-дәріс: Тәуекел ұғымы және оның экономикалық нәтижесі (салалары)

1. 
   Тәуекел ұғымы, функциялары, қайнар көздері.
   
2. 
   Қаржы тәуекелінің сыныптамасы және олардың сипаттамалары.
   
3. 
   Тәуекелді басқару негіздері.
   
4. 
   Қаржы тәуекелін төмендету әдістері.
   

Тәуекелдің көптеген анықтамалары қарастырылған, оларды келесі жағдайлар байланыстырады:

• 
  белгісіздіктің негізгі идеясы;
  
• 
  әртүрлі тәуекел деңгейінің болу мүмкіндігі;
  
• 
  нәтижесі.
  

Тәуекел сыныптамасы

Қаржылық Қаржылық емес

Нәтижесін ақшалай нысанда Нәтижесін жалпыадамдық негізде бағалау-

бағалауға болатын тәуеклдер ға болатын тәуекелдер

Таза Спекулятивті

Екі жағдайды білдіретін тәуе- Пайда алу мүмкіндігімен байланысты тәуе-

келдер: келдер (мысалы: бағалы қағаздар және т.б.)

• 
  адам шығынға ұшыраса
  
• 
  адам шығынға ұшырамса
  

Фундаментальды Бөлшектік

Бір немесе бірнеше тұлғалар- Пайда болу себептері және нәтижесі

дың бақылауда болмауынан бойынша субьективті тәуекелдер. Бұл

туындайтын, бірақ үлкен топ тәуекелдер сақтандырылады.

адамдарға әсер ететін тәуе-

келдер (мысалы: жер сілкініс,

соғыс) сақтандырылмайды

І. Әртүрлі жағдайлардың үлкен санының тәуекелді реализациялаудың жоғарғы жиілігі мен төмен ауырлық нәтижесіне жатады.

жиілік

нәтиже ауырлығы

Бұл байланыс көптеген тәуекелді жағдайларды бейнелейді.

ІІ. Аз кездесетін жағымсыз нәтижелі жағдайлардың салдарының жиілігі мен ауырлығын байланыстырады.

Бұлардың саны аз болғанмен, оларды реализациялаудағы шығындар өте үлкен болады.

жиілік

Кәсіпкер өзінің кәсіпорнына төгіп тұрған тәуекелді белсенді бақылау мақсатында басқарады.

Тәуекел – менеджмент келесіден тұрады:

1. Тәуекел идентификациясы, бұл олар қамтитын тәуекелді жүйелі оқу мен анықтаудан тұрады.

Мұнда тәуекел туралы анағұрлым көбірек факторларды білу керек:

• 
  бірінші қатарлы, көбінесе обьективті сипаттағы бақылаудан тыс тәуекелдер (табиғи апаттар, авариялар, соғыстар)
  
• 
  екінші қатарлы, обьективті және субьективті болып бөлінетін, шығынның туындауына және көлеміне әсер ететін факторлар
  

3. Тәуекелді бақылау, екі нысанда жүзеге асырылады:

- физикалық – шығынға ұшырау мүмкіндігін төмендетуга жағдай жасайтын әртүрлі әдістерді қолдану

• 
  қаржылық – мүмкін болатын шығындарды ақшалай түрде компенсациялау қайнар көздерін іздеу, бұл өзін-өзі сақтандыру арқылы жүзеге асырылады. Алайда өзін-өзі сақтандыру тиімсіз болып келеді.
  

Бірлік тәуекелдерін сақтандыруы қою сақтандыру келісм- шартының құқықтық және анықтауды талап етеді. Ең алдымен ол сақтандырылатын және сақтандырылмайтын тәуекелдер жиынтығы белгіленуі қажет. Барлық сақтандырылатын тәуекелдер шектелуі үшін келесідей белгілер бойынша жан- жақты сипатталуы қажет:

1. 
   Зардап келтірілген себептердің комплнкісі немесе атап айтқанда сақтандыру қауіптері
   
2. 
   Зардап келтірілген іс-әрекет жағдайы;
   
3. 
   Зардаптың ақшалай бағалаудың принциптері.
   

Сақтандырушы келесідей сақтандыру тәуекелдеріне бағытталады.

1. 
   Зардаптың кездейсоқ сипаты.
   

2. 
   Зардапты бөлуді бағалау мүмкіндігі.
   

3. 
   Зардаптарды бөлудің біртектілігі.
   

4. 
   Бір-бірінің зардаптарын бөлу тәуелсіздігі.
   

5. 
   Зардаптың максималды мүмкін мөлшерін бағалау.
   

1. 
   ҚР сақтандыру заңының дамуы және қалыптастыру этаптары.
   
2. 
   18.12.00. ҚР «Сақтандыру қызметі туралы» ҚР заңының негізгі ережелері.
   
3. 
   Қазіргі нерықтық жағдайда 18.12.00. ҚР «Сақтандыру қызметі туралы» ҚР заңының пайдалану әдістері және тәсілдері.
   
4. 
   сақтандыру қызметі реттейтін заңды және нормативті актілер.
   

27.12.94. ҚР Азаматтық кодексі.

1.07.99. № 409-1 «Сақтандыру» 40-тарау 2 бөлім.

16.04.94. № 1658 «Сақтандыру нарығын қалыптастырушыжәне дамуы бойынша ұйымдастырушы құқықтық шаралар бойынша» ҚР Президентінің жарлығы.

02.07.92. «ҚР Сақтандыру туралы» ҚР заңы

03.10.95. «ҚР Сақтандыру туралы» ҚР заңы

18.12.00. № 126-2 «ҚР Сақтандыру қызметі туралы» ҚР заңы.

18.12.00. № 126-2 «ҚР Сақтандыру қызметі туралы» ҚР заңы.келесідей негізгі бөлімдерін құрайды.

Сақтандыру түсінігі;

Сақтандыру тәукел және жағдай;

Сақтандыру төлемі;

Сақтандыруагенті және брокері;

2- тарау

Сақтандырушының қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету;

Сақтандырушының қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету шарттары;

Сақтандырушының қорлары және резервтері;

Төлем қабілеттілігіне кепілдеме;

Сақтандырушының есебі;

Сақтандыру қызметіне мемлекеттік қадағалау жасау;

Мемлекеттік қадағалау;

Сақтандыру қызметін лицензиялау

Қорытынды ереже;

Дауларды қарастыру;

Халықаралық келісімшарт;

Шетел азаматтарын және азаматтығы жоқ тұлғаларды сақтандыру;

Компанияның қызметін сақтауды қадағалау ҚР министрлігінің қызметін сақтандыруды қадағалау бойынша депортамент жүзеге асырады.

Депортамент функциясы:

• 
  Сақтандыру қызметін жүзеге асыруға лицензия беру;
  
• 
  Сақтандырушының төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету және сақтандыру тарифтерін негізделуін бақылау.
  
• 
  Сақтандыру резервтерін басқару және қалыптастырушы тәртіптерін қамтамасыз ету.
  
