Ќазаќстан Республикасы аќпараттыќ кеѕiстiгiнiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамытудыѕ 2006-2009 жылдарєа арналєан тўжырымдамасы туралы

жүктеу/скачать 256.36 Kb.

Дата	18.07.2016
өлшемі	256.36 Kb.
	#206542

Ќазаќстан Республикасы Президентініѕ 2006 жылєы 18 тамыздаєы N 163 Жарлыєы

Ќазаќстан Республикасыныѕ ПЇАЖ-ы, 2006 ж., N 29, 308-ќўжат

"Президентпен Їкіметтіѕ актілер
жинаєында" жјне республикалыќ
баспасґзде жариялануєа тиіс

Ќазаќстан Республикасы аќпараттыќ кеѕiстiгiнiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн арттыруды ќамтамасыз ету маќсатында ЌАУЛЫ ЕТЕМIН:

1. Ќоса берiлiп отырєан Ќазаќстан Республикасы аќпараттыќ кеѕiстiгiнiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамытудыѕ 2006-2009 жылдарєа арналєан тўжырымдамасы (бўдан јрi - Тўжырымдама) маќўлдансын.

2. Орталыќ жјне жергiлiктi атќарушы органдар, сондай-аќ Ќазаќстан Республикасыныѕ Президентiне тiкелей баєынатын жјне есеп беретiн мемлекеттiк органдар Тўжырымдаманы iске асыру жґнiнде ќажеттi шаралар ќабылдасын.

3. Осы Жарлыќ ќол ќойылєан кїнiнен бастап ќолданысќа енгiзiледi.

Ќазаќстан Республикасыныѕ

Президентi

Ќазаќстан Республикасы

Президентiнiѕ
2006 жылєы 18 тамыздаєы
N 163 Жарлыєымен
МАЌЎЛДАНЄАН

Ќазаќстан Республикасы аќпараттыќ кеѕiстiгiнiѕ бјсекеге

ќабiлеттiлiгiн дамытудыѕ 2006-2009 жылдарєа арналєан
ТЎЖЫРЫМДАМАСЫ

Астана,
2006 жыл

Кiрiспе
1. Аќпараттыќ кеѕiстiктегi бјсекелестiк ўєымы

2.   Ќазаќстан Республикасы аќпарат нарыєыныѕ ќазiргi жай-кїйi
3.   Тўжырымдаманыѕ маќсаты мен мiндеттерi
4.1. Аќпарат саласы мјселелерi жґнiндегi заѕнаманы жетiлдiру
4.2. Отандыќ БАЌ-тардыѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамыту
4.3. Мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамыту
4.4. Аќпараттыќ-телекоммуникация инфраќўрылымын дамыту. Цифрлыќ теледидарды енгiзу
5.   Тўжырымдаманы iске асыру мерзiмдерi мен кезеѕдерi
Ќорытынды

Кiрiспе

      Ќазаќстан Республикасы аќпараттыќ кеѕiстiгiнiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамытудыѕ 2006 - 2009 жылдарєа арналєан тўжырымдамасы (бўдан јрi - Тўжырымдама) Ќазаќстан Республикасы Президентiнiѕ 2006 жылєы 1 наурыздаєы Ќазаќстан халќына Жолдауында белгiленген јлемдегi бјсекеге барынша ќабiлеттi елу елдiѕ ќатарына кiру стратегиясына сјйкес жјне Ќазаќстан Республикасы Ќауiпсiздiк Кеѕесiнiѕ 2006 жылєы 1 наурыздаєы шешiмдерiн орындау їшiн јзiрлендi.
      Тўжырымдамада єаламдыќ аќпараттыќ кеѕiстiктi жјне Ќазаќстан Республикасыныѕ аќпарат нарыєын дамытудыѕ негiзгi їрдiстерi, ќазiргi заманєы аќпарат нарыєындаєы бјсекеге ќабiлеттiлiктiѕ ґзектi проблемалары талданады. Мемлекеттiк саясаттыѕ аќпарат саласындаєы негiзгi ќаєидаттары, стратегиялыќ маќсаттары мен мiндеттерi, сондай-аќ оларды iске асыру тетiктерi айќындалды.
      Тўжырымдама алдаєы кезеѕге (2006-2009 жылдарєа) арналєан нысаналы баєдарламалар, заѕнамалыќ жјне басќа да нормативтiк ќўќыќтыќ актілер јзiрлеуге негiз болады.

