БАҒдарламасы «Ауыр түсті металдар металлургиясы»

Құрастырушылар: аға оқытушы Байділдаева Г.Б.,

магистр, оқытушы Таскарина А. Ж.

СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘННІҢ БАҒДАРЛАМАСЫ

пән «Ауыр түсті металдар металлургиясы»

Хаттама №_____.

(қолы)
Металлургия, машина жасау және көлік факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

200_ж. «_____»______________хаттама №____.

ОӘК төрағасы ____________ Ж.Е. Ахметов

(қолы)

Оқытушы тұралы мағлұмат
Металлургия, машина жасау және көлік факультеті

Металлургия кафедрасы

Аға оқытушы Байділдаева Гүльмира Балтабаевна, дәрістер, тәжірибелік сабақтар, ОСӨЖ.

Тел. (8-7182) 673623

Қабылдау уақыты: жұма сайын 10⁰⁰ – 12⁰⁰, Б-224
Пән туралы мағлұмат
Курс 4 (7 семестр - емтихан).
Пререквизиттер
Физика, аналитикалық химия және талдаудың физика-химиялық әдістері, механика негізі, электрометаллургиялық процестер теориясы, металлургиялық жылуберілісі.
Пәнді оқытудың мақсаты
– мысты-никельді өнеркәсіптің өндірісінде, ғылыми және жобалау ұйымдарына мамандар дайындау; қорғасын-мырыш өндірісінде өндірістің бағдар зерттеу бөлімшелерінде жұмыс істейтін мамандықтарды дайындау үшін.
Пәнді оқытудың міндеті
– тотықтыра күйдіру, тотықсыздандыру және ликвациялық балқыту үрдістерінің, ерітінділерді сілтілендіру, электролиттік тазарту және металдарды ерітіндіден бөліп алу үрдістерінің теориялық негіздерін оқу;

– мыс, никель, қорғасын және мырыш өндірістерінде қолданылатын пиро және гидрометаллургиялық үрдістерінің теориялық негізімен танысу.

• 
  металдар өндірудің бүгінгі дәрежесін, мыс және никельдің қолданатын жерлерін, тұтыну көрсеткішін, қасиетін, нарықты дамытудың тенденциясын;
  
• 
  алғашқы шикізаттан мыс және никель өндіруде қолданылатын пиро және гидрометаллургиялық процесстерінің теориялық негіздерін;
  
• 
  күйдіру, балқыту, конвертрлеу, тазалау, электролиздеу, сілтілеу, экстракциялау және т.б. сияқты технологиялық процесстерін;
  
• 
  процестердің технико-экономикалық көрсеткіштері және режимдік параметрлерін, металлургиялық аппараттардың жұмыс істеуі мен құрылымдарын;
  
• 
  технологиялық процестерді жетілдірудің келешегі мен бағытын, аппараттармен безіндіруін.
  

• 
  алгоритмдерді құрастыру, металлургиялық есептеулерді жүргізу, танысу мәлеметтерді және аналитикалық есеп дайындау.
  

Мамандықтың жұмыс бабындағы оқу жоспарынан үзінді көшірме

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.1/10

2 Гудима Н.В., Шейн Я.П. Краткий справочник по металлургии цветных металлов. – М.: Металлургия, 1975. – 535 с.

3 Диев Н.П., Гофман И.П. Металлургия свинца и цинка. – М.: Металлургиздат, 1961. – 405 с.

4 Зеликман А.Н., Крейн О.Е., Самсонов Г.В. Металлургия редких металлов. – 3-е изд. – М.: Металлургия, 1978. – 560 с.

5 Уткин Н.И. Производство цветных металлов. – 2-е изд. – М.: Интермет Инжиниринг, 2004. – 442 с.

6 Цейдлер А.А. Металлургия тяжелых цветных металлов. Часть 1: Медь, никель. – М.: Металлургия, 1951. – 376 с.

8 Кобжасов А.К. Сирек кездесетін металлдарды өндіру. – Алматы, 1993.

9 Николаев И.В., Москвитин В.И., Фомин Б.А. Металлургия легких металлов. Учебник. – М.: Металлургия, 1997. – 432 с.

10 Снурников А.П. Комплексное использование сырья в цветной металлургии. – М.: Металлургия, 1986. 384с.

11 Троицкий И.А., Железнов В.А. Металлургия алюминия. – М.: Металлургия, 1977. – 392 с.

12 Худайбергенов Т.Е. Металлургия легких металлов: Учебник – Алматы, 2001. – 235 с.

13 Шиврин Г.Н. Металлургия свинца и цинка. Учебник. – М.: Металлургия, 1982. – 353 с.

Ұсынылатын мерзімдік басылымда

«Известия вузов. Цветная металлургия» журналы

«Цветные металлы» журналы

«Промышленность Казахстана» журналы

Пәннің тақырыптық жоспары

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.2/10

Мыс, никель қорғасын, мырыш өндіру технологияларының дамуы жөнінде қысқаша тарихи мәліметтер. Металдардың физика-химиялық қасиеттер, олардың осы күнгі қолданылатын жерлері, өндіру мен тұтынудың динамикалық дәрежесі.

Мыс және оның қосындыларының қасиеттері, осы күнгі өндірістік өндіру дәрежесі, тұтыну құрылымы, мыстың нарықтық сипаттамасы, мысты пайдалану аясының сипаттамасы.

2-тақырып. Шикіқұрамды дайындау.

Зауыт қоймаларында шикізаттарды сақтау және көлік. Шикіқұрамдарды дайындаудың әдістері: бункерлі, қатар-қатар және материалдарды орталандырудың дымқыл әдістері; шихталарды (дымқылдату) кептіру технологиясы.

Күйдіру кезіндегі минералдардың бағыты. Көпподты пештермен қайнайтын қабаттағы пештер құрылысы мен жұмыс істеу принциптері.

Мысты шикіқұрамдарды шағылдырып балқыту. Жылу пештерінің жұмысы, отындары және құрылымы. Балқыту кезінде жүретін физика-химиялық процестер.

Жылу пештерінің жұмысы және құрылымы. Техника-экономикалық көрсеткіштері.

Сульфидті шоғырларды асылған күйде балқыту, процестердің әр түрлілігі, күйдіріп-балқытудың теориялық негіздері, процестің тәжірибесі, пештердің құрылымы, технологиялық көрсеткіштері.

6-тақырып. Мысты штейндерді конвертрлеудің тәжірибесі және теориялық негіздері.

Бірінші және екінші кезендегі реакциялар, өнімдердің құрамы.

Қара мысты отпен тазалау, қоспаларды тотықтандыру мен шлактандырудың теориясы, мысты қалпына келтіру процесінің тәжірибесі, отпен тазалауға қажетті пештер.

Мысты электролиттік әдіспен тазалау, катодтық және анодтық процестер, қоспалардың бағыты, электролит құрамы, ваннаның құрылымы, процестің көрсеткіші.

8-тақырып. Мыстың гидрометаллургиясы.

Гидрометаллургиялық жолмен өңдеуге шикізаттарды дайындау, өндірістік еріткіштердің сипаттамасы.

Сілтілеу процессі кезіндегі кинетикамен химизмі, температураның әсері, араластыру, оттегі қысымының порциалды мөлшері мен сілтілеу жылдамдығына әсер ететін басқада факторлар.

9-тақырып. Никельдің және оның қосындыларының қасиеттері.

Осы күнгі өндірістік өндіру дәрежесі, тұтыну құрылымы, никельдің нарықтық сипаттамасы, никельді пайдалану аясының сипаттамасы.

Шахталы пештерде шихталарды балқытуға дайындау. Шахталы пештердің жұмыс істеуі және құрылымы, қалпына келтіріп – сульфидтеп балқытудың физика – химиялық процестері, құрамы: шлак пен штейннің технико-экономикалық көрсеткіштері.