• 
  Сақтандыру қызметі сұрақтары бойынша методологиялық құжаттар мен нормативтерді қайта жасау.
  

• 
  олардың қызметі және қаржылық ереже туралы сақтандырушыдан бекітілген есеп алу.
  
• 
  Нақты есеп және олармен заңды сақтау затына сақтандырушының тексеру жүргізу.
  
• 
  Заң бұзушылық байқалған жағдайда қызметті тоқтату немесе лицензияны алу қажет.
  
• 
  Сақтандырушының ликвидациясы жөнінде орбитражды сотқа талап береді.
  

Сақтандыру қызметін лицензиялау.Құрылтайшы құжаттардың негізінде сақтандыру қадағалауды жүргізеді. Лицезилағанда сақтандырушы жүзеге асыруға құқылы, сақтандырудың нақты түрлері көрсетіледі.

Сақтандыру қоры – бұл қаражаттардың қалыптасқан қоры және тәртіп бойынша 3 формада құрылады.

1. 
   жеке алынған кәсіпорынның немес шаруашылық қызметінің сақтандыру қоры орталықтандырылған, яғни олар бір кәсіпорын аймағында реттеліп және шығындалатын қаражаттар.
   
2. 
   Орталықтандырылған белгілі бір шаруашылықта құрылып және пайдаланылады, қалыптастыру көздері ретінде жалпы мемлекеттік, жергілікті және т.б. ресурстар болып табылады.
   
3. 
   өзіне орталықтандырылған және орталықтандырылмағанды қосатын сақтандыру қоры.
   

Өтеу принципі, зардаптың өтеудің 4 тәсілі:

• 
  ақшалай өтеу;
  
• 
  ремонт;
  
• 
  аустыру;
  
• 
  қайта орналастыру;
  

1 себепті принцип. Келтірілген зиянның себебі сақтандыру келісім шартында көрсетілген жағдай болуы қажет.

Контрибуция принципі.
5-дәріс. ҚР сақтандыру нарығының институционалды құрылымы.

Мақсаты: сақтандыру нарығының құрылымын оқу және бекіту, сақтандыру қызметінің бағасы және оған әсер ететін факторлар.

Cұрақтар:

1. 
   Сақтандыру нарығының құрылымы.
   
2. 
   Сақтандыру міндеттемесі, оның мазмұны.
   
3. 
   Спицификалық тауар ретінде сақтандыру қызметі.
   
4. 
   Сақтандыру қызметін көрсету бағасы, және оған әсер ететін факторлар.
   
5. 
   Сақтандыру нарығының қатысушылары.
   
6. 
   Сақтандыру брокерлерінің сақтандыру агенттерінің қызметі.
   

1. 
   Сақтандыру қызметінің ұйымдастыру құқықтық формасы.
   
2. 
   Сақтандыру компаниясының жұмысын ұйымдастыру.
   
3. 
   Сақтандыру ұйымдарының құрылымы.
   
4. 
   Сақтандыру компанияларының қызметінің экономикалық негізі.
   
5. 
   Сақтандыру компаниялардың басқарудың негізгі принциптері.
   

Сақтандыру қызметін ұйымдастыру.

ҚР сақтандыру қызметін ұйымдастыру туралы заңында келесідей сақтандыру компаниялардың өмір сүруінің ұйымдақ-құқықтық формалары анықталған.

Сақтандырушылар болып сақтандыруқызметін жүзеге асыру үшін құрылған, ҚР заңында қарастырылған, кезһкелген жекеменшік формасындағы заңды тұлғалар табылады. Сақтандыру компаниялары үшін құқықтық-ұйымдастыру формасындағы мүмкіндіктер – ол акционерлік қоғам және сенімдегі серіктестік.

Бұл формаларының бәрінде жалпыға бірдей сипаттамалар бар:

1. 
   меншіктің және басқарудың ұжымдық сипаты;
   
2. 
   кәсіпорынға салынған салымдары мен ғана тәуекелге баратын, акционердің және қоғам мүшесінің мүліктік жауапкершілігінің шектеулі сипаттамасы;
   
3. 
   әр бір иеленушінің дивидентке бөлінген табыста үлесі бар.
   
4. 
   3 орган енетін басқарудың бірлік кестесі:
   

• 
  жалпы жиналыс;
  
• 
  директорлар кеңесі;
  
• 
  басқару.
  

5. 
   әрбір кәсіпорынның мүшесі жарғылық капиладағы үлесіне сәйкес жалпы жиналыста дауысы бар.
   

1. 
   сақтандырушы бір уақытта иеленуші де болып табылады, ол сақтандыру қорына жыл саыйн жарналар төлеп, сақтандыру жағдайы туған кезде, оған арыз ұсынылады.
   
2. 
   шығынды жылдары ӨНҚ мүшелері қордың төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін қосымша жарналар жасайды.
   
3. 
   ӨНҚ табыс алу және капиталдың жинақталуын өзінің мақсаты деп құрмайды.
   сақтандыру келісім шарты және сақтандыру принциптері.
   

Сақтандыру операциясының 3 жақты сипатын қарастырайық

1. 
   сақтанушы тәукел табиғатын біледі.
   
2. 
   сақтанушы туекелді сипаттап беруі тиіс
   
3. 
   сақтанушы сақтандыру қызмет көрсету бағасы болатын маңызды анықтаушы факторымен сақтандыру қорғанысын ізейді.
   

Сақтандырушының көз қарасы бойынша:

1. 
   сақтандырушы тәуекел туралы ақпарат алады.
   
2. 
   сақтандырушы сақтандыру жабынының сипаты және көлемі туралы шешім қабылдайды
   
3. 
   сақтандыру жабыны сақтандырушы сақтандыру сыйақысын анықтайды.
   

• 
  сақтандырушы сақтанушының сақтандыру шарттары мен таныстыру қажет.
  
• 
  Сақтанушы сақтандырушыға тәукелді бағалау үшін қажет барлық ақпаратты ұсынуға міндетті. Одан басқа сақтанушы сақтандырушыға тәуекел деңгейінің өзгеруі туралы мәлімдеп отыруы қажет.
  

• 
  сақтандыру түрі;
  
• 
  сақтандыру сомасы;
  
• 
  сақтандыру периоды;
  
• 
  сақтандыру сыйақысының өлшемі, түрлері және оны енгізудегі тәсілдері.
  

• 
  өінің артынан сақтандыру жағдайын туғызған, әдейі жасалған қылмыс ретіндегі, сақтанушының сотпен бекітілген ісі.
  
• 
  Сақтандыру тәуекелі бойынша өтеу мақсатымен сақтанушымен жасалған ісі
  
• 
  әскери істер, қару-жарақты даулар және басқада құқық бұзушылық актілер;
  
• 
  ядерлік және иондалған сәуле шығыруының әсері.
  

• 
  жалпы- кез- келген сақтандыру келісім шартында қолданылады.
  
• 
  Спецификалық- сақтандырудың нақты түрлері үшін қолданылады.
  
