарат. Автомобиль жүргізушісінің сенімділігі. КЖА-дағы адамзат факторының рөлі.

Сезіну мен қабылдау туралы түсінік, кеңістіктің, уақыттың және автомобиль қозғалысының жылдамдығын қабылдаудың жеке түрлерінің мәні. Қабылдау қателіктері.

Назар салу түсінігі мен оның сапасы. Назар салудың физикалық механизмі. Автомобиль жүргізушісінің қызметіндегі назар салудың рөлі. Назар салу мен КЖА. Назар салуды ұйымдастыру мен жүргізушінің көргіштігі. Назар салуды жоғарлатудың әдістері.

Ойлау туралы түсінік. Ойлаудың түрлері. Болжау және автомобиль жүргізуші қызметіндегі рөлі. Ес. Естің сапалары. Жүргізушінің есте сақтау қабілетін асыру ұсыныстары.

Тұлға түсінігі. Тұлға қасиеттері, бағыттар, қабілеттер, темперамент, мінез және жүргізуші мамандығы мен оны үйрену үшін алатын орны. Жүргізуші тұлғасының моральдік ерекшеліктері мен оның сенімділігі. Жүргізуші тұлғасы мен жол қозғалысының қауіпсіздігі.

Жүргізушілердің жұмыс қабілеттілігі. Шаршау. Шаршаудың фазалары. Физикалық, ақыл-естік және эмоционалдық шаршау. Шаршаудың жүргізушінің жұмыс қабілеттілігі мен жағдайына тигізетін әсері.

Жүргізушінің денсаулық жағдайының жұмыс қабілеттілігіне әсері. Жүргізушілерде жиі кездесетін өткір және сақталатын аурулар. Дәрілерді қабылдау мен жұмыс қабілеттілігі. Рейс алдындағы медициналық тексеру. Жүргізушілердің жұмыс қабілеттілігіне алкогольдің тигізетін әсері. Алкогольдік мас болудың экспертизасы.

Маман таңдау. Профессиограмма.

Жолдық жарақат алу және оны ескерту. КЖА кезінде жапа шеккендерге медициналық көмек көрсету. Жургізушінің тамақтануының гигиенасы.

Адамның жүйке жүйесінің анатомиясы мен физиологиясы және анализаторлары туралы түсінік.

Блантктік әдіс көмегімен көздік өлшеуді зерттеу.

Бланктік әдіс көмегімен назар салуды зерттеу әдістерін игеру.

ИВ- 4 аспабының көмегімен көңіл бөлуді зерттеу.

СПР-1 аспабының көмегімен сенсомоторлы реакцияларды зерттеу.

СПР-1 аспабының көмегімен сенсомоторлы реакцияларды зерттеу.

Жүргізушілердің маман таңдауды зерттеу мен оның әдістері.

Жолдық жарақат алу және оны ескерту. Жүргізушінің тамақтануының гигиенасы.

Оқу үрдісіне қатысу ол сабақтарға келу, бірге оқитын тәлімгерлердің оқуына көмектесу. Мен сізлерді сабақтан қалмауды өтінемін.

Дәріс сабақтарында болған үшін 2 балл, тәжірибе сабақтарында 2 балл беремін.

Семестр бойы тәлімгер тәжірибелік тапсырмаларды орындайды.

Дәріс сабақтарынның дәрісте қарастырылған сұрақтарда ұсынылған әдебиеттер бойынша оларды тереңірек оқу және өзіндік жұмысты орындайды.

Сабақтарда жасалған тапсырма бағаланады, оның орындалуы және қорғалуы. Мұндай жағдайда әр сабақтан 2 балл алуға болады.

Өздік жұмысы келесі жолмен бағаланады:

Әрбір тақырып теориясы конспектілеумен аяқталуы керек.

Оқытушыға көрсетілген конспект 2 балмен бағаланады.

Бірінші және екінші межелік бақылау өткен тақырыптарды сұраумен өткізіледі, екі сұрақтан құралған билетпен, әрбір сұрағы межелік бақылауға берілген балдың 50%-мен бағаланады.

Қандайда болмасын тәртіп бұзушылық жазаланады, аудиториядан қуылуы мүмкін.

Әрбір тәртіп бұзушылық үшін мен келесі айып санкцияларын қолданамын:

• 
  белгісіз себептермен сабақта болмаған үшін – 0 балл;
  
• 
  аудиториядан қуылса - 0 балл;
  
• 
  уақытында орындалмаған тапсырма автоматты түрде төмен бағаланады.
  

Емтихан және межелік бақылау жұмыстарында біреуден көшіруге тыйым салынады. Бақылау жұмысын көшірген тәлімгер аудиториядан қуылып және 0 балл қойылады.

Егер белгілі себептермен сіз бақылауда болмасаңыз, оқытушы белгілеген қосымша уақытта бақылау жұмысын орындауға болады, кері жағдайда 0 балл аласыз.