1. Аќпараттыќ кеѕiстiктегi бјсекелестiк ўєымы

      Деѕгейi нарыќтыќ ќўрылымныѕ јртїрлi їлгілерi їшiн ґзгешеленетiн бјсеке ќазiргi заманєы аќпарат нарыєыныѕ аса маѕызды сипаттамасы болып табылады.
      Бјсекеге ќабiлеттiлiк - кїрделi экономикалыќ санат, ол мынадай бiрнеше деѕгейде:
      тауардыѕ немесе кґрсетілетiн ќызметтiѕ бјсекеге ќабілеттiлiгi;
      тауар ґндiрушiнiѕ немесе ќызмет кґрсетушiнiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгi;
      салалыќ бјсекеге ќабiлеттiлiк;
      елдердiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгi ретiнде ќарастырылуы мїмкiн.
      Бїкiл осы деѕгейлердiѕ арасында тыєыз iшкi жјне сыртќы тјуелдiлiк бар.
      Елдегi жјне саладаєы бјсекеге ќабiлеттiлiк тїптеп келгенде наќты тауар ґндiрушiнiѕ немесе ќызмет кґрсетушiнiѕ бјсекеге ќабiлеттi тауар шыєарудаєы немесе ќызмет кґрсетудегi ќабiлетiне байланысты.
      Јлемдiк тјжiрибеде дамыєан бјсекеге ќабілеттi аќпарат кеѕiстiгiнде мынадай ўєымдар пайдаланылады:
      бјсекелестiк артыќшылыќ - бјсекелес шаруашылыќ субъектiлерiнiѕ тиiстi кґрсеткiштерiмен салыстыру арќылы нарыќта аныќталатын артыќшылыќ жјне шаруашылыќ жїргiзушi субъектiнiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн айќындайды.
      Маѕызды бјсекелестiк артыќшылыќќа: ґндiрiстiѕ табыстылыєы, инновациялыќ ќызметтiѕ сипаты, еѕбек ґнiмдiлiгiнiѕ деѕгейi, стратегиялыќ жоспарлау мен менеджмент тиiмдiлiгi, нарыќтыѕ ґзгермелi талаптары мен жаєдайларына жылдам бейiмделу ќабiлетi жатќызылады. Шаруашылыќ субъектiсiнде (фирмада), оныѕ iшiнде ќазiргi аќпарат ґрiсiнде бјсекелестiк артыќшылыќтары жиынтыєы мен олардыѕ сапалыќ сипаттамалары жоєары болєан сайын, оныѕ нарыќта жемiстi ќызмет iстеуi їшiн неєўрлым ќолайлы алєышарттар мен жекелеген нарыќтыќ сегменттерде барынша орныќты тўєырларды иеленедi;
      аќпарат ґнiмiнiѕ (кґрсетiлетiн ќызметтiѕ) бјсекеге ќабілеттiлiгi аќпараттыќ ґнiмнiѕ (кґрсетiлетiн ќызметтiѕ) iшкi, сондай-аќ сыртќы нарыќта табысы ретiнде аныќталатын тўтынушылыќ, баєалыќ жјне сапалыќ сипаттамаларыныѕ кешенi. Тауардыѕ (кґрсетiлетiн ќызметтiѕ) бјсекеге ќабiлеттiлiгiн ўќсас тауарлармен (кґрсетiлетiн ќызметтермен) салыстыру арќылы єана аныќтауєа болады;
      салыстырмалы артыќшылыќ тўжырымдамасы - экономикалыќ iлiм тўжырымдамасы, оєан сјйкес елдiѕ наќты ќоєамдыќ жјне экономикалыќ ґмiрi салаларындаєы табысы ґндiрiстiк (жўмыс кїшi, жер, капитал жјне табиєи ресурстар) факторлардыѕ барынша тиiмдi пайдаланылуымен тїсiндiрiледi, оныѕ їстiне нарыќтыќ кїштердiѕ ґздерi елдiѕ ресурстарын олар барынша тиiмдiлiкпен ќолданылуы мїмкiн тўстарєа тоєыстырады. Тиiсiнше, ел ґзiнде бар факторлар ќарќынды пайдаланылатын салаларда салыстырмалы артыќшылыќќа ие болады. Осы салалардыѕ ґнiмдерi экспортќа шыєарылады, ал ґндiруде салыстырмалы тїрде факторлар тапшылыєын бастан кешiрiп отырєан елде тауарлар мен кґрсетiлетiн ќызметтер импортталады;
      еѕбек ґнiмділiгi - аќпараттыќ тауардыѕ (кґрсетiлетiн ќызметтiѕ) нарыќтаєы бјсекеге ќабілеттiлiгiн айќындайтын негiзгi кґрсеткiштердiѕ бiрi, ґйткенi бјсекенiѕ материалдыќ негiздерi наќ ґндiру їдерiсiнде ќалыптасады, ол нарыќта баєалар мен пайданыѕ салыстырмалы деѕгейi арќылы кґрiнедi;
      тiк ґсiм - бiр ґнiмдi тїрлi сатыда ґѕдеушi ґндiрiстi кеѕейтуге байланысты ґсiм. Мысал ретiнде меншiктегi баспахана базасын, кґтерме-бґлшек саудада тарату желiсiн ќўру есебiнен кеѕейтiлетiн баспалыќ бўќаралыќ аќпарат ќўралдарын (бўдан јрi - БАЌ) келтiруге болады. Тiк ґсiм бiр медиа-кјсiпорын шеѕберiнде барлыќ ґндiрiстiк-маркетингтiк тiзбектердi бiрiктiрудi кґздейдi;
      кґлбеу ґсiм - компанияны ґз бизнесiн жїргiзетiн салада кеѕейту, ґндiрiстi кеѕейту (ґндiрiлетiн ассортименттердi жаѕа ўќсас тауарлар есебiнен кеѕейту) арќылы немесе ўќсас компанияларды сатып алу (бјсекелес ќўрылымдарды сатып алу немесе басќа географиялыќ нарыќтарєа шыєу) есебiнен компанияныѕ нарыќтыќ їлесiн ўлєайту;
      ќиєаш ґсiм - бiрдей ґнiмдер шыєармайтын жјне ортаќ ґндiрiстiк їдерiске ќатыспайтын компаниялардыѕ бiрiгуiн бiлдiредi. Бўл ќазiргi кезде барынша кеѕ тараєан стратегия болып табылады, ґйткенi ол баєа белгiлеудi баќылауєа, ресурстарды ќўрылымдар iшiнде ќайта бґлуге ќабiлеттi кґпсалалы јртараптандырылєан ќўрылымдар ќўруєа јкеледi.
      Аќпарат саласында осы стратегия негiзiнде iрi медиа-кјсiпорындар ќўрылады оларєа телерадио хабарларын тарату компаниялары, баспа ґнімдерi, баспаханалар, компьютерлiк жјне желілiк аќпараттыќ ќызметтер ўсыну жґнiндегi компаниялар, медиалыќ емес кјсiпорындар кiруi мїмкiн. Осыныѕ нјтижесiнде бiр немесе кґптеген мемлекеттер аумаќтарында тїрлi бейiндегi кјсiпорындарды иеленетiн жјне оларєа баќылауды жїзеге асыратын ўлттыќ конгломераттар мен трансўлттыќ корпорациялар ќўрылады;
      жергiлiктi нарыќ бiр елдi мекеннiѕ (еѕ бастысы, ќаланыѕ) жјне сонымен iргелес аудандар нарыєын бiлдiредi.
      Ќазаќстанда осы нарыќта облыстыќ, ќалалыќ жјне аудандыќ БАЌ: "Алматы аќшамы", "Вечерный Алматы" жјне басќалары, "Астана ќаласыныѕ теледидары", "Эpa-TB" жјне басќалары жўмыс iстейдi;
      ґѕiрлiк iшкi нарыќ - онда бiр-бiрiне iргелес жјне жаќын (халќыныѕ ќўрамы, тарихи ґткенi, дїниетанымы жаєынан) аумаќтардаєы аудиториялардыѕ кґрермендерi їшiн аќпарат тарататын БАЌ-тар жўмыс iстейдi.
      Мјселен, АЌШ-та солтїстiк-шыєыс (Жаѕа Англия), оѕтїстiк-шыєыс (Алабама, ќос Каролина, Вирджиния, Флорида, Джорджия), оѕтїстiк (Луизиана, Джорджия, Texac, Аризона), жартасты (Миннесота, Иллинойс, Юта, ќос Дакота), батыс (Калифорния, Орегон, Вашингтон) ґѕiрлерi болып бґлiнедi.
      Ќазаќстанда осы нарыќта "КТК", "31-арна", "Paxam ТД", "Астана ќаласыныѕ теледидары" жјне басќалар жўмыс iстейдi;
      жалпыўлттыќ нарыќ - жалпыўлттыќ аудитория їшiн аќпарат таратушы БАЌ-тар жўмыс iстейдi.
      АЌШ-та ол "US NЕWS and World Report" газетi, "CNN" телекомпаниясы, Ўлыбританияда - "Independent", "Guardian" газеттерi, "SKY", "ВВС" компаниялары.
      Жалпыўлттыќ БАЌ-ќа ќатысушылар ќатарына "МТV", "History", "Discovery", "ESPN", "FОХ Movie Network", "MS-СNВС" (АЌШ), "RAI Utile", "RAI Sport" (Италия) сияќты мамандандырылєан таќырыптыќ ќўрылымдарды (спорттыќ, iскер, мјдени, єылыми, бiлiм беру, кґркем-деректi, музыкалыќ, басќаларын) жатќызуєа болады.
      Осы нарыќта Ќазаќстанда "Казахстанская правда", "Егемен Ќазаќстан", "Панорама" сияќты газеттер, "Континент", "Мысль" сияќты журналдар, "Ќазаќстан", "Хабар", "Ел арна" сияќты телеарналар, "Мир" ХТРА-сы жјне басќалар жўмыс iстейдi;
      ґѕiрлiк сыртќы нарыќ - екi жјне одан да кґп мемлекеттермен iргелес аумаќтардыѕ аудиториялары їшiн аќпарат тарататын БАЌ-тар жўмыс iстейдi.
      БАЌ-тыѕ осындай баєдары Батыс Еуропада таралєан. Мысалы, немiс телеарналары, газеттерi мен журналдары ґзiнiѕ ўлттыќ аудиториясына єана емес, сонымен бiрге немiс тiлiнде сґйлейтiн iргелес мемлекеттердiѕ - Австрияныѕ, Швейцарияныѕ, Италияныѕ, Польшаныѕ, Данияныѕ, Францияныѕ аудиторияларына да баєдарланєан.
      АЌШ-та белсендi аќпараттыќ ќызмет, оныѕ iшiнде солтїстiк Мексика, оѕтїстiк жјне оѕтїстiк-шыєыс Канада, Кариб бассейнiнiѕ аралдаєы мемлекеттерiмен iргелес аумаќтардаєы франко- жјне испан тiлдес БАЌ-тар жўмыс iстейдi.
      Осы нарыќта iшiнара алєанда "Ќазаќстан", "Хабар", "Ел арна" телеарналары сияќты отандыќ БАЌ-тар жўмыс iстейдi, "Мир" ХТРА Ќазаќстан Республикасыныѕ оѕды бет-бейнесiн жасауда 10 жылдан астам уаќыт жемiстi жўмыс iстеп келедi.
      ќўрлыќтыќ нарыќта - бiрнеше iргелес ґѕiрлер деѕгейiнде аќпарат тарататын БАЌ-тар жўмыс iстейдi.
      Мысал ретiнде "Euronews", "RAI Africa" телеарналарын келтiруге болады.
      Ќазаќстан осы нарыќта јзiрге жалєыз "Caspionet" спутниктiк арнасымен кґрiнуде;
      єаламдыќ нарыќта - негiзiнен элиталыќ, тиiсiнше элиталыќ сипатќа ие єаламдыќ аудитория їшiн аќпараттар тарататын БАЌ-тар жўмыс iстейдi.
      Олардыѕ ќатарында - америкалыќ баспалыќ БАЌ-тар: "Time", "Newsweek", "National Geographic", "CNN International" телеарналары, британдыќ "Тhе Economist" журналы, "ВВС One" телеарнасы бар.