Қайнаған қабатта күйдірудің теориясы мен тәжірибесі, түтікті реакторда күйдіру, никельді шала тотықтырудың сипаттамасы. Доғалы пештерде металл алу үшін никельдің шала тотығын қалпына келтіріп балқыту.

Агломерациялық күйдіру, технологиялық схемасы, мысты-никельді шикізаттарды электрмен балқыту.

Мысты – никельді штейндерді конвертрлеу, процестің теориясы және тәжірибесі.

Мысты – никельді файнштейндерді өңдеу әдістері.

Никельді электролиттік жолмен тазарту. Ванналардың жұмыс істеуі және құрылымы, катодтық және анодтық процестер, электролиттің құрамы, анолиті қоспалардан тазарту, процестің көрсеткіші.

Сілтілеу әдісімен никельді шикізаттарды өңдеудің тенхнологиялық схемалары: күкірт қышқылымен сілтілеу, аммиакпен сілтілеу, ертіндіден металдарды бөліп алудың әдістері.

Кенді байыту, шоғыр сипаты, оларға қойылатын талаптар.

Қорғасын шоғырын өңдеудегі өзекті сүлде, өңдеу әдісінің шикізат құрамынан тәуелділігі.

Агломерация шикіқұрамына қойылатын талаптар. Шихтаны агломерацияға дайындау. Агломерация сүлдесі. Агломерациялық дайындау. Агломерациялық өрттеу, тотықтыру және пісіру процессінің негізгі теориялары. Агломерация кезіндегі шихта компоненттерінің сипаты. Флюстердің атқаратын қызметі.

Тотықтарды тотықсыздаудың теориялық негізі. Агломератты тотықсыздау кезіндегі компоненттердің сипаты.

Қорғасын алудың реакционды тәсілінің теориялық негізі. Реакционды электр балқымасының, қысқа барабанды ошақтағы балқыманың, горн балқымасының сипаттары.

Шихтаны балқымасына дайындау ерекшеліктері. Балқыту электротермиялық ошақтың деңгейдегі негізгі процестер. Технико-экономикалық көрсеткіштер.

Қара қорғасынның құрамы. Қорғасынды пирометаллургиялық рафионациялаудың өзекті сүлдесі. Тазарту тәсілінің жалпы сипаты. Мыссыздандырудың, теллурсыздандырудың, жұмсартудың, күміссіздендірудің, мырышсыздандырудың, висмутсыздандырудың және қорғасынды сапалы тазартудың теориясы және іске асыруы.

Мыс-қорғасын штейнін, жоғары мырышты қожды, агломерацияның майда ұнтағын, шахта балқымасын өңдеу технологиясы.

Шоғырлардың сипаты және олардың қасиеттері. Мырыш шоғырын өңдеудегі өзекті технолгиялық сүлде.

Мырыш алудағы пирометаллургиялық және гидрометаллургиялық технологиясына қойылатын талаптар.

Мырыш шикізатын дистиляциялағандағы компоненттердің сипаты. Бұдан мырышты отырғызу. Дистиляциялау тәсілінің жалпы сипаты (горизонтальды және вертикальды реторттар), мырыш электротермиясы.

Мырыш күйіндісінің былғағандағы компоненттердің сипаты. Мырышты еріткендегі жылдамдығына және толықтығына әсер ететін дәлелдер. Пайдаланатын былғаманың технологиялық сүлделері.

Гидролитикалық тазалаудың теориясы және іске асырылуы. Шөгеруді ерітіндіні тазартуға пайдалану.

27-тақырып. Мырыш сульфат ерітіндісінің электролизы.

Электродта жүретін процестер. Сутегінің артық кернеуі. (Ток бойынша шығым, ванна бойынша кернеу, электроэнергияның меншікті шығыны). Электролиз процесінің көрсеткішіне әсер ететін дәлелдер.