• 
  Дербес- тек нақты клиент үшін қолданылады.
  

Сақтанушы

Құқығы бар:

1. 
   келтірілген зиянды сақтандыру өтелімін алу немесе 3 тұлғалармен келтірілген зиянды өтеу, сақтандыру келісім шарты бойынша нақты шарттардың есебімен және сақтандыру сомасының шегінде;
   
2. 
   сақтандырусомасының өзгеруінің бөлігі сақтандыру шартының өзгерісі немесе сақтандырудың нақты тәртіптерінде келісілмеген, жауапкершілігінің көлемі;
   
3. 
   сақтандырудың келісілген тәртіптерінен сақтандыру келісім шартын мерзімінен бұрын тоқтату.
   

1. 
   сақтандыру жарналарын өз уақытында енгізу.
   
2. 
   келісім шарттың жасаған кезде сақтандырушыға тәуекел бағасы үшін маңызы бар барлық белгілі қауіптерін хабарлау.
   
3. 
   тәуекелді азайту мақсатында қажетті шаралар қолдану немесе келісім шартында көрсетілген мерзімінде сақтандыру жағдайы басталғандығы туралы сақтандырушыға хабарлау;
   
4. 
   сақтандыру келісім шартында басқа да сақтанушының міндеттерін қарастыруы мүмкін.
   

Міндеттенеді:

1. 
   сақтанушыны сақтандыру ережелерімен таныстыру
   
2. 
   сақтанушымен сақтандыру жағдайына тәуекелді төмендету,төмендету өткізген жағдайда не әрекеттегі құнын ұлғаю жағдайында сақтандыру келісім шарты бойынша қайта жасау
   
3. 
   сақтандыру жағдайы кезінде заң бойынша белгіленген мерзімде сақтандыру төлемдерін жасау.
   
4. 
   келтірілген мүлікке зиянды ұлғайтылуымен азайтылуы үшін сақтандыру жағдайы кезінде сақтандырушымен жасалған, шығындарды өтеу; егер ол сақтандыру тәтібімен қарастырылған болса;
   
5. 
   РФ заңымен қарастырылған жағдайлардан басқа, сақтанушы мен оның мүліктік ереже туралы мәләметтерді жария етпеу.
   
6. 
   сақтандыру келісім шартында сақтандырушының басқа да міндеттері қарастырылуы мүмкін.
   

1. 
   сақтандырылған обектінің жағдайын тексеру, сонымен қатар оған сақтанушы мен сақтандыру обектісі туралы мәліметтерді хабарлаумен сәйкес
   
2. 
   азаматтық жауапкершілікті сақтандыру кезінде сақтандырушы 3 тұлғаларға келтірілген зиянды өте туралы келісімдерде сақтанушыға ұсынуға құқығы бар
   
3. 
   сақтандырылған обектіні қорғауға және сақтауға қатысу;
   
4. 
   абандонға сақтандырылған обектінің толық көлемінің өтелуін төлегеннен кейін. Абандон, яғни одан сақтандыру сомасын толық көлемде алу мақсатымен сақтандырушы пайдасына сақтандырылған мүлікке сақтанушының өз құықтарынан бас тарту.
   
5. 
   келісімшарт міндеттемелерін орындаудан бас тарту, немесе зиянды өтеу шартын өзгерту немесе сақтандыру сомаларын төлеу.
   

• 
  тәуекел деңгейі туралы талқылау үшін маңызы бар жағдайлар туралы дұрыс емес мәләметтерді, егер сақтанушы хабарласа;
  
• 
  егер сақтанушы сақтандырушыны тәуекелдің өзгерістері туралы мәлімдесе;
  
• 
  егер сақтанушы белгіленген тәтіппен сақтандыру жағдай туралы сақтандырушыға мәлімдесе
  
• 
  егер сақтанушы зиян мөлшерін анықтау үшін қажетті құжаттарды ұсынбаса
  
• 
  егер сақтанушы зиянның туындауына немесе оның мөлшерінің ұлғаюына әкелген зиянды азайту немесе орнына келтіру үшін шаралар қолданданбаса.
  

Сақтандыру келісім шартын тоқтатқан кезде негізгілерін айыру қажет, олар болашақ ликвидацияланады.

Сақтандыру келісім шарты болашақта әрекетсіз деп танылады:

1. 
   Сақтандыру келісім шартының әрекетілігінің мерзім өткенде;
   
2. 
   сақтандырушы мен сақтанушы алдында сақтандыру келісім шарты бойынша толық көлемде міндеттемелер орындалады.
   
3. 
   Сақтандыру келісім шарты бойынша белгіленген мерзімде сақтанушы мен сақтандыру жарналары төленбегенде.
   
4. 
   заңды тұлға болып табылатын сақтанушының ликвидациясы болды немесе егер басқа тұлға мен сақтанушының өзгеруі болмаса жеке тұлға болып табылатын сақтанушы өлімі.
   
5. 
   Заңмен қарастырылған тәртіпте сақтандырушыда ликвидация болды.
   
6. 
   Сақтандыру келісім шарты әрекетсіздігі сотпен шешілсе.
   
7. 
   РФ заң актілерімен қарастырылған басқа жағдайларда.
   
8. 
   Екі жақы келісім бойынша сақтандыру келісім шарты тоқтатылуы мүмкін.
   

1. 
   Сақтандыру жағдайы басталғаннан кейін сақтандыру келісім шарты жасалады.
   
2. 
   Сақтандыру обьектісі болып жекешелендіруге жататын мүліа табылады.
   
3. 
   Сақтандыру келісім шартын әрекетсіз болып сотпен шешілді.
   

• 
  меншіктік құқығы мүлікті жалға алу құқығы;
  
• 
  уақытша сақтауға, қайта өңдеуге бөтен біреудің мүлкіне жауапкершілік.
  

Жоғарғы адалдық принципі. Сондықтан принципте мұратта барлық іс операциялары жүзеге асырылуы қажет, яғни ол алданушылықтың және оның мүдделерін білдіреді. Сақтандыруда тек сақтанушыға ғана сақтандыру хаты туралы барлық фактілер белгілі.

Өтеу принципі зиянды өтеудің 4 тәсілі:

1. 
   ақшалай өтелісі.
   
2. 
   Ремонт
   
3. 
   Алмасу;
   
4. 
   Қайта құру.
   

1. 
   Актуарлық қызметінің мәні және түсінігі.
   
2. 
   Сақтандырутарифтерінің құру міндеттері және маңызы.
   
3. 
   Тарифтік ставкалардың құрамы және құрылымы.
   
4. 
   Сақтандыру статистикасының көрсеткіштері.
   
5. 
   Сақтандыружарналарының мәні.
   
6. 
   Сақтандыру компаниясының қызметін қаржыландыру көздері ретінде сыйақысы.
   

Сақтандырусыйақысы – сақтандыру жағдайы туған кезде сақтандыруөтелген төлеу міндеттемесі және тәуекелдің қаржылық салдарын түсіру мақсаты мен төлеуге міндетті ақша соммасы.

