Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министірлігі қарағанды мемлекеттік медицина академиясы

Болашақ жасалатын протездердің, апараттардың және шеңдеуіштердің қалыптарын уақытша материалдардан жасайды. Бұны пішіндеу деп атайды. Тіс технигінің жұмысында пішіндеу маңызды орын алады. Алдымен уақытша жасалған қондырғыларды тексеріп, содан соң оларды негізгі материалдармен алмастырады. Алмастырудың ең жиі қолданылатын тәсілі құю болып есептелінеді.

Ортопедиялық стоматологияда пішіндеуге арналған материалдардың өздеріне тән қасиеттері бар. Бұл материалдарға төмендегідей талаптар қойылады:

1. 
   Ауыз қуысында қолданғанда және олармен жұмыс істегенде зиянсыз болуы.
   
2. 
   Белгілі бір температуралық аралықта жақсы иімділік қасиетінің болуы.
   
3. 
   Мүсінге қабатталынатын қабілеттілігінің болуы.
   
4. 
   Мүсінделгеннен кейін жеткілікті қаттылығының және серпімділігінің болуы.
   
5. 
   Массаны балқытқаннан немесе күйдіргеннен соң қалыпта қалдық қалдырмау.
   
6. 
   Шөгуінің аз болуы.
   
7. 
   Қалыбын өзгертпеуі.
   
8. 
   Түсінің индифферентті және оның жағылатын материалдардың беткі қабатының түсінен бөлек болуы.
   

Стоматологияда балауыздарды 4 топқа бөлу қалыптасқан: жануарлар, өсімдіктер, минералдар және синтетикалық.

Жануарлар балауызына жәндіктер мен жануарлар бөліп шығаратын балауызды жатқызуға болады.

Өсімдіктер балаызы. Кейбір өсімдіктер әр түрлі бөліктерінде балауыз тектес заттар бөліп шығарады: Пальманың жапырағында – карнауб, жемістерінде – жапон, шөптерде – канделилл балауыздары.

Минералды балауыз. Бұларға парафин, озокерит, церизин және монтан балауыз жатады.

Синтетикалық балауыздарға қасиеті жағынан табиғи балауыздарға ұқсас жасанды алынған заттарды жатқызуға болады. Бұл балауызды композициялары дәл құйма тәсілдері кезінде протездердің бөлшектерін пішіндеу үшін қолданылады.

Жабысқақ балауыз. Тіс протездерін жасау барысында олардың әр түрлі бөліктерін бір – бірімен уақытша желімдеп байланыстыру үшін қолданылады. Ол цилиндр тәріздес, ұзындығы 82мм, диаметрі 8,5мм, қоңыр түсті таяқша. Жабысқақ балауыздың құрамы: қарағай шайыры 7%, бал ара балауызы 25%, монтан балауызы 5%; екінші рецепт бойынша бал ара балауызы 66%, қарағай шайыры 17%, дамар резеңкесі 17%. Балқу температурасы +65 +70 Сº. Жанған кезде күл қалмайды.

Негіздік балауыз. Алмалы – салмалы протездердің негізін пішіндеуге, арнайы үлгілік қасықтар жасауға, негіздерге тістесу білік жасауға, протездерге жасанды тісті орналастыру кезінде қолданылады. Құрамы парафин 78%, бал ара балауызы 22 %, бояу – 0,004%, көлемі 170 х 80 х 1,8 мм пластина. Балқу температурасы +50 +63 Сº.

Көпір тектес протезді пішіндеуге арналған балауыз. Көпір тектес протездердің аралық бөлігін пішіндегенде, қаптама жасау кезінде тістің анатомиялық қалыбын қалпына келтіру кезінде қолданылады. Құрамы: парафин 94%, синтетикалық церезин 4%, бал ара балауызы 2%, бояу – 0,004%, көлемі төрт бұрышты призма тәріздес 6 х 6 х 45мм. Балқу температурасы +60 +75 Сº.

Доғалы паротездерге арналған балауыз. Доғалы және шеңдеуіш протездер, ілмектер және басқа күрделі қалыптарды алу кезінде қолданылады. Құрамы: парафин 29%, бал ара балауызы 65%, карнауб балауызы 5%, бояу – 0,02%, көлемі таяқша дөңгелек пластина. Қалыңдығы 0,4-0,5 мм. Балқу температурасы +58 +60 Сº.

Микропротез дайындауда қолданылатын балауыз - лавакс. Микропротезді, штифті, жартылай қаптамаларды пішіндегенде қолданылады. Құрамы: парафин 88%, бал ара балауызы 5%, карноуб балауызы 5%, синтетикалық церезин 2%, бояу – 0,006%, көлемі түрлі түсті таяқша, балқу температурасы +60 Сº болады.
5- ші . Дәріс : Салма тістердің дайындау техналогиясы, қолдануы, клиникалық зертханалық кезеңдері
Салма – тістің жартылай бұзылған тіндерін қалпына келтіруге пайдалынатын протез. Олар сау ұлпасы бар тістерде және ұлпасы алынған тістерде дайындалады, егерде тістің сауытты бөлгі көп сақталса. Салмаларды көпірлі және доғалы протездердің тіреуші бөлігі ретінде де қолданылады. Тістерді салмалармен протездеу бірқатар қлиникалық және зертханалық кезендерден тұрады:

1. 
   тіс сауытында қуыс қалыптастыру
   
2. 
   салманы дайындау.
   
3. 
   балауыз репродукцияның металға немесе пластмассаға ауыстыру
   
4. 
   салма дәлдігін тексеру және оны тіс қуысында бекіту.
   

1. 
   Тіс сауытының әр түрлі ақаулары, егерде тіс бітемемен жабылмаса.
   
2. 
   Бүйір тістегі салмалар мұқалудан сақтайды.
   
3. 
   Пародонтит кезінде тістерді салмамен шеңдеу.