Мырыш кекін вельцованиялау, вельц-тотығын және клинкерді өңдеу. Жоғарғы темірлі ерітіндіні жоғарғы температурада былғау және тазалау.

Металлургиялық өнеркәсіптіңі қоршаған ортаға тигізетін әсерлері: ауа кеңістігін және су бассейндерін ластау, қалдықтарды қоймаларда сақтау.

ОСӨЖ мазмұны

Ұсынылатын әдебиеттер: [5], 113-117; [6], 15-19 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [6], 9-10 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], 102-109; [5], 121-130 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], 106-117; [5], 130-142 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], 119-128 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [6], 97-119; [5], 150-155 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [6], 136-185; [5], 174-182 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [5], 182-186; [6], 185-203 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [5], 186-194 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], 164-181 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [6], 252-270 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], 186-205; [5], 209-217 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [5], 217-223; [6], 313-325 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], 223-227; [5], 183-186 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 10-12; [5], 228-231 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 24-351 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 69-85 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 69-85; [5], 235-244 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 97-99; [3], 16-25 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 139-151 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 103-122 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 286-289 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 158-167; [3], 190-193 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 175-185; [2], 240-245 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 186-203; [3], 194-229 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 228-236; [6], 261-268 б.

Ерітіндіден кобальтты, хлорлы, сілтілі және сілті-жерлік металдарды бөлу. Тазалаудың сүлдесі өнімдердің құрамы.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 236-243; [6], 268-271 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 259-279; [6], 271-277 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 328-339 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [6], 327-356 б.

Бақылау түрлері: Қ – қатысу, МБ – межелік бақылау, ТЖ – тәжірибелік жұмыстар, OЖ – оқытушымен бірге жұмыс, Б – СӨЖ тақырыптарын орындау бойынша баяндама.

Қорытынды рейтинг есептеу әдістемесі
Қорытынды баға жіберу рейтингісі (ЖР) мен қорытынды бақылаудың (ҚБ) қосындысымен есептелінеді, олардың үлес салмағын ескере отырып (ҮСЖР және ҮСҚБ).
Қ = ЖР·ҮСЖР + ҚБ·ҮСҚБ
Университеттің Ғылыми кеңесі бақылау түрлеріне және ағымдағы үлгерімге байланысты төмендегідей салмақтық үлес бекітілген.

Бақылаудың қорытындысының түрі	Бақылау түрі	Үлес салмағы
Емтихан	Емтихан (ҮСЖР)	0,4
	Ағымдағы үлгерімді бақылау (ҮСҚБ)	0,6

Студенттің семестр бойы пән бойынша жинаған жіберу рейтингісінің бағасы мынаған тең

ЖР = (Р1 + Р2)/2
Студенттің рейтингісі (Р1 және Р2) мына формула бойынша анықталады
Р1(2) = АҮ1(2) ·0,7 + МБ1(2) ·0,3
Ағымдағы үлгерім (АҮ) 100 балдық шкаламен анықталады(бақылау іс-шараларының күнтізбелік графигін қара).

Сонымен қатар межелік бақылаудың (МБ) бағасы да 100 балдық шкаламен анықталады.

Қорытынды бақылау (ҚБ) 100 балдық шкаламен анықталады.

Баллдық жүйе бойынша пәннен қорытынды рейтинг “Оқушылардың оқу жетістіктері” және “Рейтингтік ведомость” журналдарына балл түрінде кестелерге енгізіліп эквивалентті бағаға айналдырылады.

– Егер студент межелік бақылаудан өтпеген болса, немесе МБ 50 балдан төмен бал жинаған болса, онда ол студенттің рейтингі анықталмайды. Мұндай жағдайда деканат МБ тапсырудың жеке мерзімін белгілейді.