Сақтандыру сыйақысы келісім шартқа қол қойылған кезде бекітіледі және оның іске асырылуы мерзімі өтпегенше өзгеріссіз қалады. Сақтандыру сыйақысының мөлшері жеткілікті болуы қажет сонда,

• 
  сақтандыру кезеңінде күтілген нарызылығын жабу,
  
• 
  істі енгізуге сақтандыру компанияларының шығындарын жабу,
  
• 
  табыс мөлшерін қамтамасыз ету.
  

1. 
   таза нетто сыйақысы,
   
2. 
   тәуекелді үстеме,
   
3. 
   сақтандыру компаниясының щығындарды жабуға,
   
4. 
   табысқа артық міндет.
   

Артық міндет – сақтандырушының шығындарын төлеу оған қоса:

• 
  Еңбекақы
  
• 
  Жалға беру
  
• 
  Коммисиондық және т.б.
  

Сақтандырушы тарифтерді құру кезінде минималды сақтандыру тарифтерінің сақтандыру жауапкершілігін максималды көлемін қамтамасыз етудегі екілік және қайшы міндеттерді шешеді. Сақтандыру сомпаниялардың негізгі міндеті Нетто сияқысын дұрыс есептеу, онда статистиканың және мүмкіндік теорисының мәліметтерін пайдалану, ал есептеулерді өзі актуарлық деп аталады.

Актуарии – актуарлық есеп қисаптармен айналысатын адам. Нетто мөлшерлемені санау кезінде Р=В теңдігінен шығарады, мұндағы Р-нетто мөлшерлемелерге сәйкес сақтандыру төлемдері, В-сақтандыру өтемі.

Нетто мөлшерлемені есептеу кезінде мүліктің көп түрлілігінде сақтандыру сомаларының қалалдарының бір ғана көрсеткіші пйдаланылады.

шығындалығы =

барлық сақтандырылған * 100%

обьектілердің жалпы

сақтандыру сомасы

Көрсеткіш берілген жыл үшін тұрақты болып табылатын жалпы сақтандыру сомасына тәуелді, сақтандыру сомасының шыңдылығын 4 элемент келтіруге болатын, жағдайларға тәуелді сақтандыру өтемдерінің төлем сомаларының мөлшеріне байланысты.

А-сақтандыру жағдайының жиілілігі ол сақтандыру жағдайларының санын сақтандырылған обьектілер санынақатынасы.

А=в/а

Б= г/в

а-сақтандыру обьектілернің саны,

в-сақтандырылған обьектілерінің саласы,

г-зақымдалған және жойылған обьектілердің саны,

д-осы обьетілердің сақтандыру саласы,

е-сақтандыру өтемдерінің саласы.

В=e/q

Г=жойылған немесе зақымдалған обьектілердің орташа сақтандыру сомасының сақтандырылған обьектілердің сақтандыру сомасына қатынасы.

Барлық 4 элементтің туынды көрсеткіштері сақтандырусомасының шағанды көрсеткіштері.

(q)(А*Б*В*Г=е/б)
Нетто мөлшерлемесінің есебі.

Сақтандыру түрлерінің әрбіреуі нетто мөлшерлеме есебінің методикасы тирифті период 5 немесе 10 жыл қосымша ісінің мөлшерінің түзетілуі мен сақтандыру сомасының шығыны орташа көрсеткіштерін анықтауына теңеледі. Ол үшін сақтандыру саласының шығынды көрсеткіштерінің өсу қатарын құру керек және оның тұрақтылығын бағалау қажет. Белгілі бір уақыт мерзіміне 5 жыл орташа арифметикалық q аламыз. qжыл бойынша белгілейміз:

q₁ =17; q₂=16; q₃=16; q₄=15; q₅ =15;
q = 17+16+16+15+15 =15.8

5

Берілген өсу қатарының тұрақтылығын бағалау вариация және медиана коэфиценттерінің көмегімен туындайды. Вариация коэфициенті орташа квадраттық ауытқудың орташа мөлшеріге қатынасына тең. Берілген өсу қатары бойынша орташа квадраттың ауытқудың δ есептеп шығарамыз. Тарифтік есептеулер үшін орташа квадраттық ауытқулардың келесідей формаларын қолданамыз

δ = Σ(q-q)²

өз кезегінде Брутто мөлшерлеме =Нетто/100-н(%)*100 Мұндағы Брутто н(%)мөлшерлеменің артық міндетінің сыбағалы салмағы. Брутто мөлшерлеме =17/100-20*100=21,25 Итогы6 артық міндет 22-17=5

1. 
   Сақтандыру төлемдеріне кеплідеме беру құру қажеттілігі.
   
2. 
   03.06.03. ҚР заңының жалпы ережесі сақтандыру төлемдеріне кепілдеме беру қоры туралы.
   
3. 
   СТКҚ қатысуға келісім шарттың жалпы ережесі.
   
4. 
   Келісім шарт қатысушыларының міндеті және төтенше жарналарын белгілеу.
   

Медициналық сақтандыру.

1. 
   Экономикалық зерттеулердің жеке сақтандыру обьектісі ретінде оның классификациясы.
   
2. 
   Жеке сақтандырудың негізгі категориялары: сақтандыру қатынастарының субьектілері, сақтандыру тәуекелдері түрлері.
   
3. 
   Ұзақ мерзімді жеке сақтандырудың түрлері.
   
4. 
   Жеке сақтандыру бойынша өтеу және сақтандыру салаларын анықтау және төлеу.
   
5. 
   Өмірді сақтандыру бойынша және оның нормативтік құқықтық базасының қызметін сақтандыруда ұйымдастыру.
   

1. 
   Өлім тәуекелі
   
2. 
   Сырқау тәуекелі
   
3. 
   Аяқ асты жағдайларының тәуекелі
   
4. 
   Кәрілік бойынша еңбек қабілеттілігін жоқалту тәукелі.
   

Қазіргі жағдайларда өмірді сақтандыру келесідей жағдайлар бойынша сақтандырушының міндеттерін білдіреді:

1. 
   Адамды кәрілікте қамтамасыз ету және еңбек қабілеттілігін жоғалту кезінде.
   
2. 
   несиенің ең алдымен ипотекалық несиені қамтамасыз ету.
   
3. 
   Балалардың білім алуына төлеу үшін қаражаттарды жинау немесе олардың кәмелеттік жасқа жектен кезде оларға қаржылық қолдау көрсету үшін.
   

Батыста өмірді сақтандыру сақтандырудың түрлерінің ең дамығаны болып табылады, бізде экономикалық себептердің күшіне сақтандырудың бұл бүрі өзекті болып табылмайды. Өмірді сақтандыру кезінде сақтандыру тәуекелі адамзат өмірінен ұзақтылығы. Тәуекел болып өлімнің өзі емес оның келу уақыты болып табылады. Сақтандыру тәуекелі екі аспектіден тұрады

1 Жас кезінде қайтыс болу немесе өмірдің орташа ұзақтығы.

