Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3.22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 124- жаттығу
- § 86. Етістіктің райлары
| Тақырып бойынша сұрақтар:
1) Етістіктің қай уақыттағы іс-әрекетті білдіретін шағы осы шақ деп аталады ? 2) Осы шақ қанша түрлі болады ? 3) Осы шақтың қандай түрі нақ осы шақ деп аталады ?Нақ осы шақ қалай жасалады ? 4) Осы шақтың қандай түрі ауыспалы осы шақ деп аталады ?Ауыспалы осы шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады ? 5) Етістіктің қай уақыттағы іс, қимыл, әрекетті білдіретін түрі келер шақ деп аталады ? Келер шақ қанша түрлі болады ? 6) Келер шақтың қандай түрі болжалды келер шақ деп аталады ? болжалды келер шақ қалай жасалады ? 7) Келер шақтың қандай түрі ауыспалы келер шақ деп аталады ? ауыспалы келер шақ қалай жасалады ? 8) Келер шақтың қандай түрі мақсатты келер шақ деп аталады ? Мақсатты келер шақ қалай жасалады ? 124- жаттығу Мәтінді оқып шығып, келер шақтық етістіктерді табыңдар. Олардың түрлерін және қалай жасалғанын айтыңдар. Қараман атты құрдасың Аздың бар ма теңдігі? 217 Қазанның қырлы қаласын Құрдастың бар ма елдігі? Аламын деп ала алмас, Астындағы бурылдың Алты қабат орнынан Көбіктінің екі аты Қарғытып ішке ене алмас. Үйіріне қарай қашқанда, Қақпаның аузын аша алмас, Сол уақытта көрінер Қайраты жетіп таса алмас. Қырық үш күндік кемдігі Тауда жатқан өзіңе Асқар төбе бел дерсің, Қараман келер құрдасың Тайбурыл атпен желерсің. Қатын деп кеткен өз сөзін Жақсы – жаман қадірін Бетіне сонда соғарсың. Құртқаның сонда білерсің. Асқа төбе белдегі ( «Қ . Э.») § 86. Етістіктің райлары Етістік сөздері тек іс, қймыл , амалды атап қана қоймайды. Істің қи- мылдың істі істеушімен, мезгілмен байланысты, орындалу не орындалмау- ының шарты, кімге арналғандығы шаққа, жаққа ажыратылып көрсетіледі. Оқы, жаз , сана деген етістіктерде іс, қимылдың орындалуы екінші жақтағы адамға жүктеліп, міндеттеліп бұйрық ретінде айтылып тұр. оқыса біледі, айтса түсінеді деген тіркестерде бірінші етістік екінші етістіктегі айтылған іс, қимыл , амалдың орындалуының шартын көрсетеді. Ол аман барғай еді. Менің Алматыда оқығым келеді. Бұл сөйлемдердегі барғай еді, оқығым кел- еді деген етістік сөздерінің тіркесі сол қимыл, амалды істеуге тілек, өтінішті білдіреді. Ал бару, жазу , келу деген еістіктер қимыл , амалдың шағын, жа- ғын көрсетпей, тек қимылды атап қана қояды. Сөйтіп, етістіктердің істі істеушімен, мезгілмен және басқа да жағ- жүктеу/скачать 3.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|