Ќазаќстан Республикасыныњ Білім жєне Ѓылым Министрлігі
Жиынтық бюджеттiң орындалуын бақылау (мониторинг). Жауапкершiлiк орталықтары
жүктеу/скачать 1.23 Mb.
|
| 10.3 Жиынтық бюджеттiң орындалуын бақылау (мониторинг). Жауапкершiлiк орталықтары
Бюджеттi орындауды iшкi бақылаудың жүйесi - бұл үстiрт (немесе ) және ұйымның шығындармен, мiндеттемелерiнiң үйреншiктi емес процедураларының қорлардың талдау және басқарудың тиiмдiлiктi бағасы үшiн қолайлы логикалық құрылымы (көлемдердiң ағымдағы қызметтiң периодты барлауы, салыстыруы және бюджеттiк нормативтармен шығын, шамадан тыс шығындардың құтылуы) бюджеттiк мерзiм iшiнде. Ол тұрды: шеңберiнде қойылған бюджеттiк тапсырманың ұтымды екiнiң бiрлерiнiң таңдаудың белгiсiнен сүйене ұйымдастыру иерархиясының әр түрлi деңгейлерiне басқарушылық шешiмдерiн ағымдағы қабылдану. Бюджет жасау керi байланыссыз - бұл тегiн жұмсаған уақыт. Егер талдау жүйенi жасайтын ескеретiн керi байланыстың элементтерi өз құрамында және оның күйi туралы сигналдың түсуiнiң шарасы бойынша жүйенiң мiнез-құлығының ағымдағы түзетуiн алса, кез келген жүйе тiршiлiк қабiлеттiк болып табылады. Бюджет жасау - бұл кәсiпкерлiктiң қаржы жоспарлауын ол да жүйе, сап-салмақты және жауапты жүйе, және ол тиiстi керi байланысты ескеруi керек. Керi байланыстың рөлi бюджеттi орындауды бақылау осы жағдайда ойнайды. Кәсiпорындағы бюджеттi орындауды бақылаудың жүйесi кәсiпорынның қаржы күйiн өзiндiк барлау болып табылады. Бұл жүйенiң маңыздылығы шектендiрмейдi. Әйтсе де, кәсiпорынның стратегиялық орнын анықтауы ықыласқа жүйенiң жаттығу iске асыруы жолдары туралы айта қабылдау керек. Кәсiпорынның бюджетiн бақылаудың жүйесiнiң iске асыруына келесi жолдары танып бiледi: 1. ауытқулардың түзетуге келесi жоспар бағдарлалған талдауы тұрып қал; 2. ауытқулардың келесi басқарушылық шешiм бағдарлалған талдауы; 3. екiұштылық шарттарындағы ауытқуларының талдауы; 4. ауытқулардың талдауына стратегиялық жол. Қалай болғанда да, жолдардың әрқайсылары ауытқулардың талдауына бағытталған. Жолдардың әрқайсыларының мiнездемесiн беремiз. Жолдың мәнi жүйе бюджеттiк көрсеткiштер және олардың нақты мәндерiнiң салыстыруы бюджеттi орындау күйi жолымен тексеретiн тұрады. Егер ауытқу маңызды сипатты тасысса, онда қаржы менеджерi келесi мерзiмнiң бюджетiне тиiстi түзетулердi кiргiзуге қажеттiлiк туралы шешiм қабылдайды. Ешқандай да түзетушi әрекеттерде өндiрiп алмайды. Осыған байланысты маңызды шығындардың маңыздылығы туралы сұраққа көрiнедi. Мысалы, шығындардың маңыздылықтың анықтауы үшiн белгi ретiнде жиынтық ақшалай ағынның шамасын түпкi қорытынды бюджеттiк көрсеткiштер қолдану керек болатынын көрiнедi. Тиiстi компьютер бағдарламасы бола, қаржы менеджерi жиынтық ақшалай ағынның шамасына жоспарлы мәндерiнен нақты көрсеткiштердi нақты ауытқудың зардабын үмiт артады. Қажеттiлiк туралы қорытындының жоспарлы мәнiнен ауытқу негiзiнде нақты жиынтық ақшалай ағын келесi мерзiмнiң жоспарға түзету жасауын өндiрiп алуға iстелiнедi. Ауытқулардың келесi басқарушылық шешiм бағдарлалған талдауы ақшалай ағынға кәсiпкерлiктiң параметрлерiнiң әр түрлi ауытқуларының ықпалының толығырақ факторлық талдауы ойлайды. Негiзiнде, ықпалдың декомпозициясы қорытынды ақшалай ағынның шамасына ауытқу бiрге алған барлық өндiрiп алады. Мұндай бақылаудың өткiзуiн технология төмендегiше көрiнедi. 1-шi адым. Ақшалай ағынның шамаларына ықпал ететiн барлық факторларды анықтау. 2-шi адым. Бюджеттiк мәннен ақшалай ағынның жиынтық ауытқуының анықтауы. 3-шi адым. Ауытқудың нәтижесiнде әрбiр жеке фактордың жылғы ақшалай ағынының ауытқуының анықтауы. 