2 Еңбек қызметінің ұзақсыз, үнемі табыс алуды талап ететін өмір ұзақтығы бар қартайғанда өмір сүру.

Өмірді сақтандыру формасының классификациясы:

1. 
   сақтандыру қызметінің ұсыну мерзімі бойынша.
   

• 
  өмір сүруін сақтандыру
  
• 
  өмірін белгілі бір мерзімге сақтандыру
  
• 
  төлемеген өмірді сақтандыру
  

2. 
   сақтандыру жабының формасы бойынша:
   

• 
  қатаң бекітілген сақтандыру
  
• 
  табыста қатысуын сақтандыру
  
• 
  азайтылған сақтандыру сомасы
  
• 
  ұлғайтылған сақтандыру сомасы.
  

3. 
   сақтандыру өтемақы түрлері бойынша
   

• 
  бір уақыттағы өтемақымен өмірді сақтандыру
  
• 
  ренте түоіндегі өтемақы ,
  
• 
  ануитеттер
  

4. 
   Өмірдің сақтандырылуына байланысты
   

• 
  өз өміріне байланысты келісім шарт
  
• 
  басқа тұлғаға байланысты келісім шарт
  
• 
  бірінші немесе екінші өлімнің негізінде өмірдің жалпы сақтандыру келісім шарты.
  

ҚР өмірді сақтандырудың келесі түрлері бар.

1. 
   Өмірді аралас сақтандыру
   
2. 
   Өлім жағдайында өмір бойы сақтандыру
   
3. 
   Өмірін белгілі бір мерзімге сақтандыру
   
4. 
   Қосымша зейнетақыны сақтандыру
   
5. 
   Неке қиюға сақтандыру
   
6. 
   Қайтымды сақтандыру
   

Өмірді жедел сақтандыру өлім немесе өмір сүріп жатқан жағдайда болады. Кіші кездесетін өмірді аралас сақтандыру өзіне келесілерді үйлестіреді:

1. 
   Өмірді сақтандыру
   
2. 
   Өлім жағдайна сақтандыру
   
3. 
   Келңсіз жағдайларды өлім жағдайынан сақтандыру
   

«Өмірді қайтымды сақтандыру» сақтандыру келісім шарты заңды және жеке тұлғалармен жасалады, сондықтан сақтандыру жағдайы туған кезде келісім шарт бойынша сақтандыру компаниясы сақтандырылушығ немесе олардың мұрагерлеріне ұлғайтылған сақтандыру жарнасын қайтарады, өлім жағдайында сақтандыру жарналарының жиылған сомасынан 300%, мүгедектік жағдайда 1 және 2 топ 200%, 3 топтың мүгедектің жағдайы 150% . егер сақтандыру жағдайы бірінші 6 айда болса онда сақтанушы тек 100% алады, сақтанушымен сақтандыру жағдайы ұлғайтылған сақтандыру жарнасы қайтарылғанда келісім шарт тоқталды деп есептеледі. Сақтанушының шотында жиналған барлақ сақтандыру сомалары қозғалыссыз жатпайды олар инвестицияланады. Жинақтаушы функциясын жүзеге асыру формасы. Табысқа қатысуымен өмірді сақтандыру келісім шарты. Сақтандыру компаниясы жыл сайын сақтандыру активтері мен пассивтеріне бағалау жүргізеді. Бұдан кейін табыстан сақтандыру сомасын ұлғайту формасында сақтанушы пайдасына бір бөлігі бөлінеді. Бонус сақтандыру келісім шарты әрекет ету мерзіміне дейін немесе сақтандыру жағдайы туғанға дейін төлемге жатады.

Бонусты есептеудің екі формасы:

1 – сақтандыру сомасынан жариялданған пайыз түрінде есептелетін жылсайынғы бонустар

2 – келісімді бонус сақтандыру келісім шартының мерзімі өткеннен кеін сақтандыру компаниясымен есептеледі.

Сақтандырушының іс жүзіндегі өлімі теориялықтан жоғары болып шықты сақтандыру келісім шарты бойынша өлім кестесі бойынша есептелінеді.

Сыйақының Брутто мөлшерлесмесін есептеу кезінде қарастырылған іс жүзіндегі шығындар сақтандыру сыйақысын қосымша мөлшерінен төмен болған жағдайда сақтандыру ісін кірістеу бойынша табыстан шығындарды үнемдеу. Қаржылық табыс сақтандыру қорларын инвестициялау есебінен қалыптасады, былай есептелінеді:

А) сақтандыру сыйақысын есептеу кезінде салынған пайыздық мөлшерлеменің сақтандырушымен жүзеге асырылған инвестициялар бойынша шекаралары арасындағы айырмашылығынан.

Б) сақтандыру резервтік орларына инвестициялық салымдары өсу құнынан табысы.

2 жабыннанрезервтік капиталына қатысу келісім шарты. Бұл келсім шартта сақтандыру сыйақысының құрамына белгілі бір жинақ нормативі кіреді, бұл жинақ нормативін сақтандыру компаниясы пайызға салынады және жабудың резервтік капиталын қалыптастырады, ол әрбір келісім шарт бойынаш есептелінеді 3 жыл өткеннен кейін сақтанушы.

• 
  бұрынғы келісім шарт бткеннен кейін сиыақыны төлеуден босатув талап етуді, ал осы келісім шарт бойынша жинақталған капитал бірлік сйыақы ретінде жаңа келісім шартқа салу.
  
• 
  Сақтанушы полистік несие деп аталатын несие алуы мүмкін
  

Өмірді сақтандыру қоры бойынша келісімдер.

Бұл сақтандыру келісімдері сақтандырушының инвистицияның нәтижелерінетікелей араласуын қарастырады. Сақтандырушының счетында ақша қаражаттары несиелік қорға бірігеді,және бұл қаржы арнайы траст ұйымдарына беріледі. Кіріс дәрежесі және де инвестиция рискіне қарай сақтандырушы өзіне келетін қорды таңдайды.

Аннуитеттер-жыл сайын рента төленіп отыратын сақтандыру келісім-шарт болып табылады. Мұнда келісім кезінде бір рет премия төленеді.Тәжірибеде жылдық рентаға тең сомма кватал және ай сайын да беріліп отырылады.Бір жолға сақтандыру ақы әр сақтандыру жағдайларында жинақталады.

Сақтандыру тарифті анықталғанда өлім деңгеғйі қаралады, бұл халық бойынша емес, бұл денсаулығы мықты және өлім көлемі төмен жерлер қолданылады.

Аннуитеттер түрлері:

1. 
   қарапайым аннуитет (классикалық) сақтандырылған бір жолғы сыйақы төлегенде жылдық сыйақы өмірлікке беріледі. Егер сақтанушы ерте қайтыс болса, қалған қалдық сақтандырушыда қалады. Егер сақтандыру соммасы сақталса (сақтанушы тірі болса) сақтандырушы ол өлгенше еөрсетілген сомманы төлейді.
   