– Пән бойынша қорытынды бақылауға (ҚБ) оқу бағдарламалық жұмыстардың барлық талаптарын орындағандар (барлық зертханалық және тәжірибелік жұмыстарды және СӨЖ және ОСӨЖ бойынша жұмыстар мен тапсырмалар орындаған және тапсырған), курстық жұмысты қорғағаны үшін жақсы баға алғандар (семестрлік жұмыстар) және жіберу рейтингісін жинағандар (50 балдан кем емес) студенттер жіберіледі.

– Егер студент алушы жіберу рейтингісі және қорытынды бақылауы бойынша жақсы бағаларға ие болса, онда пән бойынша қорытынды баға есептелінеді. Егер студент қорытынды бақылауды себепсіз жіберсе, онда оның бағасы “қанағаттанарлықсыз” деп есептелінеді.

Сабақтарда белсенді болыңыздар. Оқытушыға сұрақ қойыңыздар. Оқуда үлгеру үшін сабаққа қатысу жеткілікті емес, қарастарылып отырған тақырып пен талқыланып отырған мәселеге белсенді араласып, өз көзқарасыңыз бойынша жауап беруге тырысу керек.

Сабаққа қатысу міндетті болып табылады. Студенттерге дәріс сабақтарына қатысқаны үшін 4 балл қосылады.

Тәжірибелік сабаққа қатысып, берілген жұмысты уақытында тапсырғаны үшін, күнтізбелік графигіне сәйкес, студенттерге 2 немесе 6 балл қосылады.

Студенттер сабаққа дайындықпен келіп, ұсынылған әдебиеттер мен аталмыш сабаққа қажетті материалдарды қолдануы керек.

Студенттердің оқытушымен бірге орындалатын өздік жұмысы, дәрістік сабақтардың тақырыптарын терең зерттеп, оларды бекітуге бағытталған. Сабаққа қатысу және жұмысты орындау 3 балмен бағаланады.

Өздік жұмыс, теориялық курсқа кірмеген немесе қысқаша түрде қарастырылған, дәрістік тақырыптарға қатысты сұрақтарды теориялық түрде зерттеу және оларды ұсынылған әдебиет бойынша тереңдетіп оқу болып табылады.

Өздік жұмысы келесі түрде бағаланады: әр тақырыптын теориялық қарастыру, өңдемен сұрақтар бойынша конспектпен аяқталады, конспект оқытушыға көрсетіліп бағаланады және әр тапсырма үшін 2, 3 немесе 4 балл алады.

Бірінші және екінші межелік бақылау оқытылған тақырыптар бойынша ауызша сұрау түрінде, билеттер немесе тесттер бойынша 100 балдық жүйемен бағаланады.

Студентсеместр ағымында пән бағдарламасына сәйкес тапсырмаларды толық көлемде орындауға міндетті.

Емтихан үш сұрақтан туратын билет бойынша немесе 50 сұрақтан тұратын нұсқаға салынған тесттер бойынша алынады. Емтихан 100 балдық жүие бойынша бағаланады.

Аудиториялық сабаққа 5 минутқа дейін кешігуге рұқсат етіледi, басқа жағдайда тәлімгер 1 балл кем алады.

Дауыстап сөйлесуге болмайды. Екінші ескертуден кейін тәлімгер аудиториядан шығарылады.

Сабақ босатқан үшін қолданылатын айып санкциялары:

– тәжірибе және дәрiс сабағын себепсіз босатқаныңыз үшін –0 балл аласыз;

– тәжірибе есептерiн немесе өздік жұмыстарды сабақтан тыс уақытта қорғағаныңыз үшiн белгіленген баллдың жартысын аласыз.

Дәлелді себеппен уақытында тапсырылмаған зертханалық және өздік жұмыстарға баллдар кемiтiлмейдi.

Егер сіз себепті жағдайлармен бақылау шараларын өткізу кезінде қатыспаған болсаңыз, онда оқытушы тағайындаған уақытта қосымша өтуіңізге мүмкіндік беріледі (МБ және ҚБ деканның рұқсатымен өткізіледі), кері жағдайда сіз «0» балл аласыз.