4-шi адым. Орын-орныменге барлық факторларды мәндiрек бастай орналастырған ықпалдың басымдылықтарының кестелердi құрастыруы. 5-шi адым. Бюджеттi орындау бағытталған басқарушылық шешiмдердi бөлiктегi ақырғы Жадағайлалар және ұсыныстарының құрастырулары. Екiұштылық шарттарындағы ауытқуларының талдауы ауытқулардың маңыздылығының қатынасындағы шешiм қабылдауды бiрнеше басқа схеманы қарайды. (баға, көлемдер, шығын коэффициенттерi және тағы басқалар) кәсiпкерлiктiң барлық параметрлерiн бұған сәйкес схемаларға танылады белгiсiз мәндермен негiзi бойыншады және емес менменседi, жеке сандардың түр емес, екiұштылықтың интервалдарының түр. Мысалы, мысалы, өнiм баға осылай қандай болмасын 2100 теңгеге 1500 теңге интервалдың түрiнде менменседi, санның түрiнде емес - 2000 теңге. Сондай болып жорамал ауытқу душар болған кәсiпкерлiктердiң барлық параметрлерiн қатынаста iстелiнедi. Егер сонымен бiрге соңғы талдаудың арқау болса кәсiпкерлiктiң параметрлерiнiң қатынасындағы екiұштылық пайданың и/илиының қорытынды жылғы ақшалай ағынының екiұштылығын тудырады. Ақшалай ағынның екiұштылығы бағаласын имитациялық пiшiндеу көмегiмен мүмкiн. Мысалы, ол үшiн Crystal Ball үйреншiктi программамен қандай болмасын пайдалану керек. Осы бағдарлама (екiұштылықтың тап қалған интервалдарымен сәйкес) кәсiпкерлiктiң белгiсiз параметрлерiнiң барлық жиынын статистикалық пiшiндеу қайта қайта өндiрiп алып және жылғы ақшалай ағын немесе пайда үшiн екiұштылықты интервал құрастыруға мүмкiндiк бередi. Crystal Ball бағдарлама кәсiпкерлiктiң параметрлерiнiң мәндерi, тиiстi тап қалған интервалдарды (қолданушы өзiмдi имитациялардың санын таңдайды) 1000 пiшiндейдi. Бюджеттi мәндердiң үлгi жасалған жиындарын тосыладыдан үлгiге әрбiрi, және қорытынды параметрдiң шамасы есеп айырысады - таза пайда немесе жылғы таза ақшалай ағын. Қаржы менеджерi жылғы ақшалай ағын және болады қорытынды параметрлердiң (негiзiнен, дәл келтiрiлген) нақты мәндерiнiң үлкен саны жеткiлiктi таза пайданың мәндерiнiң интервалы анықтайды. Бюджеттi орындауды бақылау төмендегiше өндiрiп алады. Егер қорытынды параметрдiң нақты мәнi нәтижеде имитациялық пiшiндеу алған екiұштылықтар интервалға түссе, онда бюджеттi орындау табысты болып есептеледi. Басқа жағдайда кiшiрейтуге кәсiпкерлiк параметрлерге екiталайлығуға бағытталған қосымша талдау жасауға керек. Бұл тиiстi басқарушылық шешiмдердi қабылдануды қажеттiлiк өз кезегiнде шақырады. Шешiм қаржы менеджерi бюджеттi бақылауға екiншi жолды қолдануға қабылдайтынын шығармаған. Ауытқулардың талдауына стратегиялық жол кәсiпорынның қызметiнiң нәтижелерiнiң баға сенiмде кәсiпорын шығатын стратегияның есепке алуымен iске асу тиiстi бюджеттi орындау жеке алғанда iске асу тиiстi негiзделедi. Осы жол бақылаудың қандай болмасын есептеуiш технологиясын ұсынбайды. Ол бюджеттi бақылаудың шыққан жер процедурасын орнатады. Басқаша айтқанда, қаржы менеджерi бақылаудың есептеуiш процедурасына тиiстi бұл стратегияны кәсiпорынның стратегиясын талдап таңдайды. Кәсiпорынның стратегиясы екi өлшемдердегi қарала алады: - (жеткен деңгейдiң кеңейту, сүйемелдеуi және қолдану табыстар) стратегиялық бағытталғандықтың бағдарлары, - (аласа шығындар және өнiмнiң дифференциациясы) бәсекелестiк артықшылықтардың сүйемелдеуiн стратегиялық орнын анықтау. Бюджеттi орындауды бақылаудың жүйесi шығындар бойынша жетекшiлiк (жартылай, жеткен деңгейдiң сүйемелдеуi) табыстардың қолдануының стратегиясына бәсекелестiк артықшылықтардың стратегиялық орнын анықтауында бағытында бағдарлайтын кәсiпорын үшiн элементтi маңыздылық бойынша кризистiк болып табылады. Кәсiпорын мұндай ахуалдарда өз шығындары