2. 
   Шегерілген – мұнда келісімге қол қойылғанда қол қою мерзімі және аннуитетті төлеу ара мерзімі белгіленеді, яғни рентаны төлей бастауды.
   
3. 
   Дереу аннуитет, бұл сақтандыру келісімде рентаны нақты күнге дейін Кепілденген аннуитет келісім бойынша өмірлік рента өмір бойы төленеді немесе кепіліденген уақытқа дейін өтеледі,қайсысы ұзақ болуына қарай.Егер қаржы алушы уақыттан ерте дүниеден өтсе,қалған қалдық ұрпғына беріледі.
   
4. 
   Капиталды сақтау аннуитеті келісім бойынша сақтанушы немесе мұрагері берілген сыйақыны премия түрінде бәрі –бір алады.Егер төленген сомма берілген сыйақыға тең болса, қалған қалдық мұрагерлеріне беріледі.
   
5. 
   Сақтандыру келісімін сатып алу құны.
   

Сатып алу құны сақтандыру құнынан кем болады.Негізінен полистік артында сақтандыру бағасынан гарантиялық құны көрсетіледі.

Сақтанушы қызмет ету мерзімінің әр кездерінде сатып алу құнының 90% дейін аванс немесе қарыз ала алады.
Жеке сақтандыру келісімі.

Жеке сақтандыру келісімі басқа сақтандыру келісімдерінен келесі 3 аспенті бойынша айырылады:

1. 
   Жеке сақтандыру келісімі –ұзақ мерзімде,созылыңқы қызмет мерзімді болады;
   
2. 
   Жеке сақтандыру келісімі –шығынды өтеу келісімі,мұнда барлық құны көрсетіледі.Өмірді сақтандыру келісіміне төлеу бойынша шектеу жоқ, барлық келісімде келтірілген төлемдер бойынша сақтандыру төлемдері жүреді.Тек бір ғана шектеу алынып отыратын сақтандыру соммасының сақтанушының сақтандыру сыйақысын төлей алуы.
   
3. 
   Өмірді сақтандыру келісімінде сақтандырушы сақтандыру жағдайының алдын ала құнын біледі,және де нақты сақтандыру жағдайының уақытын,өмір сүру және өлу уақытын "х"уақытын немесе "х+n" уақытына жетуді статистикалық таблицадан біледі.
   

1. 
   Территория мен келісім түріне қарай,өлім деңгейі кестесінің қайсысын алуды шешуі тиіс.Өмірді сақтандыруда әйелдерге ер адамдарға қарағанда жоғаралау зейнетақы аннуитеттер қолданылады.Дереу сақтандыруларда ер адамдарға көп қолданылады;
   
2. 
   Процент вставка динамикасын және инвистициядан кіріс деңгейін болашаққа болжау;
   
3. 
   Сақтандыру көмегінің ағымдағы және болашақ шығындарды қарастыру.
   
4. 
   Рисктердің сұрыптаруын жүргізу;
   
5. 
   Әр типтегі полис, жастағы,уақыттағы келісімнің сыйақы есебінің жағдайын дайындау.
   
6. 
   Медициналық сақтандыру мен оқыс жағдайлардан сақтандыруда сақтанушының мамандығы,ауруының тарихы және мұрагерлері ескеріледі.
   
7. 
   Сақтандыруды қабылдау және андеррайтинг
   

Сақтандырушы келісім түрлері бойынша 4 түрлі шешім қабылдай алады:

1. 
   Қарапайым жағдайдағы сақтандыру рисктерін қабылдайды.
   
2. 
   Келісімге келуден бастарту
   
3. 
   Үлкен сыйақы үшін үлкен рисктерді қабылдайды.
   
4. 
   Тәеукелді қабылдауға болады кепілдемені аз алып, жағдайды төмендету келісімді жүреді.
   

• 
  Сақтандыру сомманы және төлеу келісімін төмендету
  
• 
  Сақтандырушының жасын жалған көтеруі;
  

Бұл сақтандырудың екі төлеу түрі болады:

1. 
   Белгіленген сомманы төлеу;
   
2. 
   сақтандыру жағдайы болғанда сақтандырушының шығыстарын үстемесін толықтай және бөлшектеп,екеуінің біріккен комбинациясы бойынша төлеу.
   

1. 
   Ауру және оқыс жағдай арқасында сақтандыруға зиян келу;
   
2. 
   Ауру немесе оқыс жағдай арқасында қайтыс болуы;
   
3. 
   Сол себептер арқылы уақытша немесе жұмыс қабілетінен айырылуы;
   

• 
  Кірістің төлемдері
  
• 
  Оқыс жағдайда жұмыс істеу қабілетінен айырылуы;
  

Келісім-шартта сақтандыру жағдайына қосылатын құрам толығымен келтіріліп,көрсетіледі:

Сақтандыру шартынан алынып тасталады;

• 
  Өз-өзіне қол жұмсау немесе қасақана;
  
• 
  Медициналық сақтандыруда келесі шектеулер бар:
  
• 
  Сақтандыруға келесі тұлғалар алынбайды наркологиялық,психо-неврологиялық,туберкулездық және тері венерологиялық диспансерде тізімде тұрғандар;
  
• 
  Алкогольді нашалық немесе таксиколық масаю кезінде жарақат алу немесе өз-өзін өлтіру келтірілген аса ауыр сырқаттар жағдайында;
  
• 
  Сақтандыру келісімде көрсетілген медициналық ұйымдарда медициналық төленді;
  
• 
  Негізінде сақтандыру компаниясы өз қызметіндегі тұтынушыларына бірнеше бағдарлама ұсынылады.
  
• 
  Кепілдемелік медициналық қызметтің амбулаториядағы емдеу туралы көрсетпесі;
  
• 
  Толық сақтанушылық жауапкершілік.
  

Шетелге шығарушыларды сақтандыру

Бұл сақтандыру түрінде сақтандырушының шетелде жүргенде аяқ-асты ауырып қалуы немесе дене жарақатын алуы шығындарын жабу сақтандыру болып табылады.

Полис бойынша қызмет көрсету түрлері:

• 
  Жедел медициналық көмек;
  
• 
  Көшіру,туыстарына бару,жедел қайтуды ұйымдастыруды қаржыландыру;
  
• 
  Заңгерлік және әкімшілік көмек қызметі;ъ
  
• 
  Автокөліктердің дұрыс емес жағдайда жүргізуші мен жолаушының көшіру қызметі;
  

1. 
   Рентаны сақтандыру түсінігі.
   
2. 
   Өмірді сақтандырудың рентаны сақтандырудан айырмашылығы сақтандыру рискі, сақтандыру соммасы, сақтандыру сыйақысын төлеу тәртібі, сақтандыру сыйақы төлемін анықтау.
   
3. 
   Рентаны сақтандырудың түрлері-жедел,өмірлік аннуитет,шегерілген аннуитет,уақытша аннуитет.
   
