Қазақстанның ТӨлем жүйелерін



бет7/11
Дата01.07.2016
өлшемі2.87 Mb.
#170304
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




ТӨЛЕМ ҚҰРАЛДАРЫ

Нарықта сатып алынатын тауарлар мен қызметтер қолма-қол ақшамен де, қолма-қол жасалмайтын тәсілмен де төленуі мүмкін. Бір-бірінен алшақ қашықтықта орналасқан жеткізуші мен сатып алушы арасында жасалған мәмілелер бойынша уақтылы есеп айырысуға кепілдік беретін төлемдерді жүзеге асырудың қолма-қол жасалмайтын тәсілдері жиі қолданылады. Бұл ретте, қолма-қол жасалмайтын төлем мен аударым жасау үшін төлем құралдары пайдаланылады, олардың көмегімен төлемге бастамашылық етіледі және олардың негізінде ақша аударымдары жүзеге асырылады.



2010 жылы екінші деңгейдегі банктер мен «Қазпочта» АҚ төлем тапсырмалары, төлемдік талап-тапсырмалар, инкассалық өкімдер, төлем карточкалары, тауарлар мен қызметтер үшін есеп айырысуға арналған чектер, орындалған аккредитивтер мен банк шотын тікелей дебеттеу сияқты төлем құралдарын12 пайдалана отырып, 122 033,7 млрд. теңге сомасына 188,0 млн. транзакция мөлшерінде транзакция жүргізілді (15-сурет пен 8 және 9-кестелер).

15-сурет.

2001-2010 жылдардағы төлем құралдары санының

және сомаларының өзгеру динамикасы



8-кесте.

2001-2010 жылдардағы төлем құралдарының пайдаланылуы туралы мәліметтер (транзакциялар саны бойынша)

мың транзакциямен

Кезеңі


Төлем тапсырма-лары

Төлемдік талап-тапсырма-лар

Инкассалық өкімдер

Төлем карточка-лары

Басқа да құралдар

Жалпы жиыны

2001

14 387,8

145,4

2 118,7

14  629,3

1 315,5

32 596,7

2002

13 000,8

104,6

265,9

20 957,5

470,1

34 799,0

2003

19 177,4

131,5

200,3

28 748,3

426,2

48 683,7

2004

25 862,9

96,0

263,6

36 611,7

437,8

63 272,0

2005

30 454,0

120,1

301,2

49 820,4

4 335,2

85 030,6

2006

30 870,4

135,5

341,9

66 826,5

7 867,9

106 042,2

2007

35 239,8

230,4

492,1

86 734,7

9 430,5

132 127,4

2008

36 355,9

475,5

783,6

102 545,0

7 863,9

148 023,9

2009

39 052,9

209,9

357,9

118 076,5

6 077,7

163 775,0

2010

46 656,1

207,9

861,9

136 322,2

3 925,0

187 973,1


9-кесте.

2001-2010 жылдардағы төлем құралдарының пайдаланылуы туралы мәліметтер (транзакциялар сомасы бойынша)

млрд. теңгемен

Кезеңі


Төлем тапсырмалары

Төлемдік талап-тапсырма-лар

Инкассалық өкімдер

Төлем карточка-лары

Басқа да құралдар

Жалпы жиыны

2001

11 217,2

27,2

3 089,9

147,2

1 023,6

15 505,1

2002

12 332,7

30,3

431,1

251,0

307,8

13 352,9

2003

20 774,5

46,6

288,0

396,2

412,6

21 917,8

2004

32 269,2

93,5

223,9

566,1

901,0

34 053,7

2005

44 929,3

217,2

140,7

848,7

1 498,8

47 634,7

2006

53 073,7

42,1

294,0

1 241,8

1 532,9

56 184,5

2007

84 022,5

132,6

187,4

1 897,9

1 810,3

88 050,7

2008

104 552,5

269,9

238,4

2 310,1

2 498,3

109 869,1

2009

82 791,4

372,6

287,2

2 649,6

3 875,5

89 976,3

2010

114 604,7

820,4

523,2

3 347,3

2 738,0

122 033,6

2009 жылмен салыстырғанда пайдаланылған төлем құралдарының жалпы саны 24,1 млн. транзакцияға (14,8%-ға) ұлғайды, ал олардың сомасы 32,0 трлн. теңгеге (35,6%-ға) ұлғайды. Төлемдер сомасының ұлғаюы негізінен төлем тапсырмаларын 31,8 трлн. теңгеге (38,4%-ға) пайдалана отырып, төлемдер көлемінің артуына байланысты болып отыр. Бұл ретте бір төлем тапсырмасының орташа сомасы 2009 жылмен салыстырғанда 15,9%-ға ұлғайды және 2010 жылы 2,5 млн. теңгені құрады. Төлем санының өсуі негізінен төлем карточкаларын 18,2 млн. транзакцияға (15,5%-ға) пайдалана отырып, операциялар санының ұлғаюымен сипатталады.