      Єаламдыќ нарыќта жўмыс iстейтiн бўќаралыќ аќпарат ќўралдарыныѕ кґпшiлiгi мемлекеттiѕ шетелге хабар таратуы жґнiндегi арнаулы ќўрылымдары ретiнде јрекет етедi. Олардыѕ ќатарында жапондыќ "NНК", немiстiѕ "Dеutshе Welle", италиялыќ "RAI Uno", ќытайлыќ "CCTV" ресейлiк "OPT-Јлемдiк желi", "РТР-Планета" телеарналары бар.
      Єаламдыќ нарыќта отандыќ БАЌ-тар жўмыс iстемейдi;
      бўќаралыќ аќпарат ќўралы (БАЌ) - мерзiмдi баспасґз басылымдары, радио- жјне телебаєдарлама, киноќўжаттама дыбыс жјне бейнежазба мен кґпшілiк ќол жеткiзе алатын телекоммуникациялыќ желілердегi (Интернет жјне басќалары) WЕВ-сайттарды ќоса алєанда, бўќаралыќ аќпаратты мерзiмдi немесе їздiксiз жария таратудыѕ басќа да нысаны;
      елдiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгi - елдiѕ еркiн бјсеке жаєдайында јлемдiк нарыќтыѕ талаптарына сјйкес тауарлар шыєару мен ќызметтер кґрсету, оларды ґткiзу арќылы елдiѕ жјне оныѕ жекелеген азаматтарыныѕ јл-ауќатын арттыру ќабiлетi. Елдiѕ бјсекеге ќабілеттiлiгi тауар (кґрсетiлетiн ќызметтер) мен тауар (кґрсетiлетiн ќызметтер) ґндiрушiнiѕ бјсекеге ќабiлеттілiгiн бiрiктiретiн жјне елдiѕ јлемдiк нарыќтаєы жаєдайын сипаттайтын жиынтыќ кґрсеткiш болып табылады;
      тауардыѕ (кґрсетiлетiн ќызметтiѕ) бјсекеге ќабiлеттілiк факторлары - тауардыѕ (кґрсететiн ќызметтiѕ) ќўны мен сапасына јсер ететiн жјне тауардыѕ (кґрсетiлетiн ќызметтiѕ) бјсекеге ќабілеттілiгiн айќындайтын ґндiрiс шыєыны, еѕбек ґнiмділiгi мен ќарќындылыєы сияќты факторлар.
      Ќазiргi уаќытта јлемдiк бјсекеге ќабiлеттiлiкте баєалыќ емес факторлар алєы шепке шыєып отыр, оныѕ iшiнде тауардыѕ (кґрсетiлетiн ќызметтердiѕ) сапасы, оныѕ жаѕалыєы мен єылымды ќажетсiнуi аса маѕызды сипат алуда. Сондыќтан јлемнiѕ кґптеген елдерi ґз тауарларыныѕ (кґрсетiлетiн ќызметтердiѕ) бјсекеге ќабiлеттілiгiн єылыми-техникалыќ јлеуетiн дамытпайынша оларды жасау мїмкiн болмайтын инновацияларды пайдалану жоєары технологиялы ґнiмдер јзiрлеу есебiнен ќамтамасыз етедi.
      Јлемдiк аќпарат нарыєы ґзiнiѕ мјнi жаєынан тауарлар мен ќызметтердiѕ дјстїрлi нарыєы болып табылмайды. Оныѕ сыры мынада - оєан стратегиялыќ сипаттаєы саяси, идеологиялыќ, мјдени-дїниетанымдыќ себептер бойынша мазмўны јлемдiк экономикалыќ (аќпараттыќ) ќатынастар субъектiлерi арасында еѕбекке мамандану жјне сонымен ілесе жїретiн бiрiктiру болып табылатын классикалыќ халыќаралыќ еѕбек бґлiнiсi тјн емес.
      Осыєан байланысты аќпарат нарыєында экономикалыќ бјсекенiѕ классикалыќ формуласы барлыќ уаќытта бiрдей јрекет ете бермейдi, јдеттегiдей, бiрiншiден нарыќ талап ететiн ґнiмдердi - тауар немесе ќызметтерді; екiншiден, сапасы ґте жоєары жјне їшiншiден, ґткiзу ќўны еѕ тґмен ґнiмдi кiм шыєарса, сол ўтады.
      Бўл аќпарат саласындаєы бјсекеге ќабiлеттiлiк (аќпараттыќ бјсекеге ќабiлеттiлiк) ўлттыќ бјсекеге ќабiлеттiлiкпен ўштасып жататынын бiлдiредi жјне тўтастай алєанда сол арќылы айќындалады.
      Тўтас алєанда мемлекеттердiѕ аќпарат кеѕiстiгiндегi жјне атап айтќанда, аќпарат нарыєына кјсiби ќатысушылардыѕ жеделдете єаламдану мен аќпараттыќ ќоєам ќўрудыѕ ќазiргi заманєы жаєдайында бјсекеге ќабiлеттiлiгiне тiкелей јсер ететiн шешушi жаѕа факторлар мыналар болып табылады:
      адам ойыныѕ бїкiл сана шегiнен жјне биологиялыќ мїмкiндiктерiнен де тысќары ќолжетiмдi аќпараттыѕ ўлєаюы. Ол аќпарат шоєырыныѕ їзiндiсi, бiр жаєынан ќалыѕ жўртшылыќты ќамту, екiншi жаєынан адамдар їшiн аќпараттар аєысын тез жјне тиiмдi сўрыптау мїмкiндiгiн жасау маќсатында аќпараттыѕ барынша ќарапайым жјне егжей-тегжейлi берiлу їрдiсiн айќындайды, яєни жеке адамныѕ саналы тїрде (жјне санаєа баєынбай) таѕдау ќўќыєы ґте наќты iске асырылады;
      аќпараттар аєыныныѕ трансшекарасы мезеттiк жјне сапалы аќпарат хабарларын таратуєа арналєан мейлiнше жетiлдiрiлген арналар арќылы ўсынылатын аќпараттыќ-телекоммуникациялыќ технологиялар мен кґрсетiлетiн ќызметтердiѕ арзандауы есебiнен жўртшылыќтыѕ кез келген аќпаратќа шектеусiз ќолжетiмдігiнiѕ кеѕеюi:
      iшкi (ўлттыќ) аќпараттыќ кеѕiстiктi ќатар жўмыс iстейтiн екi бўќаралыќ (тек ќана жергiлiктi жерге тјн ќолжетiмдi жјне кейде кабельдi теледидар; жергiлiктi баспалыќ БАЌ) жјне элиталыќ (єаламдыќ спутниктiк теледидар, аќпарат агенттiктерi, баспа басылымдары) бґлiкке бiртiндеп сегменттеу. Ќазiрдiѕ ґзiнде, јлемнiѕ барлыќ елдерiнде ќоєамда принциптi тїрдегi јр тїрлi екi дїниетанымныѕ жјне ўстанымныѕ - бўќаралыќ жјне элиталыќ ўстаным їлгілерiнiѕ бар екенi аныќ;
      аќпараттыѕ мазмўнды бґлiгiн (контенттi) кґпшілiктiѕ ќабылдауына ќолайлы ойын-сауыќ, оныѕ iшiнде жаѕалыќ, саяси, јлеуметтiк, мјдени шоу нысанына кґшiру. Сонымен бiрге контенттiѕ ойын-сауыќ (јзіл-оспаќ, ток-шоу, танымдыќ баєдарламалар) форматындаєы зияткерлiк јсерi кїшейтiледi, ол саясилану їрдiсiне ие болады;
      аєылшын-америкалыќ (англосаксондыќ) форматты тiл, ой мен таптаурындар тўрєысында, сондай-аќ пайдаланылып жїрген регламенттеу тетiктер мен ќўралдар маєынасында да єаламдыќ жјне ўлттыќ аќпарат кеѕiстiгiнiѕ базалыќ жјне їстем форматы ретiнде орныќтыру.
      Бўл факторлар жаѕа ќатерлер мен сын-тегеурiндердiѕ пайда болуын бiлдiредi, сондай-аќ єаламдыќ аќпарат кеѕiстiгiнiѕ барлыќ деѕгейiнде де бјсекенiѕ кїшейе тїсуiн кґрсетедi.
      Осыєан байланысты мынадай тўстарєа назар аудару ќажет:
      мјдениеттi, дїниетанымды, јлеуметтiк психологияны, таптаурындарды јмбебап ету їрдiстерiнiѕ пайда болуы, ол єаламдыќ тўтыну ќоєамын ќалыптастыру їшiн ќолайлы жаєдай жасайды;
      ўлттыќ бiрегейлiк ќаєидаттарыныѕ ара жiгiн ажыратпайтын мґлтекмјденишiлдiк пен сан алуандыќ идеологиясыныѕ дамуы;
      аќпарат нарыєын баќылап-реттейтiн аќпарат кеѕiстiгiнiѕ негiзгi субъектiлерiнiѕ мїмкiндiгiнiѕ јлсiреуi;
      ґз мїдделерiн iлгерiлету маќсатында ґѕiрлiк жјне єаламдыќ аќпарат кеѕiстiгiндегi ґктем аќпараттыќ-насихаттыќ ќызметке жетекшi "јлемдiк ойыншыларды" тарту, жекелеген жобалар мен баєдарламаларєа тапсырыс беру мен оларды ќаржыландыру, ґздерiнiѕ аќпараттыќ бґлiмшелерiн ќўру, ґз мїдделерiне орай їкiметтерге жјне халыќаралыќ ќўрылымдарєа ыќпал ету маќсатында аќпарат нарыєыныѕ жўмыс iстейтiн кјсiби ќатысушыларына баќылау орнату жолымен аќпарат нарыєына єаламдыќ трансўлттыќ (салалыќ, оныѕ iшiнде энергетикалыќ жјне синдикаттыќ) компанияларды белсендi енгiзу.
      Осы жаєдайда Ќазаќстан Республикасыныѕ аќпарат кеѕiстiгi аќпараттыќ дербестiгiнен айырылу баламасыныѕ алдында тўр, ол мемлекеттiлiк пен тјуелсiздiкке тґнген тiкелей ќауiптi білдiредi, не сыртќы тјуекелдi факторларєа иммунитеттi ќалыптастыратын (заѕнамалыќ, материалдыќ-техникалыќ, технологиялыќ, мазмўндыќ) жјне тiптi јлемге ґзiнiѕ бјсекеге ќабiлеттi ґнiмiн ўсына алатындай дјрежеге дейiн дамуы мїмкiн. Yшiншiсi - "темiр ќоршау" тїрiндегi ќатал жасанды кедергiлердi ќўру - ќазiргi заманєы жаєдайларда мїмкiн емес.
      Ќазiргi уаќытта аќпарат нарыєыныѕ, бiрiншi кезекте бўќаралыќ аќпарат ќўралдарыныѕ субъектілерi ґз назарын мынадай аумаќтыќ деѕгейлерге (шартты тїрде "эшелондарєа"):
      жергiлiктi нарыќќа;
      ґѕiрлiк iшкi нарыќќа;
      жалпыўлттыќ нарыќќа;
      ґѕiрлiк сыртќы нарыќќа;
      ќўрлыќтыќ нарыќќа;
      єаламдыќ нарыќќа аударып, ґзара бјсекелес кїрес жїргiзедi.
      Ќазiргi заманєы јлемдiк практика кґрсеткендей, неєўрлым ґткiр бјсеке аќпарат нарыєыныѕ екi "эшелонында" - жергiлiктi жјне єаламдыќ нарыќтарда орын алуда.
      Жергiлiктi нарыќта жергiлiктi аќпарат пен кїнделiктi ќолданбалы пайдалануєа жарамды аќпараттыќ ґнiмдер алуєа мїдделi кґпшiлiк аудитория їшiн кїрес жїруде.
      Єаламдыќ нарыќта элиталыќ аудитория - шешiмдер ќабылдауєа немесе бўќараєа ќатысты шешiмдер ќабылдауєа ыќпал ететiн ґкілеттiктерi (саясаткерлер, шенеунiктер, кјсiпкерлер, басќалар) жјне/немесе мїмкiндiктерi (кґпшiлiкке белгілi тўлєалар ("басќарушы їлгілер") спортшылар, ґнер мен мјдениет, єылым ќайраткерлерi, ќоєам ќайраткерлерi, басќалар) бар адамдар топтары їшiн кїрес жїруде.

2. Ќазаќстан Республикасы аќпарат нарыєыныѕ ќазiргi жай-кїйi

      БАЌ ќызметiнiѕ жјне Ќазаќстан Республикасы аќпараттыќ нарыєыныѕ жўмыс iстеуiнiѕ негiзi Ќазаќстан Республикасыныѕ Конституциясы болып табылады.
      Ќазаќстан Республикасыныѕ Конституциясы сґз бостандыєы мен шыєармашылыќ еркiндiкке кепілдiк бередi, цензураєа тыйым салады, сонымен ќатар јркiмнiѕ заѕ жїзiнде тыйым салынбаєан кез келген тјсiлмен еркiн аќпарат алуєа жјне таратуєа ќўќыєы бар екенiн айќындайды, идеологиялыќ жјне саяси јралуандылыќты таниды.
      Ќазiр Ќазаќстанда аќпарат нарыєыныѕ негiзгi, елеулi элементтерi ќалыптасќан. Мјселен, 1990 жылєа дейiн республикада барлыєы 10 республикалыќ мемлекеттiк газет пен журнал басылса, эфирге 21 теле- жјне радиоарна шыєарылса, ал 2006 жылєы 1 маусымдаєы жаєдай бойынша Ќазаќстан Республикасында 7281 бўќаралыќ аќпарат ќўралы тiркелген. Мемлекеттiк емес БАЌ-тардыѕ їлесi 78-ге жуыќ проценттi ќўрайды. Тiркелген БАЌ-тыѕ жалпы санынан 2479 бўќаралыќ аќпарат ќўралы тўраќты негiзде жўмыс iстейдi.
      Елiмiзде БАЌ-ты кеѕ тўрєыда таќырыптыќ саралау орын алып отыр. Ќазiргi уаќытта баспалыќ БАЌ-тыѕ їлесi масс-медианыѕ жалпы саныныѕ 50 процентiн, ќоєамдыќ-саяси - 16 проценттi, єылыми - 9 процентті, жарнамалыќ - 10,5 проценттi, балалар, жастар, јйелдер жјне дiни басылымдар шамамен јрќайсысы 2 проценттi ќўрайды.
      Ќазаќстан Республикасында 212 электрондыќ БАЌ жўмыс iстейдi. Аса iрi жалпыўлттыќ электрондыќ БАЌ-тар Ќазаќстан Республикасы аумаєыныѕ:
      "Xaбap" телеарнасы - 95,70 процентiн, "Ќазаќстан" - 96,25 процентiн, "Ел арна" - 75,50 процентiн, "Еуразия - бiрiншi арна" - 78,60 процентiн, Ќазаќ радиосы - 86,99 процентiн ќамтиды. Орталыќ Азия, Орта Шыєыс, Еуропа жјне Солтїстiк Африка елдерiнiѕ аумаќтарында хабар тарататын "Caspionet" спутниктiк арна жўмыс iстейдi.
      Елiмiзде кабельдiк жјне эфирлi-кабельдiк телевидение желiлерiнiѕ 80-нен астам операторы iске ќосылєан, ол отандыќ жјне шетелдiк электрондыќ БАЌ арќылы хабар тарату ќызметiн кґрсетедi. Олардыѕ iшiнен еѕ iрiсi "Алма-ТВ" (елiмiздiѕ 13 ќаласына хабар таратады), "Ќазаќпараттелеком", "Секател" жјне "Ќазорталыќ-ТД" (5 ќала бойынша), "КВК" (4 ќала) болып табылады.
      Ќазаќстанныѕ iшкi аќпарат нарыєында 2309 газет пен журналды, 83 телерадио баєдарламасын ќоса алєанда, 2392 шетелдiк бўќаралыќ аќпарат ќўралы таратылады. Ќазаќстан Республикасында спутниктiк телевидение жјне деректердi компьютермен беру жїйелер арќылы аќпарат ґнiмдерiн ќабылдауды бiр мыѕєа дейiнгi шетелдiк телеарналармен, электрондыќ форматтаєы баспалыќ БАЌ-тыѕ шектеусiз саны арќылы ќабылдауды жїзеге асыруєа болады. Ќазаќстан Республикасында шетелдiк бўќаралыќ аќпарат ќўралыныѕ 80-нен астам ґкiлi аккредиттелген.
      Шетелдiк бўќаралыќ аќпарат ќўралдары атауларыныѕ жалпы саныныѕ 90 процентке жуыєы орыс тiлiнде, 5 процентi - аєылшын тiлiнде, 5 процентi јлемнiѕ басќа тiлдерiнде таратылады.
      Ќазаќстан Республикасыныѕ аумаєында таратылатын шетелдiк БАЌ-тыѕ аса iрi желiлерi "Ќазпошта" акционерлiк ќоєамы (бўдан јрi - АЌ), "АиФ-Ќазаќстан" жауапкершілiгi шектеулi серiктестiгi (бўдан јрi - ЖШС) бiрiккен кјсiпорны, "Еуразия-пресс" АЌ, "Алма-ТД" АЌ, "Секател" жјне "Ќазорталыќ-ТД", "Кателко+" ЖШС болып табылады. Осы ќўрылымдар тарататын масс-медианыѕ жиынтыќ кґлемi жалпы кґлемнiѕ 70 процентiн ќўрайды.
      Ќазаќстанда жалпыўлттыќ "эшелонєа" кґбiне басќаларєа, бiрiншi кезекте жергiлiктi жердегiлерге залал келтiре отырып, шектен тыс баса назар аударылады. Мўндай кґзќарас жергiлiктi жјне ґѕiрлiк аќпарат нарыєыныѕ жјне бўќаралыќ аќпарат ќўралдарыныѕ дамымауымен, сыртќы аќпарат нарыєында жїйелi жўмыстыѕ болмауымен ерекшеленедi.
      Ќазаќстан Республикасында, ќоєам їшiн јлеуметтiк маѕызы бар жјне аса маѕызды таќырыптарды жариялауєа мемлекеттiк тапсырыс жїйесiнiѕ жўмыс iстеуiн ќоса алєанда, БАЌ-ты мемлекеттiк ќаржылыќ ќолдаудыѕ бiрќатар тетiктерi жасалєан.
      Ўлттыќ (ќазаќстандыќ) аќпарат нарыєын оныѕ бїгiнгi таѕдаєы болмысы жаєынан бјсекелес емес деп айќындауєа болады, ґйткенi онда нарыќтыќ экономика ќаєидаттары таза жјне толыќ кґлемде ќолданылмайды.
      Осыєан байланысты аќпарат нарыєында мынадай терiс сипаттаєы ќўбылыстар байќалады:
      ќазiргi заманєы аќпарат нарыєыныѕ талаптарына сјйкес келетiн кјсiби мамандардыѕ жеткiлiктi саныныѕ - менеджерлердiѕ, шыєармашылыќ ќызметкерлердiѕ, журналистердiѕ, талдаушылардыѕ, тележїргiзушiлердiѕ, стрингерлердiѕ, технологтардыѕ, заѕгерлердiѕ жјне басќалардыѕ болмауы;
      аќпарат нарыєы субъектiлерiнiѕ, бiрiншi кезекте БАЌ-тыѕ техникалыќ жаєынан нашар жабдыќталуы, ол аќпарат ґнiмдерiн ґндiру мен тарату жґнiндегi материалдыќ-техникалыќ базаныѕ јлсiздiгiнен, аќпараттарды тарататын телекоммуникациялар мен арналарєа, јсiресе ґѕiрлерде, ќолжетiмділiктiѕ шектеулi болуынан туындап отыр;
      аќпарат нарыєыныѕ субъектілерi, бiрiншi кезекте БАЌ ґте тґмен табыстылыќпен жўмыс iстейдi, кґп жаєдайларда мемлекетке жјне/немесе ќаржы-ґнеркјсiп топтарєа тiкелей ќаржылай тјуелдiлiкте болады жјне кґбiне ґз ќызметiнде олардыѕ мїдделерiн бiлдiредi;
      нарыќтыѕ аќпарат сыйымдылыєыныѕ, соныѕ iшiнде жарнаманыѕ аздыєы; халыќтыѕ бiр бґлiгiнiѕ тґлем ќабiлетiнiѕ аса жоєары болмауы, ол жеке жјне заѕды тўлєалардыѕ аќпарат ґнiмдерiне аз шыєын жўмсауымен тїсiндiрiледi;
      жергiлiктi, ґѕiрлiк жјне жалпыўлттыќ телекоммуникация инфраќўрылымыныѕ жјне аќпараттар беру мен тарату инфраќўрылымыныѕ дамымауы, соныѕ iшiнде аќпаратты беру мен таратудыѕ монополиялы тїрiне жаќын жай-кїйiне байланысты туындап отыр.
      Ќол жеткiзген даму деѕгейiне сјйкес iшкi аќпараттыќ нарыќтыѕ дамуыныѕ заѕнамалыќ базасын дер кезiнде жетiлдiру мјселесi ерекше байќалуда.
      Бўл стратегиялыќ мјселелердi отандыќ медиа-нарыќты одан јрi ырыќтандыру мен дамытуєа жаєдай жасай отырып, дјйектi тїрде шешу ќажет.

