ҚазақстандағЫ Қонақ Үй бизнесін дамыту жолдары амангелдинов Еламан

Л. Н. Гумилев атындағы ЕҰУ туризм кафедрасының оқытушысы, Астана, Қазақстан

Ғылыми жетекшісі – Б. Шарапаева
Қазақстан Республикасында туризмді дамытуға байланысты түрлі шаралар қолданылуда. Солардың бірі «Туристік саланы дамытуға бағытталған 2020 концепциясы». Қонақ үй бизнесі туризммен тығыз байланыста болғандықтан, қонақ үй бизнесін дамытуда қолға алынған.

Маңыздылығы: Қазақстан Республикасының қонақ үй бизнесін сараптау және шет ел тәжиірбесіне сүйене отырып, Қазақстан Республикасының қонақ үй бизнесінің даму жолдарын іздеу.

Өзектілігі: Қонақ үй бизнесі өте тиімді, әрі көп кіріс, пайда алып келетін бизнес болып есептеледі, сонымен қатар, келушілердің, яғни туристердің мемлекет, қала туралы әсері де дәл осы қонақ үй туралы әсерінен басталады. Нәтижесінде, жалпы мемлекет «қонақжайлылығына» баға беріледі.

Осы жұмыс шегінде біз келесідей міндеттерді орындаймыз:

• 
  Қазақстан Республикасының қонақ үй шаруашылығын сараптау;
  
• 
  Әлемдегі қонақ үйлердің тәжиірбесін қарау;
  
• 
  Қазақстан Республикасының қонақ үй бизнесінің даму бағыттарын қарастыру.
  

Әлемдік экономикалық жүйеге Қазақстанның шаруашылығының интеграция стратегиясын анықтағанда, туризм үшін Қазақстанның қолайлы имиджі бар ел ретінде көрінісін қалыптастырады, халықаралық деңгейде туристік ұйымдар мен қазақстандық туристерді қорғау мен қолдауды жүзеге асырады.[1]

Қорыта келгенде, мұндай жағдайды жасағаннан кейін қонақүйдің кәсіпкерлік қызметі дамиды, сонда да, мұндай нормативтік-құқықтық актілердің молдығы құқықтық нормаларда бағдарлау қиындықтарын тудырады.

Моральді ескірген заңдарды сақтау және жаңалармен олардың ұстанымдарын қайталау – құқықтық анықтамаларды «еркін» түсіндіруіне, бюрократиялық іркушілікке жағдай жасайтын нормативті қоспа пайда болады, және жалпы қонақүй қызметі кәсіпкерлік ортаның қалыптасуы бойынша заңнамалық шараларды жүзеге асыру үдерісін тоқтатады.

Кестеге назар салсақ, Қазақстан Республикасына келген басқа ел азаматтарының саны әр жылы әр түрлі бірақ салыстырмалы түрде бір деңгейде болғанын көре аламыз. Шетел меймандарының орналасуының негізгі аймақтары ретінде Астана, Алматы қалалары, Атырау, Маңғыстау облыстары екенін көре аламыз. Яғни бұл аймақтар «іскерлік қалалар» деп айтуға болады, себебі қазіргі кезде Қазақстанға келушілердің негізгі лебі діл осы іскерлік мақсатта келеді. 2011 жылы Астана және Алматы қалаларына орналасушылар саны күрт артқан бұл сол жылы өткен Қысқы Азия ойындары себеп. Қазіргі кезге дейін ең жоғарғы көрсеткіш 2010 жылы байқалған – 594161 келуші.