және түсулердi әрбiр теңге бұрын жоспарлалған сценарилардан ауытқудың себебiн жете айқындай саната алды. Бұл талпыныстың шағылысуы бюджет бақылаудың әдiс болу болып саналады (шеңберiнде қолданылатын классификацияның екiншi жолы) басқарушылық шешiм фокустiлген. Демек, басқа жағынан, кеңейту және факторлық талдау қолданушы шығындарды бақылаудың тәптiштелген жүйесiн салу кеңес беру керегу екiталай өнiмдi әртараптандыруға кеңес беру керегу екiталай бағдарлалған кәсiпорынға. Шеңберiнде негiздi технологияның кәсiпорынының бюджетiн құрастыру бұл жерде көп көрсетiлген, бiрақ ауытқулардың талдауын ең оңай схема бойынша агрегатталған көрсеткiштермен, және бюджеттi орындауды бақылаудың өткiзуi. Кәсiпкерлiктiң параметрлерiнiң ұсынысында екiұштылықтары интервалдары арқылы негiзделген осы жағдайда үшiншi жолдың қолдануының перспективалылығы асты сызылу керек. Шеңберiнде екi жақты схема жұмыс iстейтiндiгi:нен, бюджеттi бақылаудың аралықтық әдiсi қарапайым жеткiлiктi егер жоқ болса - бюджетi iстелiнбеген болып болып есептелсе егер қорытынды параметр интервалға түссе, онда бұл жақсы. Сонымен бiрге бюджеттi имитациялық пiшiндеумен сабақтас күрделiлiктер қорығу керек емес. (сонымен бiрге RISK кеңес беруге болады) Crystal Ballдың түрi бағдарлама болған жағдайда пiшiндеудi өткiзудiң әдiстемелiк күрделiлiктерiн жоғалады, тек қана интервалдарды дәлелдеуге болып қалады кәсiпкерлiк параметрлерге екiталайлығады. Жауапкершiлiк орталықтар барлық бюджеттiк көрсеткiштер қарама-қайшы төмендегiше жiктеледi: орталықтандырылған орнатылатын басқару аппараттармен; орнатылатын өзiнiң құрылымдық бөлiмшелерi. Жауапкершiлiк орталық - жетекшiсi нақтылы жұмыс шебiне есеп беретiн сегмент. Жауапкершiлiктiң есепке алуы - сөзсiз бюджеттiк процесс барлық кезеңдерiнде фирама iшiндегi бюджет жасау құрайтын: құрама бюджеттiң құрастыруы, орындауды бақылау, орындауды талдау. Жауапкершiлiк орталықтарға ұйымның бөлуiн мүмкiндiк бередi: ұйымның әрбiр бөлiмшесiнiң қызметiнiң ерекшелiктерiнiң есепке алуымен басқарудың ерекше әдiстерiн қолдану; ұйымдық құрылыммен жоспарлауды байланыстыру; жоспарлауды оның басқару барлық деңгейлерiнде жүзеге асыра орталықсыздандыру; жауапты шығын, көмек көрсету, пайданың пайда болуларына орнату. Мысалы, шығынның ортасы - бұл қызмет немесе жетекшiсi тауарлар немесе қызметтердiң тек қана сапа және санына жауап беретiн шығын сонымен бiрге өндiрiстiк цех, конструкторлық бюро алып кеткен шығындарда шоғырланатын ұйымның жауапкершiлiгiнiң ең кiшi сегментi. Мысалы, (табыс ) көмек көрсетудiң ортасы - бұл жетекшiсi тек қана көмек көрсетуге жауап беретiн бөлiмше, бiрақ өткiзу бөлiмiнiң шығынында емес. Мысалы, пайдада да, шығында да пайданың ортасы - бұл қарай бөлiмшеге, ассортимент тобы немесе жетекшiсi iрi бiрiктiрудi құрамдағы кәсiпорынға жауап беретiн географиялық өлкеге қызмет бағаланған жауапкершiлiк орталық. Инвестициялардың ортасы - бұл жетекшiсi көмек көрсетудi және шығындағана емес, капитал жұмсауда да жауап беретiн бөлiмше. Мысалмен меншiктi пайданы инвестиция салуға құқыққа ие болған еншiлес кәсiпорын қызмет көрсете алады. Бақылау сұрақтары: 1. Компания бюджетін құрастыру графигі өзіне нені қосады? 2. «Break-down» және «build-up» әдiсi бойынша бюджеттерді құрастыру ерекшеліктері неде? 3. Бюджеттендіру кезінде қандай факторларды еске алу керек? 4. Кәсіпорын бюджеттерінің жиынтық жылдық, тоқсандық және айлық бюджеттері кіммен құрылады? 5. Бюджеттендіру процесіне қандай бөлімшелердің басшылары қатысады? 6. Бюджетті орындаудың ішкі бақылау жүйесі нені білдіреді? жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|