3. Тўжырымдаманыѕ маќсаты мен мiндеттерi

      Тўжырымдаманыѕ маќсаты - ќазiргi јлемдiк стандарттарды жјне олардыѕ бјсекеге ќабілеттілiгiнiѕ артуын ескере отырып, БАЌ жўмысыныѕ сапасын жаќсартуєа жаєдай туєызу.
      Бјсекелiк ортаны ынталандыру бјсекеге ќабiлеттiлiктiѕ маѕызды шарты болады жјне аќпараттыќ саладаєы мемлекеттiк саясаттыѕ басты мiндетi болып табылады.
      Мемлекет бјсекеге ќабілеттілiктiѕ ґзiндiк ќозєаушысы рґлiн атќаруєа тиiс. Мемлекеттiк саясат халыќаралыќ нарыќта елдiѕ бјсекелестiгiнiѕ артыќшылыєын аныќтайтын элементтердіѕ екi негiзгi тобыныѕ дамуына:
      аќпараттыќ нарыќтаєы табысты бјсекелестiк їшiн ќажеттi факторлыќ жаєдайларєа (салыќтыќ, инвестициялыќ саясат, ќўќыќтыќ реттеу);
      аќпараттыќ жјне аќпараттыќ-телекоммуникациялыќ нарыќтыѕ ќатысушылары ўсынатын ґнiм мен ќызмет кґрсетуге деген сўраныс талаптарына ерекше назар аударуы ќажет.
      Ўлттыќ жјне єаламдыќ аќпарат нарыєында мемлекеттiѕ ќызметi мынадай негiзгi ќаєидаттар мен јдiстерге:
      ќызметтiѕ тиiмдi нормативтiк ќўќыќтыќ негiзiн жасауєа жјне аќпарат нарыєына ќатысушылардыѕ жеке бас, сґз, талќылаулар мен пiкiрлер, аќпаратты алу мен тарату бостандыєыныѕ конституциялыќ ќаєидаттарыныѕ саќталуын ќамтамасыз ететiн ґзара ќатынасына;
      ўлттыќ аќпарат нарыєына барлыќ кјсiби (аќпаратты жасаушылар мен таратушылар) жјне кјсiби емес (аќпаратты пайдаланушылар) ќатысушылардыѕ ќызметi їшiн јдiл де ќарапайым јрi тїсiнiктi "ойын ережелерiн" ќамтамасыз етуге;
      бјсекеге ќабiлеттiк кґзќарасынан отандыќ аќпараттыќ нарыќта їлгiлi бола алатын мемлекеттiк БАЌ-тыѕ тиiмдi ќызмет iстеуi їшiн жаєдай жасауєа;
      Ќазаќстан Республикасыныѕ бїкiл ўлттыќ аќпараттыќ кеѕiстiгiнiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн ќамтамасыз ету субъектiлерiнiѕ маѕызды ќўрамдас субъектiлерi ретiнде отандыќ тјуелсiз (жеке, мемлекеттiк емес) БАЌ-тыѕ жан-жаќты дамуына жјрдемдесуге;
      Ќазаќстан Республикасыныѕ аќпараттыќ ќауiпсiздiгi - мемлекеттiк аќпараттыќ ресурстардыѕ жай-кїйiнiѕ, сондай-аќ аќпарат саласында жеке адамныѕ ќўќыќтары мен ќоєам мїдделерiнiѕ ќорєалуын ќамтамасыз етуге;
      аќпарат секторы ґкілдерiнiѕ ќўќыќтыќ жјне экономикалыќ бiлiктегi деѕгейiн арттыруєа;
      шетелдiк аќпараттар нарыєында ўлттыќ мїдделер мен отандыќ кјсiби ќатысушылар мїдделерiн білдiруге негiзделуге тиiс.
      4. Тўжырымдаманы iске асыру баєыттары мен тетiктерi Аќпарат саласы адамныѕ тiршiлiк етуiнiѕ жјне ќоєамдыќ ґзара ќарым-ќатынастардыѕ ґте сезiмтал саласы болып табылады. Осыєан байланысты аќпарат саласындаєы мемлекеттiк саясат мемлекеттiѕ, ќоєамныѕ, жеке адамныѕ, аќпарат жјне аќпараттыќ-телекоммуникация нарыєына кјсiби ќатысушылар мїдделерiнiѕ наќты теѕгерiмiн ќамтамасыз етуге тиiс. Iшкi жјне халыќаралыќ аќпарат нарыєында отандыќ аќпарат ґндiрушiлерiнiѕ (мемлекеттiк, сол сияќты жеке) бјсекеге ќабілеттiлiгiн арттыру їшiн жаєдай жасалуєа тиiс.
      Мемлекеттіѕ ерекше рґлi дїниетанымныѕ сан ќырлылыєы мен бўќаралыќ мјдениеттi тарату аясында болып жатќан, аќпарат нарыєы мен аќпарат ґнiмдерiн коммерцияландырудыѕ ґспелi жаєдайларында барынша ґзектi бола тїсуде, ол отандыќ БАЌ-тыѕ ґз јлеуетiн јлеуметтiк жјне мјдени салаларда iске асыруєа мїмкiндiк бермейдi.
      Сонымен ќатар шектен тыс этатизм керi нјтижеге - отандыќ масс-медианыѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн кїрт тґмендетуге јкелiп соќтыруы мїмкiн.
      Ўлттыќ аќпарат саласындаєы бјсекеге ќабiлеттiлiктi арттырудыѕ мемлекеттiк саясаты мыналарды ќамтуєа тиiс:
      аќпарат саясаты саласындаєы бiртўтас мемлекеттiк кґзќарасты ќалыптастыру жјне стратегияны јзiрлеу;
      Ќазаќстан Республикасында аќпарат нарыєын реттеудiѕ кешендi нормативтiк ќўќыќтыќ негiзiн жасау;
      отандыќ аќпарат нарыєы субъектiлерiне ќолайлы жаєдай жасау;
      ќазiргi заманєы ўлттыќ аќпарат жјне аќпараттыќ-телекоммуникация инфраќўрылымын дамыту;
      мемлекеттiк БАЌ-ты тиiмдi дамытуды жјне бјсекеге ќабiлеттiлiгiн арттыруды ќамтамасыз ету;
      тјуелсiз отандыќ БАЌ-ты ныєайту жјне дамыту їшiн ќолайлы жаєдай жасау;
      отандыќ аќпарат ґнiмдерiн ґндiрушiлердiѕ сыртќы нарыќќа шыєуын ынталандыру;
      Ќазаќстан Республикасыныѕ аќпараттыќ ќауiпсiздiгiн ќамтамасыз ету, Ќазаќстанныѕ ўлттыќ мїдделерiн халыќаралыќ аренада жјне ґѕiрлiк, ќўрлыќтыќ жјне єаламдыќ аќпараттыќ кеѕiстiкте iлгерiлету.
      Аќпарат саласындаєы елдiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамытуда мемлекеттiк саясаттыѕ басымдыќтары:
      отандыќ БАЌ-ты жан-жаќты дамыту;
      iшкi нарыќта бјсекелестiктi кїшейту;
      инновациялар ґндiрiсiн ынталандыру болып табылады.
      Елдiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн ќолдау жјне арттыру жґнiндегi мемлекеттiк шаралар кешенiне мыналар кiредi:
      аќпарат (салыќтыќ, инвестициялыќ саясат, ќўќыќтыќ реттеу) саласын дамытуєа ќолайлы ортаны жасайтын факторлыќ жаєдайларєа мемлекеттiѕ ыќпал етуi;
      аќпараттыќ ґнiмге сўранысты дамытуєа ыќпал ету:
      бастапќы кезеѕдегi сўранысты, iшкi бјсекелестiктi, инновациялар ґндiрiсiн ынталандыру маќсатында мемлекеттiк сатып алу мен мемлекеттiк тапсырыстар;
      ґнiмдер мен їдерiстердi регламенттеу, еѕ алдымен сапасыз ґнiмдi нарыќтан ыєыстыру їшiн техникалыќ жјне технологиялыќ стандарттардыѕ айќын жїйесiн ќўру;
      сатып алушылар рґлiндегi салалар ќўрылымына ыќпал етуi;
      тiкелей емес кредиттеу тетiктерiн пайдалану їшiн жаєдай жасау;
      тўтынушыларєа толыќ жјне сапалы аќпарат беру;
      техникалыќ стандарттарды (ќўрылєылардыѕ јр алуан тїрлерiнiѕ їйлесiмдiлiгiн ќамтамасыз ету їшiн) енгiзу;
      шетелдiк кооперацияны жјне халыќаралыќ, саяси байланыстарды пайдалану интернационалдандыру (халыќаралыќ баєдарды жјне экспортты кґтермелеу);
      iшкi нарыќтаєы бјсекелестiктi (монополияєа ќарсы, трестке ќарсы заѕдар, тамыр-таныстыќ жјне т.б.) регламенттеу шетелдiк инвестицияларды тарту;
      мемлекеттiѕ сабаќтас салаларєа ыќпал етуi:
      ґѕiрлiк саясат (ауылдыќ аумаќтарды дамытуды ынталандыру).

4.1. Аќпарат саласы мјселелерi жґнiндегi заѕнаманы жетiлдiру

      Ќазiргi заманєы жаєдайларда аќпарат нарыєындаєы бјсекеге ќабiлеттiлiктi јлеуметтiк-экономикалыќ даму деѕгейiмен, ќоєамныѕ жјне аќпараттыќ кеѕiстiктiѕ субъектiлерiнiѕ саяси-ќўќыќтыќ мјдениетiнiѕ, сондай-аќ БАЌ-тар арасындаєы еркiн бјсекенi жјне бјсекелес ортаны ынталандыруды ќамтамасыз етумен байланыстаєы аќпарат саласындаєы заѕнаманы одан јрi кезеѕ-кезеѕiмен ырыќтандыру жолымен єана ќамтамасыз етуге болады. Аќпараттыќ ќызмет кґрсету нарыєында бјсекенi арттыруєа ыќпал ететiн наќты жјне жїйелi шаралар кешенi ќабылдануы ќажет.
      Сонымен ќатар, халыќаралыќ стандарттар мен Ќазаќстан Республикасыныѕ мiндеттемелерiн ескере отырып, јкiмшiлiк жјне ќылмыстыќ ыќпал етудiѕ (жауаптылыќтыѕ) тїсiнiктi жјне жалпы танылєан жїйесiн кґздей отырып, ќоєам мен БАЌ-ќа јсер ететiн бiрќатар шаралар мен мјселелердi (жалєан аќпарат тарату, фактілердi ќасаќана бўрмалау жјне т.б.) кешенiн наќтылау ќажет.
      Аќпарат нарыєын монополиядан ќорєау ќаєидаттарын айќындау жјне енгiзу бґлiгiнде айќын заѕнаманы јзiрлеу ќажеттiгiнiѕ ерекше маѕызы бар.
      Бўл тўрєыдан аќпараттыќ компаниялардыѕ коммерциялыќ мїдделерi (ґндiретiн ґнiмнiѕ ассортиментiн ўлєайтуєа ўмтылысы, ќызмет саласын јртараптандыру) жјне адамныѕ iргелi ќўќыќтарын, сґз бостандыєын ќорєау мен аќпарат тарату, бјсекелестiктi ќамтамасыз ету, бiржаќты пiкiрлер мен мїдделердi таѕуєа жол бермеу жґнiнде мемлекет пен ќоєамныѕ мїдделерi арасында барынша оѕтайлы теѕгерiм табу маѕызды болмаќ.

4.2. Отандыќ БАЌ-тардыѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамыту

      Отандыќ БАЌ-тардыѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамыту маќсатында мынадай негiзгi ґлшемдер бойынша бјсекелестiк басымдыќќа жету ќажет:
      1) мазмўнды бґлiгi (контент) бойынша;
      аќпарат пен аќпараттыќ ґнiмнiѕ даралыєы;
      ґндiрiлетiн жјне таратылатын аќпараттыќ ґнiмнiѕ сапасы;
      аќпараттыќ ґнiмдi ґндiру жјне тарату жеделдiгi;
      таќырыптыќ ќамту ауќымдылыєы;
      мамандану;
      сїйемелдеу (БАЌ-ты ќатар ќолдайтын ґнiмдердiѕ, Интернет-ќолдау: Интернет портал, электрондыќ жiберiлiмнiѕ болуы жјне т.б.);
      2) экономикалыќ кґрсеткiштер бойынша:
      табыстылыќ;
      жарнама берушілер мен демеушiлердi тартуы;
      ќызмет саласын јртараптандыруы;
      3) ґндiрiс технологиясы, аќпарат беру мен тарату бойынша: ќазiргі заманєы аќпарат беру мен тарату жїйелер пайдалануы;
      4) ўйымдастыру бґлiгi бойынша:
      тиiмдi менеджмент;
      икемдi ўйымдыќ ќўрылым;
      кјсiби кадрлар;
      икемдiлiк, жеделдiк, ўтќырлыќ.
      Iшкi нарыќта отандыќ БАЌ-тар арасында јдiл бјсекелестiктi ќамтамасыз ету жјне аќпараттыќ ќауiпсiздiк саласында мемлекеттiк саясатты жїзеге асыру маќсатында отандыќ аќпарат жјне аќпараттыќ-телекоммуникациялыќ компанияларєа кґлбеу, тiк жјне ќиєаш ґсу їшiн ќолайлы жаєдайларды ќамтамасыз ету ќажет.
      Аќпарат саясатыныѕ жекелеген баєыты ґѕiрлiк аќпараттыќ жјне аќпараттыќ-телекоммуникациялыќ желiлердi одан јрi дамыту болуєа тиiс.
      Тјуелсiз БАЌ-тарды дамыту жјне мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ тиiмдi ќызметiн ќамтамасыз ету мынадай баєыттарда:
      мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ виртуалдыќ кеѕiстiкке ќатысуыныѕ кеѕеюi жјне имидж саясатыныѕ жїзеге асырылуы;
      шет елдерде мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ хабар таратуын одан јрi дамыту сияќты баєыттарда iс-шаралар ґткiзудiѕ нјтижесiнде жїзеге асырылуєа тиiс.
      Медиа-компаниялардыѕ ќызметiн экономикалыќ ынталандыру жјне дамыту жґнiндегi шаралар кешенiн јзiрлеу ќажет. Олардыѕ ќатарына мына мјселелердi енгiзу керек:
      осы ќўрылымдардыѕ басты кепiл ќўралы ретiнде зияткерлiк меншiктi баєалау жјне зияткерлiк меншiктi пайдалану ќўќыќтарын тетiктерiн јзiрлеу медиа-бизнестiѕ инвестициялыќ тартымдылыєын арттыру їшiн ќолайлы жаєдайлар жасау;
      мемлекеттiк тапсырыс пен мемлекеттiк жарнама жїйесiн дамыту;
      БАЌ-тыѕ ґз ќаражатын жјне сыртќы инвестицияларды тартуы есебiнен ќайта инвестициялауын заѕнамалыќ кґтермелеу;
      венчурлiк ќаржыландыруды жјне ќаржыландырудыѕ басќа да тїрлерiн дамыту.

4.3. Мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамыту

      Мемлекеттiк БАЌ-тар (мемлекеттiк аќпарат компанияларыныѕ жїйесi) ўлттыќ аќпарат кеѕiстiгi мен нарыєында жїйе ќўрайтын рґл атќарады.
      Мемлекеттiк БАЌ-тар жїйесiнiѕ даму сапасы мен деѕгейi бїкіл ўлттыќ аќпарат нарыєыныѕ даму деѕгейi мен оныѕ бјсекеге ќабiлеттілiк дјрежесiн айќындайды.
      Ќазiргi уаќытта Ќазаќстандаєы мемлекеттiк БАЌ-тар бiрќатар проблемалыќ жаєдайлармен бетпе-бет келуде. Олардыѕ ќатарында:
      мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ стратегиялыќ жоспарлау ќызметiнiѕ јлсiздiгi мен тиiмдi менеджменттiѕ жеткiлiксiздiгi;
      бюджет ќаражатын жеткiлiктi тїрде тиiмдi пайдаланбау;
      материалдыќ-техникалыќ жјне технологиялыќ базаны жаѕєыртудыѕ жеткiлiксiздiгi;
      мемлекеттiк БАЌ ќызметiнiѕ коммерциялыќ ќўрамдасыныѕ дамымауы, нарыќтыќ ынталандырудыѕ жеткілiксiз пайдалануы мемлекеттiк БАЌ-тыѕ бјсекеге ќабiлеттiлiк јлеуетiн тґмендетуге јкелiп соєатыны.
      Мемлекеттiк БАЌ-тарды, јсiресе Ќазаќстан Республикасыныѕ мемлекеттiк телерадиохабарларын дамытуєа баєытталєан шаралар мен iс-шаралар кешенiн јзiрлеп, мына маќсатта жїзеге асыру ќажет:
      мемлекеттiк БАЌ-тар ќызметiнiѕ ўйымдыќ, экономикалыќ, аќпараттыќ жјне ќоєамдыќ тиiмділiгiн ќамтамасыз ету;
      мемлекеттiк БАЌ-тар ќызметiн тиiмдi шыєармашылыќ, ґндiрiстiк, маркетингтiк стратегияны јзiрлеп, жїзеге асыру жолымен коммерцияландыру.
      Осы шаралар мен iс-шаралар кешенi:
      ўйымдастырушылыќ-басќару сипатындаєы шараларды;
      ујкiлеттi мемлекеттiк орган мен мемлекеттiк БАЌ-тар саласы субъектiлерiнiѕ ґзара ќарым-ќатынасын реттеудiѕ нормативтiк ќўќыќтыќ негiзiн жетiлдiрудi;
      ујкiлеттi мемлекеттiк орган мен мемлекеттiк БАЌ-тар саласы субъектiлерiнiѕ ґзара iс-ќимыл тјжiрибесiн жетiлдiрудi;
      мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ мемлекет пен ќоєамныѕ алдында есеп беруiн ќамтамасыз етудi;
      мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ ќызметтiк аясы мен мiндеттерiн (басќару, редакциялыќ, шыєармашылыќ, ґндiрiстiк, шаруашылыќ жјне басќалар) наќты айќындай отырып, ќўрылымдыќ ќайта ўйымдастыруды ќамтуєа тиiс.
      жаѕєырту жјне дамыту жґнiндегi шаралар:
      мемлекеттiѕ дамуыныѕ жаѕа кезеѕiнде мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ ќызметiн, жўмыс ќаєидаттарын, маќсаттары мен мiндеттерiн айќындайтын тўжырымдамалыќ кґзќарастарды талдап-жасау;
      мемлекеттiк органдар мен мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ атынан мемлекеттiѕ ґзара тиiмдi iс-ќимыл жасауына жаєдай жасау, оныѕ iшiнде ґзара аќпарат алмасу тетiктерiн жолєа ќою, мемлекеттiк билiк пен басќару органдарыныѕ iс-ќимылы туралы жедел жјне толыќ хабардар етуi, мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ ќызметiн стратегиялыќ жоспарлауды ўйымдастыру жјне ќазiргi заманєы менеджменттi енгiзу;
      мемлекеттiк БАЌ-тардыѕ материалдыќ жјне материалдыќ емес активтерiн басќаруды жетiлдiру;
      ґѕiрлiк БАЌ-тарды одан јрi дамыту.

4.4. Аќпараттыќ-телекоммуникация инфраќўрылымын дамыту.

Цифрлыќ теледидарды енгiзу

Телекоммуникация инфраќўрылымын жаѕєырту Ќазаќстан Республикасыныѕ, ќазаќстандыќ ќоєам мен экономиканыѕ дамуыныѕ, елдiѕ халыќаралыќ ќоєамдастыќќа кешендi жјне толыќќанды кiрiгуiнiѕ, јлемдiк шаруашылыќ байланыстар мен єаламдыќ аќпарат кеѕiстiгi жїйесiне енуiнiѕ жаѕа сапалы серпілісi їшiн айќын бастапќы шарт болып табылады.