Кесте-2. Орналастыру орындарының толтырылымдылығы (төсек-тәулік), %

	2013 жыл
Қазақстан Республикасы	21,4
Ақмола	21,8
Ақтөбе	20,4
Алматы	13,6
Атырау	52,6
Батыс Қазақстан	23,3
Жамбыл	28,6
Қарағанды	12,2
Қостанай	23,8
Кызылорда	21,9
Маңғыстау	35,1
Оңтүстік Қазақстан	17,2
Павлодар	14,5
Солтүстік Қазақстан	14,6
Шығыс Қазақстан	14,6
Астана қаласы	33,9
Алматы қаласы	27,4

Кестеде 2013 жылғы жалпы толтырымдылық көрсетілген. Пайыздық өлшемде ең толтырымды облыс – Атырау болып табылады (52,6%). Сонымен қатар, Маңғыстау облысы және Астана қалаларында да салыстырмалы түрде жоғары деңгейді көрсеткен (тиісінше, 35,1% және 33,9%). Жалпы, Қазақстандағы толтырымдылық салыстырмалы түрде төмен деңгейде, Бұл көрсеткіш Ресейде 36% ал Түркияда 86,2%.

Сурет-1. Орналастыру орындарының бір уакыттағы тортырымдылығы.

Қорыта келгенде, біздің айтатынымыз қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы қонақ үй бизнесінің даму деңгейі жоғары деңгейде емес, бірақ ол әлі өзінің шарықтау шегіне жеткен жоқ, яғни болашағы алда. Оның дамуы туризмнің дамуымен тығыз байланыста. Ал туризм біздің болжауымызша 2017 жылдан кейін, яғни EXPO-2017 соң қарқынды түрде дамиды.

Қарап отырғанымыздай, жоғары деңгейдегі қызмет көрсету және осыған сай жоғары бағалар. Бұл қонақ үй желілер Қазақстанда ғана емес сонымен қатар басқа елдерде де танымал бренд болып табылады. Бірақ Түркия және басқа туристік дамыған елдерде бағалар басқа деңгейде және 30-40 % арзан болып келеді Мысалға Rixos Downtown Hotel Antalya біркүндік түнеу 200 $ болады.[4]

Сурет-4. Rixos Downtown Hotel Antalya

Қазақстан қонақ үй желілері үшін өте тартымды мемлекет болып келеді. Өйткені алпауыт Four Seasons Hotels and Resorts атты компания өзінің қонақ үйлерінің бірін дәл осы Астана қаласында салмақшы. Бұл компанияның 47,5% атақты Билл Гейтске тиесілі.[5]

Қорытындылай келе, қонақ үй шаруашылығы өте маңызды шаруашылық түрі болып саналады, және ол жоғарыда айтып өткендей туристік саламен тығыз байланысты. Ал туризм бұл ешқандай шикізатты қажет етпейтін, экологияға зиян көп келтірмейтін экономика саласы. Нәтижесінде, бұл жалпақ тілмен айтқанда «ауадан ақша жасау». Қонақүй бизнесі экономиканың ерекше облысының бірі деп мойындасақ, мемлекет қонақүй қызметке көмектеседі, оның ерекше бағыттарын анықтайды және қолдайды, жалпы туризм индустриясының дамуы үшін жағымды жағдай жасайды. Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы қонақ үй бизнесінің даму деңгейі жоғары деңгейде емес, бірақ ол әлі өзінің шарықтау шегіне жеткен жоқ, яғни болашағы алда. Оның дамуы туризмнің дамуымен тығыз байланыста. Ал туризм біздің болжауымызша 2017 жылдан кейін, яғни EXPO-2017 соң қарқынды түрде дамиды. Бірақ 2017 жылға дейін Қазақстан үшін платцдарм орнату қажет, яғни жоғарғы деңгейдегі қонақ үйлер салынуы тиіс, себебі 3 миллион адамды күтіп алатындай қазіргі кезде Астана қаласының күші жоқ. Нәтижесінде жаңа қонақ үйлер салынуы тиіс. Жоғарыда көрсетілген дамыту жолдарын қолдана отырып Қазақстанның тек қонақ үй бизнесін ғана емес сонымен қатар жалпы туризмді дамытуға септігін тигізеді деген үміттемін.

1. 
   Мазбаев О.Б., Омаров К. М. Қонақ үй шаруашылығы және туристік бизнес, Астана-2003ж.; 35-36 б
   
2. 
   http://www.stat.gov.kz/
   
3. 
   http://www.astanahotels.kz/
   
4. 
   http://www.tez-tour.com/
   
5. 
   http://forbes.kz/