4. 
   Зейнетақы сақтандыру түрлері,жанұялық сақтандыру,кепілдендірілген өмірін рента;
   
5. 
   Зейнетақы төлемін көлемін,оған әсерлеушілерде негізгі ережелері;
   

Келісімге келмей бұл жағдайда сақтандыру компаниясы төлемейді.

Келісімде көрсетілген сақтандыру соммасы көрсетілген көлемде ғана сақтандырушы жауапты.Бір немесе бірнеше сақтандыру жағдайындағы жалпы қаржы сақтандыру соммасынан аспауы тиіс.

Оқыс жағдайға келісілген сақтандыру келісімі әрбір уақытқа қол қоя алады.

Келісінің аяқталу мерзімі міндетті келісімде көрсетіледі.Егер сақтандыру жағдайы бола қалған жағдайда, сақтандырушы сақтандырушыға мүмкіндігі туған жағдайда хабарлауы тиіс. Сақтандыру жағдайы емдеу орындары мен дәлелденеді.Егер уақытша жұмыс істеу қабілетінен айырылса,жқмыс күндері абсалютті соммада төленеді немесе сақтандыру сомманың пайыздың мөлшерлемесінде төленеді.Кейде келісімді күндерде франшиза қойылады,мерзімі шектеулі.Келісім-шартта келесі жағдайларға сомма көлемі көрсетілген:

• 
  Қайтыс болған жағдайда;
  
• 
  Көзінен айырылғанда;
  
• 
  Дене мүшелерінен айырылғанда;
  
• 
  Уақытша немесе толықтай жұмыс істеу қабілетін айырым; Сақтандырушының жұмыс істеу қабілетінен айырылғанда,топ деңгейіне байланысты пайыз көлемі болады:
  

I топ-65 сақтандыру соммадан;

III топ50 сақтандыру соммадан;

Сақтанушы сақтандыру жағдайы болғаннан кейін 3 жылға дейін сақтандырушыға сомманы өтеу туралы өтініш бере алады.

Жат жағдайлардан автосақтандыру.Бұл полис арқылы жүргізуші немесе жолаушы жат жағдайлардың рисктерін жаба алады.Автокөлікті қолданумен жат жағдайлардан сақтандырылады. Сақтандыру автокөліктерді машина тұрағында жөндегендегі жат жағдайлардан қорғалмайды.Автокөліктерді бірнеше жағдайдан сақтандыру жүйесі бар:

1. 
   Бір жүргізушіні сақтандыру;
   
2. 
   Көліктегі орындарды сақтандыру.Мысалға:көлікте 5 адамның орнына 6 адам болса,1адам сақтандыру соммасын алмайды,егер сақтандыружағдайы болған кезде.
   
3. 
   Паушальдық келісім,мұнда келісім –шарт белгілі –бір сомаға жасалады.Егер сақтандыру жағдайы болғанда ол сомма көліктегі адам санына бөлінеді.
   
4. 
   Мамандандырылған жүргізушілер және оның көмекшілерінің сақтандыру жүйесі.
   

Медициналық сақтандыру сақтандыру полисінде көрсетілген медициналық ұйымда медициналық қызмет үшін кеткен шығын мен шығысты толықтай немесе бөлшектеп орнын толтыру болып табылады.Сақтанушы ретінде қызмет ете алмайтын жеке және заңды тұлға бола алады,келісімге отыру 3-ші жаққа пайдалы. Сақтандыру жағдайы бұл арада медициналық ұйымға сақтанушының көмекке немесе емдеуге келуі,қаралуы болып табылады.

1. 
   Мүліктік сақтандырудың экономикалық және қаржылық мағынасы.
   
2. 
   мүліктік сақтандырудың түрлері,тарифтері.
   
3. 
   Мүліктік сақтандыруды төлеуді ұйымдастыруы мен ережелері.
   
4. 
   Регресивті рисктер
   
5. 
   Заңды және жеке тұлғалардың мүлікті сақтандыру ерекшеліктері
   
6. 
   Андеррайтинг стратегиясы
   

• 
  Заңды тұлғалардың мүліктерін сақтандыру.
  
• 
  Жеке тұлғалардың мүліктерін сақтандыру.
  

Заңды тұлғалардың мүліктерін сақтандыру. Сақтандыру объектілеріне байланысты келесілерге бөлінеді:

• 
  Квартира құрылыстық сақтандыру
  
• 
  Әуе және транспорт сақтандыруы
  
• 
  Және тағы басқалары
  

• 
  Кәсіпорындар мүлкін сақтандыру
  
• 
  Үй мүлкін,жануарларды сақтандыру
  

Мүліктік сақтандырудың басты мақсаты, сақтандырушының сақтандыружағдайы болған жағдайдан кейін өзінде де қаржы материалдық жағдайы өз қалпында қалды.Осыған орай сақтандыратын мүлік құны мен сақтандыру соммасы анықталады. Сақтандыру соммасының максималды бағасы сақтандыру жағдайына дейінгі мүлікке деген қызығушылыққа байланысты.

Ережеге сай сақтандыру,қызығушылыққа затты бағалау затты келісімге дейінгі жағдайына қайтарылатын сақтандыру қайтарылымына тең болады.

Мүлікті сақтандырғанда басты мүліктің сақтандыру құнын анықтау, сақтандыру шығын кезінде сақтандыру құнынан сақтандыру соммасының алынуын айтуға болады:

• 
  Егер сақтандыру соммасы сақтандыру құнынан үлкен болғанда, сақтандыруша сақтандыру соммасын сақтандыру құнына дейін төмендетуге құқығы бар.
  
• 
  Егер сақтандыру сомманы жоғарылатып әдейі түрде болатын болса , сақтандыру келісімі заңсыз болып табылады,яғни сақтандырушыны алдау болып табылады.
  
• 
  Егер сақтандыру сомма сақтандыру құнынан кіші болса,мүнда сақтандыруға жетпейді,бұл прицип сақтандыру өнеркәсібінде маңызды ,ол онда "оговорка ЭВЕРИДЖ" деп аталады.
  

Сақтандыру тәжірібиеде бірнеше сақтандыру жасайтындар бар. Мұнда бір тұлғаның бір сол қауіптен екі сақтандыру компаниясында бір уақытта келісімге қол қояды.

Бірнеше сақтандыру заңмен шектеу қойылмайды,бірақ қос сақтандыруды дүниеге әкеледі,бұл заңмен шектелген.

Қос сақтандыру келесі жағдайларда пайда болады.

• 
  Сақтандыру объектісі сол бір рисктен сақтанған;
  
• 
  Объекті бір мерзімге екі жерде сақтанған.
  
• 
  Объекті бірнеше сақтандыру компанияларында сақтандырылған;
  
• 
  Сақтандыру сомма толығымен сақтандыру құнынан үлкен;
  
• 
  Мұндай жәйттер құтылу үшін сақтандырушы сақтанушы адамнан объект жөнінде болған барлық сақтандыру келісім-шарттарды әкеліп көрсетуі керек.
  

Қос сақтандыруды сот арқылы шешуге болады.Егер осы сақтандыру жаман ойсыз жасалса,келесілерге жетуге болады:

1. 
   Қос сақтандыру сақтандыру жағдайына дейін табылды,сақтандырушы екінші сақтандыру сомманың төмендеуін сұрай алады.
   
2. 
   Төлем. Қосымша (екінші) сақтандыру пайда болады егер сақтандыру стоимость (төлемі) төмендегідей жағдайда.
   
3. 
   Қосымша (екінші) сақтандыру деңгейі анықталады, текқана жаңа сақтандыру жағдайында, сондықтан страховшики (сақтандырушылар) міндетті түрде сақтандырушыға сақтандыру төлемін (возмещение) төлеу керек, ортақ төлем зиянды жоғарлатуға жол бермеу керек, бірақ бұнымен әрбір сақтандыру компаниялары келісім шарт бойынша төлейтін төлемге жауапты.
   

Контрибуция - әр бір полис пропорционалдың міндетімен есептеледі. Контрибуция жағдайды мына бес қызметте жүзеге асады.

1. 
   2 немесе оданда көп полистардың пайда болуымен;
   
2. 
   Сақтандыру полистары сақтандыру қызметін жабуы керек;
   
3. 
   Пайда болған ортақ зияндарды құлату мінін жабуы үшін қолдану керек;
   
4. 
   Полистар бір сақтандыру объектісіне қатысты болуы шарт;
   
5. 
   Әр полис әрбір мінге (убыткаға) жауап беру керек;
   

Эверидж келісім шардының полисын пайдаланатындар, тәуелсіз жауптылық методын пайдаланады. Жалғыз сақтандырушыға тәуелсіз жауаптылық төлем болып төленеді, жаңағы төлемді төлеу үшін жалғыз сақтандырушы төлемнің бір бөлігін жауып отыру керек. Егер төлем тәуелсіз жауаптылығы жоғарыдағы төлемнің бір бөлігін алады, немесе ол тең бөлінеді.

Мүліктік сақтандыру келісім шарты сақтандырушының қатысымен бір эверидж шартымен және пропорционалды сақтандыру ерекшеленеді, ешқандай сақтандыру төлемінің ара қатынасымен байланысты емес және сақтандыру бағасыменде сақтандырушының өзіндік қатысы шығыс төлемнің бір бөлігі жабуы сақтандырушының жауаптылығына бүкілімен возмещение жасайды және сақтандыру премиясынан қысқартады. Өзіндік қатысу формасы көтеріледі егер сақтандырушы шығыс бір бөлігін немесе белгілі бір пайызын алса немесе белгілі бір белгіленген төлемде.Бұны франшиза деп атайды,бұл анықталған келісім –шарт бойынша төлемді сақтандырушы бастауышы ала алады.Фрашиза шарты және шартсыз болып бөлінеді.

Шартсыз франшизада сақтандыру возмещениесы төленеді, шығыс түрінде сақтандыру төлемінің франшиза бойынша есептегеніне байланысты.

Шартты франшиза кезінде,франшиза кезінде шығыс төлем төленбейді,егер шығыс төлем өлшемі франшиза шартынан жоғары болса,ол сонда төленеді(возмещяется) сақтандыру соммасымен төленеді сақтандыру келісім –шартындағыдай.

Кез-келген отты өрт деуге болады,от пайда болады техникалық жағдай кезінде,ал өрт әр жағдайда да болады.

Пожар(өрт)-бұл жану процесі сол жерге тағайындалмаған,сол мүмкін болатын помещенияларда болады.

Оттан сақтандыру шығыс төлемі мен қатысты өрт кезіндегі сақтандыру объектісі кезінде өзіне қатысы бар,және де басқа да шығыс төлемдер өшіру кезіндегі.Найзағай атысы және жарылыс қосылады өрттен сақтандыру жабуылына кіреді.Риск санына байланысты,жаңағы мүліктік сақтандырылған оттан сақтандырушы рамкасына байланысты,сол себептен келісімнің 3 түрін айтуға болады:

1. 
   Таза оттан сақтандыру;
   
2. 
   Араласқан сақтандыру,оттан және басқа зияндықтан;
   
3. 
   Барлық рисктан сақтандыру,жаңағы өрттен сақтандыруға өзін қосады;
   

Мүлік сақтандыру келісім-шарты әдетте 1 жылға жасалады.Мүлік кейде толығымен сақтандырылады,кейде белгілі бір бөлігі.Мүліктік сақтандыру келесі түрлері оттан және басқа да тәуекел түрлерінен ерекшеленеді:

1. 
   Үй мүлігін сақтандыру және құрылыстарды;
   
2. 
   Өндірістерді өрттен сақтау;
   
3. 
   Ауыл шаруашылығын оттан сақтандыру;
   

Осы сақтандыру түріне заңды және жеке тұлғалар қатыса алады. Автокөлікті сақтандыру сақтандырудың ерікті түріне жатады.Ұйым,заңды тұлға,автокөлікті сақтандырады,тепе-теңдікте болады, кейде уақытша мерзімге,кейде жасалынған лизинг. Сақтандыру объектісі әртүрлі өзіндік автокөліктерде болуы мүмкін,мемлекеттік тіркеуге жатады.Автокөлік барлық түрлері сақтандырылады.Осы сақтандыру жағдайлары КАСКО объективті түрде автокөлік жиынтығы заводта жасалады.Біздің отандық сақтандырушылар,әдетте, КАСКО сақтандыруын ұсынады және толықтырылған жабдықтау бір жиынтықта сақтандырылуы керек,автокөлікте орналасқан және автокөлікті келесі қағида бойынша сақтандырады:

1. 
   Жаңа жағдайда толығымен осы соммада бағаланады.Нарықтық баға келісім кезінде қойылады.
   
2. 
   Есеп индексі автокөлікті қорғау үшін пайдаланады.
   
3. 
   Уақытша алынған автокөлікке жауапты сақтандырушы алынған ұйымға жүктеледі.
   
4. 
   Төленбеген төлем екі жаққа теңдей жүктеледі.Келісім,осы төленген сақтандыру өтемі,толық емес түрде,өзінің іс-әрекетінің аяғына дейін сақтап,өзара сақтандыру соммасы мен сақтандыру төлемі келісілген уақытына дейін жүргізіледі.
   

1. 
   “Жалпы сақтандыру” саласына жататын жауапкершілік мағынасы және сақтандыруының мәні.
   
2. 
   Өз ерікті және міндетті жауапкершілік сақтандыруының негізгі түрлері
   
3. 
   Транспорттық жабдықтар иелерінің АҚЖС классификациялық белгілері және спецификалық ерекшеліктері.
   
4. 
   Транспорттық жабдықтар иелерінің АҚЖС негізгі шарттары
   
5. 
   Ауыл жүк тасушылардың жолаушылар алдындағы АҚЖС негізгі шарттары
   
6. 
   Аудиторлар АҚЖС негізгі шарттары
   
7. 
   Нотариус АҚЖС негізгі шарттары
   
8. 
   Туроператорлар және турогенттер АҚЖС негізгі шарттары