      Ќазаќстанда телерадио хабарлар саласы бiр жаєынан, бейне- жјне аудиосигналды цифрлыќ ґѕдеудiѕ жаѕа технологиясыныѕ пайда болуымен, екiншi жаєынан, спутниктiк технологиялардыѕ кеѕiнен таралуымен байланысты ќарќынды дамуды бастан кешiрдi. Бўл ќабылдаєыштыѕ немесе таратќыштыѕ жўмысын таѕдаулы ќашыќтыќтан баќылаудан бастап Интернет-файлдар тїрiндегi компьютерлiк желiлер бойынша теледидар баєдарламаларын жiберетiндей жаѕа сапалы мїмкiндiктер бередi.
      Аќпараттыќ технологиялардыѕ шапшаѕ дамуына, јсiресе, телерадио хабарларыныѕ ўќсас форматтан цифрлыќ форматќа кґшуiне байланысты јлемде ќазiргi бар мемлекеттiк телерадиоарналардыѕ техникалыќ базасын кїрделi жаѕєырту ќажеттiгi туындауда.
      Бїгiнгi кїнi кїллi Ќазаќстан Республикасы бойынша жерїстi эфирлiк хабарларын тарату ўќсас болып отыр. Жиiлiк спектрiнiѕ толыќтыєы республика аумаєында телерадио хабарларын таратудыѕ дамуын едјуiр тежейдi, Цифрлыќ телерадио хабарлары, аќпарат кеѕiстiгiн оларсыз барынша толыќтыру мїмкiн емес: цифрлыќ стандарттарєа негiзделген жазу, ќалпына келтiру, аќпаратты ґѕдеу мен берудiѕ алдыѕєы ќатарлы јдiстерiн халыќтыѕ ќалыѕ жiгiне тарату жґнiнде мемлекеттiк телерадиоарналар їшiн де кеѕ ґрiс ашады.
      Аќпарат-телекоммуникация саласыныѕ стратегиялыќ проблемаларына:
      деректер таратудыѕ ўќсас жїйесiнiѕ їстемдiк етуi мен цифрлыќ жјне спутниктiк инфраќўрылымныѕ дамымауы;
      Ќазаќстан Республикасыныѕ аќпарат-медиа жјне телекоммуникация секторларында технологиялыќ артта ќалушылыєы;
      єарыш инфраќўрылымыныѕ дамымауы жатады.
      Телерадиокоммуникация саласын дамыту јлеуеттi аудиторияны сапалыќ жјне сандыќ тўрєыдан ўлєайтуєа мїмкiндiк беретiн телехабарлары мен спутниктiк байланыс мїмкiндiктерi саласында жаѕа цифрлыќ технологияларды пайдалану жолымен жїруге тиiс.
      Радиожиілік ресурстары шектеулi болуы жаєдайында жалпы јлемдiк теледидар жерїстi цифрлыќ теледидар хабарларын (одан јрi - ЖЦТХ) жасау жолымен дамитын болады. Ќолданыстаєы ўќсас телеарна 8 МГц-тi (бip жиiлiкте - бiр баєдарлама) иеленедi, ал ЖЦТХ бiр жиiлiкте кґп баєдарламалы теледидар деп аталатын бiрнеше телебаєдарламаларды таратуєа мїмкiндiк бередi.
      Ќазаќстан ґз ґѕiрiнде бiрiншi болып ЖЦТХ-ны енгiзуге жјне одан јрi дамытуєа мїмкiндiгi бар, ол бiздiѕ геосаяси мјртебемiздi кґтередi жјне аќпарат саласында кейiннен арта тїсуiне жаєдай жасайды.
      Теледидардыѕ болашаєын кґрсететiн интерактивтi теледидарды iске асыру мїмкiндiгi кґпарналы хабар таратудыѕ неєўрлым маѕызды элементi болып табылады.
      Осы орайда:
      цифрлыќ телерадиохабарларына кґшiрудi бiршама жаѕєырту кезiнде мїмкiндiк беретiн ўќсас ќўрал-жабдыќтарды ўќсастан цифрлыќќа ауыспалы кезеѕде пайдаланудыѕ;
      цифрлыќ телерадиохабарларын енгiзудiѕ;
      цифрлыќ технологияларды телерадиохабарлары баєдарламаларын тарату желiсiнде ќолдануды ќоса алєанда, мемлекеттiк телерадиохабарлары желiсiне цифрлыќ технологияларды енгiзудiѕ, сондай-аќ мемлекеттiк телерадиохабарлары баєдарламаларын эфирде таратудыѕ цифрлыќ желiсiн дамытудыѕ;
      Ќазаќстан Республикасыныѕ бїкiл аумаєында жјне тиiстi шетел ґѕiрлерiнде хабар таратуды ќамтамасыз етуге мїмкiндiк беретiн спутниктiк байланыс жїйесi бойынша хабар таратуды жїзеге асырудыѕ;
      кґпбаєдарламалы теледидар ќызметтерiн ќоса алєанда, тiкелей ќабылдайтын спутниктiк хабарлар таратудыѕ цифрлыќ желiсi ќызметтерiн енгiзудiѕ;
      халыќты мемлекеттік телерадио баєдарламаларымен ќамтуды ўлєайту жјне ґѕiрлiк телерадио хабарларын дамыту маќсатында жердегi ќабылдау-тарату спутниктiк станциялары желiлерiнiѕ ќўрылысына мемлекеттiк жјрдем кґрсетудiѕ;
      кабельдiк, эфирлiк-кабельдiк жјне спутниктiк хабар тарату ќызметтерiнiѕ пакетiне мемлекеттiк телерадио хабарларын таратуды енгiзу маќсатында желiлердiѕ отандыќ жјне шетелдiк операторларымен ґзара iс-ќимыл жасаудыѕ;
      республика жўртшылыєыныѕ мемлекеттiк телерадио баєдарламаларын эфирден ќабылдауын 100% ќамтуєа кезеѕ-кезеѕмен ќол жеткiзудіѕ;
      радиожиiлiк ресурсын бґлу жјне эфирде цифрлыќ телерадио хабарларын тарату жїйесiн тјжiрибелi пайдалануды ўйымдастырудыѕ;   ґѕiрлiк телерадио хабарларын тарату желiлерiн дамыту їшiн радиожиiлiк спектрiн бґлудiѕ;
      Ќазаќстан Республикасыныѕ бїкіл аумаєында жјне шетелдер аумаєында мемлекеттiк телерадио хабарларын спутниктiк хабар таратумен ќамту аймаєын кеѕейту ол їшiн ќазаќстандыќ "Kazsat" спутниктiк желiсiн спутниктiк ресурстарєа кґшiру ќажеттiгiнiѕ; Интернеттiѕ, спутниктiк хабар таратудыѕ серпiндi дамуына мїмкiндiк беретiн, ґз кезегiнде Ќазаќстанмен ќоса, таяу шетелдерге таратылатын, Ќазаќстанныѕ ґз ґѕiрiндегi кґшбасшы ретiндегi шеп-тўєырын ныєайтатын геостационарлыќ орбитада "Kazsat" байланыс жјне хабар тарату спутнигi сияќты спутниктер тобын орналастырудыѕ мїмкiндiктерi мен орындылыєын ќарау ќажет.

5. Тўжырымдаманы iске асыру мерзiмдерi мен кезеѕдерi

      Тўжырымдамада ўсынылєан Ќазаќстан Республикасыныѕ аќпарат нарыєыныѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамыту жґнiндегi кешенiн жїзеге асыру 2006-2009 жылдарєа есептелген.
      Бўл, бiрiншiден, Ќазаќстан Республикасыныѕ аќпарат нарыєыныѕ бей-берекет, ґздiгiнен реттелетiн ўзаќ кезеѕдегi салдарынан туындаєан їйлеспеушіліктер мен зардаптарды еѕсеру жјне наќты ќўрылымдалєан ўлттыќ аќпарат нарыєын ќўру їшiн ќанша уаќыт талап ететiнiмен байланысты. Екiншiден, бўл ќазiргi уаќытта технологиялыќ ґзгерiстердiѕ ќарќыны мен баєыттарын жјне єаламдыќ аќпарат кеѕiстiгiнiѕ ўзаќ мерзiмде дамуын болжаудыѕ ґте кїрделi болуына байланысты.
      Ќазаќстан Республикасыныѕ аќпарат кеѕiстiгiнiѕ бјсекеге ќабiлеттiлiгiн дамыту жґнiндегi ўсынылып отырєан шаралар кешенiн жїзеге асыру мынадай кезеѕдерден ґтудi болжайды:
      бiрiншi кезеѕ (2006-2008 жылдар):
      аќпарат саласындаєы мјселелер жґнiндегi заѕнаманы жетiлдiру;
      отандыќ БАЌ-тарды одан јрi дамыту, отандыќ БАЌ-тардыѕ мемлекеттiк тілдi ќолдануын ынталандыру, аќпарат нарыєында бјсекелестiкке барынша жаєдай жасау, бјсекелестiктi ынталандыру;
      технологиялыќ артта ќалушылыќты еѕсеру мен ўлттыќ аќпараттыќ жјне аќпараттыќ-телекоммуникация инфраќўрылымын жаѕєырту.
      екiншi кезеѕ (2009 жыл):
      аќпарат нарыєын одан јрi дамыту жјне елдiѕ бјсекеге ќабiлеттілiгiн арттыру;
      аќпарат саласындаєы жаѕа серпіліс їшiн жаєдай жасау.

Ќорытынды

      Тўжырымдаманыѕ ќаєидаларын iске асыру Ќазаќстан Республикасыныѕ аќпарат нарыєын сапалы дамыту јрi отандыќ аќпараттыќ кеѕiстiктiѕ жјне оныѕ кјсiби ќатысушыларыныѕ ўлттыќ жјне єаламдыќ аќпарат нарыєында бјсекеге ќабілеттiлiгiн арттыру їшiн жаєдай жасауєа мїмкiндiк бередi.
      Жоєарыда аталєан шаралар кешенiн шешу елдiѕ аќпарат кеѕiстiгiн одан јрi ырыќтандыруєа, онда нарыќ тетiктерiн ныєайтуєа, бјсекеге ќабiлеттi аќпарат ґнiмiн жасауєа ыќпал ететiн болады, ол аќпараттыќ ґнiмнiѕ ќазаќстандыќ жјне јлемдiк нарыєындаєы отандыќ баєдарламалардыѕ бјсекеге ќабілеттiлiгiн арттыру їшiн ќажет.
      Елiмiздiѕ дамыєан жјне бјсекеге ќабiлеттi аќпараттыќ кеѕiстiгiн ќалыптастыру - шынайы тјуелсiз, ќўќыќтыќ, демократиялыќ жјне јлеуметтiк мемлекет Ќазаќстан Республикасыныѕ ныєайып, одан јрi дамуы їшiн стратегиялыќ шарт болып ќалады.

жүктеу/скачать 256.36 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: