Қазақстан аумағындағы тас ғасырына қатысты археологиялық ескерткіштердің ашылуы
жүктеу/скачать 1.18 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ ОЛЖАНЫҢ ЖАСЫН АНЫҚТАУ ӘДІСТЕРІ
Қазақстан аумағындағы тас ғасырына қатысты археологиялық ескерткіштердің ашылуыМақсаты:
Қазақстандағы тас дәуірін қазақстан-дық археологтар: Х. Алпысбаев, А. Медоев,Ж. Таймағамбетов, О. Артюхова, В. Зайберт,B. Волошин, В. Мерц, А. Астафьев және т.б.зерттеген. Қазақстанда тас дәуірі ескерт-кіштерінің арнайы зерттелуіне 1946 жылыҚазақ КСР Ғылым Академиясының құрылуыықпал етті.Қазақстандағы алғашқы палеолиттік ес-керткіштердің ашылуы Х. Алпысбаевтыңесімімен байланысты. Ол 1950-1960 жылда-ры Қаратау маңында Бөріқазған, Тәңірқазғансекілді бірқатар палеолит тұрақтарын ашып,көптеген еңбек құралдарын тапқан бола-тын. 1-суретте Қаратау жотасынан табылғантас дәуіріне жататын еңбек құралдары көр-сетілген. Ғалым Қазақстандағы өзі ашқантас дәуірі ескерткіштерінің хронологиясынанықтап, еңбек құралдарының жасалу ерек-шелігін зерттеді.Ежелгі адамдардың қалай өмір сүргені жайлы деректерді ғылыми ай-налымға енгізді. Археологтар 1-суреттегіқұралдардың ерте палеолитте, шамамен1 млн. жыл бұрын жасалғанын анықтады.A. Медоев Батыс Қазақстан, Шығыс жәнеОрталық Қазақстандағы ерте палеолиттікескерткіштерді ашты. Майбұлақ, Ш. Уәлиха-нов атындағы маңызды палеолиттік ескерт-кіштердің зерттелуі Ж. Таймағамбетовтыңесімімен байланысты. Қазақстаннан табылғантас дәуірінің тұрақтарына Бөріқазған,Тәңірқазған, Ш. Уәлиханов атындағы тұрақ,Қызылтау, Қошқорған, Шақпақата, Ешкітау,Батпақ, Семізбұғы, Шүлбі және т.б. жатады.2-суреттегі археологиялық олжалардыА.Е. Астафьев Маңғыстаудан тапқан. Бұлартефактілер тас ғасырының соңғы ке-зеңдеріне - мезолит пен неолитке жатады.Суретте қырғыштар, пышақтар, кескіштер,тескіштер, қыстырмалар, бұрғылар секілдіеңбек құралдары көрсетілген.АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ ОЛЖАНЫҢ ЖАСЫН АНЫҚТАУ ӘДІСТЕРІАрхеологтар табылған олжаның жасын анықтау үшін бірнеше әдістіқолданады. Соның бірі - мәдени (топырақ) қабаттарына қарай жылдыесептеу. Мәдени қабат - ол «қабатталған бәліш» сияқты. Тереңірек қа-баттан табылған олжаның жасы беткі қабатқа қарағанда көнелеу бола-ды.Басқа да ғылыми әдістер қолданылады. Мысалы, көне олжалардыңжасын анықтау үшін радиокөміртектік әдіс қолданылады. Осы әдіс та-былған артефактінің 50-60 мың жылға дейінгі мерзімін анықтауға мүм-кіндік береді.Ескеркіштердің жасын жануарлардың қалдықтарын зерттеу арқылыда анықтауға болады. Бұл палеонтологиялық әдіс деп аталады.Археологиялық ескерткіштер арасын-да Қаратау өңірінен табылған Тәңірқазғанжәне Бөріқазған тұрақтары ерекше құнды.Бұл тұрақтар Қаратау маңында орналасқан.Олар Х. Алпысбаев басқарған экспедицияжұмысы барысында ашылды. Еңбек құрал-дарының негізгі материалы малта тастарболған. Осы тұрақтарда табылған еңбекқұралдарының басым бөлігі соққылау техни-касы арқылы жасалған (1-сурет). Бұл техникабойынша бір тасты екінші тасқа соққан, сөй-тіп өткірленген имек жүзі бар тас құрал пайдаболған (2-сурет). Олар көбінесе шабу жәнекесуқұралдары ретінде қолданылды. Жалпы,осы тұрақтарда табылған еңбек құралдарыАзия мен Африкадан табылған құралдарғаұқсас келеді. Бұл адамзаттың бір жолмен да-муы туралы пікірді растап отыр.Қазақстандағы тас дәуірінің тағы бір тұ-рағы - Маңғыстау аймағындағы Шақпақата.Археологиялық ескерткіштер арасын-да Қаратау өңірінен табылған Тәңірқазғанжәне Бөріқазған тұрақтары ерекше құнды.Бұл тұрақтар Қаратау маңында орналасқан.Олар Х. Алпысбаев басқарған экспедицияжұмысы барысында ашылды. Еңбек құрал-дарының негізгі материалы малта тастарболған. Осы тұрақтарда табылған еңбекқұралдарының басым бөлігі соққылау техни-касы арқылы жасалған (1-сурет). Бұл техникабойынша бір тасты екінші тасқа соққан, сөй-тіп өткірленген имек жүзі бар тас құрал пайдаболған (2-сурет). Олар көбінесе шабу жәнекесуқұралдары ретінде қолданылды. Жалпы,осы тұрақтарда табылған еңбек құралдарыАзия мен Африкадан табылған құралдарғаұқсас келеді. Бұл адамзаттың бір жолмен да-муы туралы пікірді растап отыр.Қазақстандағы тас дәуірінің тағы бір тұ-рағы - Маңғыстау аймағындағы Шақпақата.Бұл тұрақты археолог А.Г. Медоев зерттеген. Онда Қазақстан жеріндетұрған адамдардың тіршілігінің іздері бар. А. Медоев 1963 жылы Бал-қаштың солтүстігінде, Қазақстанның оңтүстік-шығысында палеолит кезеңі-не жататын тұрақтарды ашты. Семізбұғы, Хантау, Шыңғыс тұрақтарынаннуклеустар, үшкір тастар, пышақ тәріздес пластиналар, жоңғылар, қырғыштар, шапқы-лар, аңдардың сүйектері табылды.Қазақстан аумағындағы соңғы палео-лит кезеңі шамамен бұдан 40-12 мың жылбұрынғы уақытты қамтиды. Осы кезеңге жа-татын ескерткіштердің саны шектеулі. Онымұз басу дәуірінің соңғы кезеңіндегі қатаңклимат жағдайларымен түсіндіруге бола-ды. Егер картаға назар аударсақ, барлықбелгілі ескерткіштер Каспий теңізі жаға-сында немесе ірі өзен алқаптарында, таубөктерінде орналасқан.Соңғы палеолитте жаңа еңбек құрал-дары кеңінен таралды. Олар: тескіштер,бұрғылар, қырғыштар, микролиттер, сүй-ектен жасалған еңбек құралдары (гарпун-дар мен біздер).Бұл тұрақты археолог А.Г. Медоев зерттеген. Онда Қазақстан жеріндетұрған адамдардың тіршілігінің іздері бар. А. Медоев 1963 жылы Бал-қаштың солтүстігінде, Қазақстанның оңтүстік-шығысында палеолит кезеңі-не жататын тұрақтарды ашты. Семізбұғы, Хантау, Шыңғыс тұрақтарынаннуклеустар, үшкір тастар, пышақ тәріздес пластиналар, жоңғылар, қырғыштар, шапқы-лар, аңдардың сүйектері табылды.Қазақстан аумағындағы соңғы палео-лит кезеңі шамамен бұдан 40-12 мың жылбұрынғы уақытты қамтиды. Осы кезеңге жа-татын ескерткіштердің саны шектеулі. Онымұз басу дәуірінің соңғы кезеңіндегі қатаңклимат жағдайларымен түсіндіруге бола-ды. Егер картаға назар аударсақ, барлықбелгілі ескерткіштер Каспий теңізі жаға-сында немесе ірі өзен алқаптарында, таубөктерінде орналасқан.Соңғы палеолитте жаңа еңбек құрал-дары кеңінен таралды. Олар: тескіштер,бұрғылар, қырғыштар, микролиттер, сүй-ектен жасалған еңбек құралдары (гарпун-дар мен біздер).жүктеу/скачать 1.18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|