2001 жылмен салыстырғанда пайдаланылған төлем құралдарының саны 155,4 млн. транзакцияға (5,8 есе) ұлғайды, ал олардың сомасы 106,5 трлн. теңгеге (7,9 есе) артты. Төлем сомаларының да аталған ұлғаюы негізінен төлем тапсырмаларын 103,4 трлн. теңгеге (10,2 есе) пайдалана отырып, төлемдер көлемінің артуына байланысты болып отыр. Бұл ретте бір төлем тапсырмасының орташа сомасы 2001 жылмен салыстырғанда 800 мың теңгеден 2010 жылы 2,5 млн. теңгеге дейін 3,2 есе ұлғайды. Төлем санының өсуі де төлем карточкаларын 122,1 млн. транзакцияға (9,3 есе) пайдалана отырып операциялар санының ұлғаюына байланысты туындап отыр.

Қолданылатын төлем құралдарының түрлері бойынша қолма-қол жасалмайтын төлемдердің құрылымы осының алдындағы кезеңдермен салыстырғанда елеулі өзгерген жоқ. Бұрынғысынша, Қазақстан аумағында төлем тапсырмалары мен төлем карточкалары барынша кең таралған болып қалып отыр. Төлем құралдарының (төлем карточкаларын қоса алғанда) жалпы көлемінде төлем тапсырмаларымен жүргізілген төлемдердің үлесі 2010 жылы төлемдер саны бойынша 24,8%-ды және төлемдер көлемі бойынша 93,9%-ды құрады. 2009 жылмен салыстырғанда төлем тапсырмаларын пайдалану санының 19,5%-ға және төлем тапсырмалары көлемінің 38,4%-ға өсуі байқалып отыр.

Төлемдік талап-тапсырмаларды пайдалану үлесі саны бойынша да, сомасы бойынша да (0,1% және тиісінше 0,7%), инкассалық өкімдер (саны бойынша 0,5% және төлемдер көлемі бойынша 0,4%) және басқа да құралдар (саны бойынша 2,1% және төлемдер көлемі бойынша 2,2%) аз болып отыр.

Өңірлер бөлігінде Алматы және Ақмола облыстары барынша белсенділік танытып отыр. Сонымен, пайдаланылған төлем құралдарының үлесі Алматы облысы бойынша саны жағынан 37,9%-ды және жалпы көлемнің сомасы бойынша 0,6%-ды құрады. Төлем құралдарын пайдалану Ақмола облысында саны жағынан 11,1%-ды және көлемі бойынша 0,2%-ды құрады (10 және 11-кестелер).

Осы үрдіс Қазақстанның аталған өңірлерінің экономика-демографиялық ерекшеліктеріне және осы өңірлердегі үлкен ақпараттық және ақша ағындары өтетін қаржы-банктік құрылымдардың айтарлықтай көп болуына байланысты болып отыр.


10-кесте.

2010 жылы өңірлер бөлігінде төлем құралдарын пайдалану

(транзакция саны бойынша)

(транзакция бірлігімен)

Облыстар атауы

Төлем тапсырмалары

Төлемдік талап-тапсырмалар

Инкассалық өкімдер

Басқа да құралдар

Ақмола

5 301 553

30 649

67 593

323 915

Ақтөбе

2 235 787

7 791

20 504

121 802

Алматы

18 402 167

77 870

403 071

667 239

Атырау

1 929 537

7 963

19 517

126 747

Шығыс Қазақстан

2 623 184

7 810

36 896

241 532

Жамбыл

1 085 194

4 951

70 631

520 753

Батыс Қазақстан

1 557 798

16 706

11 718

89 180

Қарағанды

3 514 356

10 866

89 260

473 959

Қостанай

2 012 249

4 631

13 776

452 033

Қызылорда

1 140 555

4 289

35 099

48 500

Маңғыстау

1 635 047

10 365

16 198

155 717

Павлодар

1 892 631

5 096

17 085

348 158

Солтүстік Қазақстан

1 327 531

2 952

34 869

91 348

Оңтүстік Қазақстан

1 998 520

15 931

25 685

264 134

Жалпы жиыны

46 656 109

207 870

861 902

3 925 017


11-кесте.

2010 жылы өңірлер бөлігінде төлем құралдарын пайдалану

(транзакция сомасы бойынша)

(млн. теңгемен)

Облыстар атауы

Төлем тапсырмалары

Төлемдік талап-тапсырмалар

Инкассалық өкімдер

Басқа да құралдар

Ақмола

25 716 091,3

9 288,2

40 039,0

172 797,8

Ақтөбе

2 804 943,5

8 446,3

2 367,2

154 027,4

Алматы

68 798 150,1

660 880,1

281 096,7

2 082 559,7

Атырау

1 727 617,6

265,7

6 901,0

22 205,7

Шығыс Қазақстан

1 677 255,6

949,5

2 318,8

7 915,9

Жамбыл

586 858,8

7 527,6

14 725,5

4 165,0

Батыс Қазақстан

995 795,4

1 048,8

6 674,1

70 599,3

Қарағанды

2 816 256,9

2 964,6

4 844,8

28 878,0

Қостанай

1 974 146,8

19 304,1

457,8

120 057,5

Қызылорда

868 482,8

43 492,2

6 863,2

4 122,6

Маңғыстау

2 100 130,1

1 645,3

148 790,2

12 439,9

Павлодар

2 595 206,9

13 105,3

3 389,0

26 398,4

Солтүстік Қазақстан

606 641,5

34 702,8

2 740,2

4 545,0

Оңтүстік Қазақстан

1 337 104,9

16 827,3

1 982,8

27 324,1

Жалпы жиыны

114 604 682,2

820 447,6

523 190,4

2 738 036,4


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет