Бағдарламасы Нысан пму ұс н 18. 2/06

Факультет деканы ________Т.Я.Эрназаров 200_ж. «____»___________

ЖжӘҚБ бастығы ____________А.А. Варакута «___»_____________200 ж.

(қолы) (күні)

1 Пәннің мақсаттары және міндеттері

Аймақтық экономика экономикалық ғылымның маңызды салаларының бірі болып табылады. Оның танымының негізгі объектісі ұлттық экономика қатынастарының жалпы жуйесіндегі аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуы болып табылады және кейінгі тұрақтандыру мен тұрақты даму сол немесе басқа аймақтық факторлармен, шарттармен тығыз байланысты. Ал Қазақстанның ерекше мемлекеттік құрылымы, аймақтардың табиғи-климаттық, географиялық, демографиялық жағдайларының әр алуандығы, олардың, әлеуметтік-экономикалық даму теңсіздігінің күшеюі ҚР әр аймағының ерекшелігін зерттеу, олардың дамуы мен қызмет етуінде рационалды тәсілді анықтау, мемлекет пен оның жеке территорияларының мүдделерін сәйкестендіру жолдарын іздеу қажеттілігін обективті шарттандырады.

Осы оқу пәнінің мақсаты аймақтық деңгейде елдің шаруашылық механизмінің қызмет етуінің экономикалық механизмін қалыптастырудың мүмкін жолдарын кешенді оқытудан тұрады. Бұл мақсат келесі міндеттерді шешуде жүзеге асады:

- мемлекеттік экономикалық саясатында аймақтар дамуының обьективті ерекше шарттарын ескеру маңыздылығын терең түсіндіруді қалыптастыру;

- ұлттық экономика дамуын мақсат ретінде және оның аймақтарға құрамдас бөліктері ретінде объективті өзара тәуелділік туралы көзқарас қалыптастыру;

- ұлттық экономика дамуын мақсат ретінде және оның аймақтарын кұрамдас бөліктері ретінде объективті өзара байланыс пен өзара тәуелділік туралы көзқарас қалыптастыру;

- әкімшілік-территориялық құрылымдардың әлеуметтік сферасын және экономикасын реттеу мен басқарудың жалпы жүйесін қалыптастырудың методикалық тәсілдері мен методологиялық негіздері туралы түсінік беру;

- аймақтық деңгейдегі экономика мен әлеуметтік сфераның даму

- мемлекеттің экономикалық саясатында нақты территориялардың аймақтық мүдделерін жүзеге асырудың рационалды жолдары мен механизмдерін іздеуге назарды бағыттау.

«Аймақтық экономика және басқару» курсын оқыту үшін студенттерде экономиканың көптеген өзекті мәселелері бойынша белгілі бір білімін қалыптастыратын мынадай әлеуметтік-экономикалық пәндер алдын-ала оқытылуы тиіс: «Экономикалық теория», «Макроэкономика», «Микроэкономика», «Экономиканы мемлекеттік реттеу», «Менеджмент негіздері», «Әлеуметтік-экономикалық статистика» және т.б.

жоспары ПМУ ҰС Н 7.18.2/10

Аймақтық экономика және басқару пәні, негізгі міндеттері және әдістері. Салыстырмалы — географиялық әдіс. Статистикалық әдіс. Циклдық әдіс. Шығындар әдісі. Бағдарламалық - мақсаттық әдіс.

Аймақтық экономика және басқарудың экономикалық ғылымдар жүйесіндегі орны.

Аймақтық экономиканың негізгі ұғымдары. «Аймақ» ұғымының теориялық және практикалық түсіндірмелері. «Аймақ» ұғымы мен «Экономикалық кеңістік» үғымының ара қатынасы. Ұлттық экономика өзара байланысты аймақтар жүйесі ретінде.

Аймақтарды типтерге бөлу қажеттігі. Типтерге бөлудің негізгі критерилері. Экономикалық аудандастыру.
2-тақырып Аймақтық экономика және басқарудың теориялық негіздері

И. Тюненнің ауыл шаруашылық штандарт теориясы. А. Вебердің өнеркәсіптік штандарт теориясы. А. Лештің шаруашылық кеңістік ұйымдастыру туралы ілімі. В. Лаунхардтың өнеркәсіптік кәсіпорынның рационалды стандарты. А. Смит пен Д. Рикардоның абсалютті және салыстырмалы артықшылықтар туралы теориясы.

Аймақтық экономика теорияларының дамуының заманауи бағыттары: балансталмаған өсу теориясы, «өсу плюсі» теориясы, аймақтық теңдестіру теориясы және т.б.
3-тақырып Аймақ шаруашылық жүргізу және басқару объектісі ретінде

Аймақ ұлттық экономиканың ішкі жүйесі ретінде. Аймактық әлеуметтік-экономикалық кешенін қалыптастыру және оның қызмет етуі. Аймақтық даму негіздерінің макроэкономикалық сипаттамасы.

Аймақтық еңбек бөлінісінің түрлері және деңгейлері. Аумақтық еңбек бөлінісін ұйымдастыру нысандары. Аймақтың салалық және аумақтық құрылымы. Аймақтардың салааралық байланыстары.

Аймақтық ұдайы өндіру процесінің ұғымы және мәні. Ұдайы өндірістің аймақтық айырмашылықтары. Аймақтық ұдайы өндіріс процесінің пропорциялары. Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі әлеуметтік -экономикалық дамуындағы аймақтық деспропорцияларының сипаты.

Аймақ потенциалының негізгі құрамдас бөліктері: құрылымды, даму көрсеткіштері. Табиғи-экологиялық потенциал. Еңбек потенциалы.

Өндіргіш күштерді орналастыру заңдылықтары, принциптері және факторлары. Салааралық өзара әрекеттесулері.

Аймақтық орталықпен, басқа аймақтармен және қалған сыртқы әлеммен экономикалық байланыстары. Экономикалық қатынастардың негізгі нысандары: сауда, қаржылық.

Аймақтық меншіктің қызмет ету проблемалары.
5-тақырып Аймақ макроэкономикалық талдау объектісі ретінде

Аймақтық талдау әдістері. Аймақтық макроэономикалық көрсеткіштер жүйесі. Аймақ экономикасы ашықтығының көрсеткіштері - әкелу, шығару, тауар алмасу коэффициенттері. Аймақ экономикасының салалық құрылымын мамандану, жергіліктену керсеткіштері бойынша талдау. Аймақтық әлеуметтік - экономикалық дамуының индикаторлары.

Ұлттық есеп жүйесін аймақтандыру. Аймақтың салааралық байланысы.
6-тақырып ҚР аймақтары экономикасының тарихи - географиялық сипаттамасы

Қазіргі заманғы Қазақстан экономикасының кеңістік құрылымының тарихи және физика - географиялық факторларға тәуелділігі. Қазақстан аймақтарының бұрынғы әкімшілік - әміршіл экономикадағы рөлі және орны қазіргі заманғы аймақтық дамудың тұрақты негізі ретінде. Белгілі бір аумақтарының шикізат бағыттылығының кушеюі және моносалалық аймақтардың пайда болу. Шикізаттық аймақтардың ашықтығының және аймақтардың салалық құрылымындағы диспропорциялардың күшеюі. Ұлттық экономика жүйесіндегі республикалық нақты аймақтарының орны мен рөлінің өзгеру динамикасы. ҚР аймақтарының әлеуметтік - экономикалық дамуы бойынша дифференциациясының күшеюі және аймақтық экономикалық саясат механизмдерін жетілдіру проблемалары.

Аймақтық теңсіздіктердің объективті негіздері және аймақтардың, дамуын мемлекеттік реттеу қажеттігі. Жалпы ұлттық экономикалық саясаттағы аймақтық экономикалық орны. Аймақтық дамуды реттеудің институционалдық және қүқықтық негіздері. Аймақтық дамуды реттеудің негізгі әдістері мен құралдары. Аймақтық саясаттың макро және микро құралдары. Проблемалы аймақтар және аймақтық даму бағдарламалары.

Басқару жүйесін қалыптастыру және оның даму принциптері. Басқарудың еуропалық жэне азиялық модельдері. Аймақтық дамуын басқару жүйесін құрудың әдістемелік негіздері. Аймақтық басқару жүйесінің мунципалдық және мемлекеттік жүйелерден айырмашылығы. Мемлекеттің аймақтық экономикаға әсер ету әдістері. Аймақ экономикасын басқарудың ұдайы өндірістік әдісі.

Аймақтық менеджмент және оның формалары. Аймақтық менеджментке әсер ететін ішкі және сыртқы орта факторлары. Аймақтық менеджменттегі жаңа теңденциялар.
9-тақырып Аймақтық экономика дамуының жоспарлануы мен болжануы

Аймақтық дамудың жоспарлануы мен болжануының объективті шарттылығы, олардың әкімшілік-қүқықтық және әлеуметтік-экономикалық алғышартары. Аймақтық әлеуметтік - экономикалық дамуын жоспарлау -болжаудың жетілдіруіне бағытталған негізгі әдістемілік бағыттар: маркетингтік зерттеулер, логикалық үлгілер (модельдеудің) әдістері, эксперттік бағалар, икемділік коэффициенттері. Аймақтық дамудың жоспарлары мен болжамдардың басты мазмұны ол - олардың бөлімдері және көрсеткіштері.

Аймақтық бағдарламалардың теориясы мен тәжірибесі. Бағдарламалық-бүтіндік әдістің негізгі белгілері. Бағдарламаның қалыпты құрылымы. Аймақтық бағдарламалардың классификациясы. Бағдарламаны басқару, бағдарламаны жүзеге асыру механизмі. Бағдарламаны бағалау өлшемдері. Бағдарламаның мақсаттары мен ресурстары. Бағдарламалардың нұсқаларын бағалау.

Нақты жерлердегі экономикалық өмірді ұйымдастырудың түрі ретінде арнайы экономикалық аймақ (АЭА). АЭА құру қажеттілігі мен мақсаттары.

АЭА деңгейі берілетін территорияларды таңдау критериялары. АЭА түрлері: еркін сауда аймақтары, кәсіпкерлік аймақтары, техника-өндіргіштік аймақтар. Сыртқы саудалық, фискалдық, қаржылық және әкімшілік жеңілдіктер. АЭА қызмет етуінің әлемдік тәжірибесі.
12-тақырып Аймақтық саясатты жүзеге асырудағы экономикалык механизмдер

Бюджеттік жүйе және бюджет аралық қатынастар аймактық дамуды мемлекеттік реттеудің маңызды мәселелері ретінде. Бюджет аралык трансферттер және олардың аймақтық дамуындагы рөлі.

Аймақтық деңгейдегі салықтық, несиелік, инвестициялық және бағалық саясат. Жеңілдіктер, стимулдар және преференциялар аймақтық дамудың реттеуші құралы ретінде.
13-тақырып Аймақтық дамуды мемлекеттік реттеудің әлемдік тәжірибесі

Әлем елдеріндегі аймақтық экономикадағы мәселелері: жалпы және ерекше. Әлемнің әртүрлі елдері бойынша аймақтық экономикалық саясаттың салыстырмалы анализі. Әлемдік экономикадағы аймақтық дамуды реттеуші институттар. Аймақтық саясаттың қүқықтық негіздері және макро мен микроқұралдары. Әлемдік экономикадағы проблемалық аймақтар мен аймақтық даму бағдарламалары. АҚШ және Европа елдерінің тәжірибесі. Қытайдағы АЭА. ҚР-ң шаруашылық практикасында шетелдік тәжірибені қолдану мүмкіндігі.

1. Ұлттық экономика өзара байланысты аймақтар жүйесі ретінде.

2. Аймақтарды типтерге бөлу қажеттігі. Типтерге бөлудің негізгі критерилері. Экономикалық аудандастыру.

2 семинар сабағы. Аймақтық экономика және басқарудың теориялық негіздері

1 Аймақтық экономика теориясының құрылымы.

2 Экономикалық білімдер тарихында кеңестік факторы. Аймақтық экономика теориясының дамуының қазіргі заманғы бағыттары.
3 семинар сабағы. Аймақ шаруашылық жүргізу және басқару объектісі ретінде

«Қазіргі кездегі ҚР-дағы аймақтық даму мәселелері» тақырыбы бойынша деңгелек үстел

1 Аймақтық даму негіздерінің макроэкономикалық сипаттамасы.

2 Аймақтық еңбек бөлінісінің түрлері және деңгейлері. Аумақтық еңбек бөлінісін ұйымдастыру нысандары.

3 Аймақтың салалық және аумақтық құрылымы. Аймақтардың салааралық байланыстары.

4 Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі әлеуметтік -экономикалық дамуындағы аймақтық деспропорцияларының сипаты.

«ҚР-ғы аймақтық кері пропорционалды (теңсіздіктерді, диспропорции) мемлекеттік реттеу» атты іскерлік ойын.

1 Аймақ потенциалының негізгі құрамдас бөліктері

2 Аймақтық орталықпен, басқа аймақтармен және қалған сыртқы әлеммен экономикалық байланыстары.
6 семинар сабағы. Аймақтың экономикалық потенциалы және оны бағалау

«Өндіргіштің күштердің орналасу құрылысын бағалау және оның ҚР-дағы аймақтық таксоникалық бірлігінің дамуына әсер етуі» деген тақырыптағы баяндаманы талқылау.

1 Аймақтық макроэономикалық көрсеткіштер жүйесі.

2 Аймақтық әлеуметтік - экономикалық дамуының индикаторлары.

3 Ұлттық есеп жүйесін аймақтандыру. Аймақтың салааралық байланысы.

1 Қазақстан аймақтарының бұрынғы әкімшілік - әміршіл экономикадағы рөлі және орны қазіргі заманғы аймақтық дамудың тұрақты негізі ретінде.

2 Ұлттық экономика жүйесіндегі республикалық нақты аймақтарының орны мен рөлінің өзгеру динамикасы.

3 ҚР аймақтарының әлеуметтік - экономикалық дамуы бойынша дифференциациясының күшеюі және аймақтық экономикалық саясат механизмдерін жетілдіру проблемалары.

1 Жалпы ұлттық экономикалық саясаттағы аймақтық экономикалық орны.

2 Аймақтық дамуды реттеудің негізгі әдістері мен құралдары.
10 семинар сабағы. Аймақтық даму жүйесін қалыптастыру. Аймақтық менеджмент

1 Басқарудың еуропалық жэне азиялық модельдері.

2 Аймақтық басқару жүйесінің мунципалдық және мемлекеттік жүйелерден айырмашылығы.

3 Аймақтық менеджмент және оның формалары.

1 Аймақтық әлеуметтік - экономикалық дамуын жоспарлау -болжаудың жетілдіруіне бағытталған негізгі әдістемілік бағыттар: маркетингтік зерттеулер, логикалық үлгілер (модельдеудің) әдістері, эксперттік бағалар, икемділік коэффициенттері.

2 Аймақтық дамудың жоспарлары мен болжамдардың басты мазмұны
12 семинар сабағы. Аймақтық бағдарламалар

«Бәсекелестік аймақтың дамуының аймақтық бағдарламасы» тақырыбы бойынша рефератты талқылау.

1 АЭА деңгейі берілетін территорияларды таңдау критериялары.

2 АЭА түрлері: еркін сауда аймақтары, кәсіпкерлік аймақтары, техника-өндіргіштік аймақтар.
14 семинар сабағы. Аймақтық саясатты жүзеге асырудағы экономикалык механизмдер

«ҚР-ғы бюджет аралық қатынас: орталық-аймақ» тақырыбына дөңгелек үстел өткізу.

1 АҚШ және Европа елдерінің тәжірибесі.

2 Қытайдағы АЭА.

3 ҚР-ң шаруашылық практикасында шетелдік тәжірибені қолдану мүмкіндігі.

1 Аймақтық экономика және басқарудың экономикалық ғылымдар жүйесіндегі орны.

2 Ұлттық экономика өзара байланысты аймақтар жүйесі ретінде.

Ұсынылған әдебиет: [1] стр.13, [3] стр.11, [4] стр.69

1 Аймақтық экономика теорияларының генезисі.

Ұсынылған әдебиет: [2] стр.15, [8] стр.45, [10] стр.47
Тема 3 Аймақ шаруашылық жүргізу және басқару объектісі ретінде

1 Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі әлеуметтік -экономикалық дамуындағы аймақтық деспропорцияларының сипаты.

Ұсынылған әдебиет: [5] стр.58, [6] стр.15, [8] стр.115
Тема Аймақтың экономикалық потенциалы және оны бағалау

1 Аймақтық меншіктің қызмет ету проблемалары

Ұсынылған әдебиет: [1] стр.15, [3] стр.11, [11] стр.126
Тема 5 Аймақ макроэкономикалық талдау объектісі ретінде

1 Ұлттық есеп жүйесін аймақтандыру

2 Аймақтың салааралық байланысы.

Ұсынылған әдебиет: [6] стр.24, [9] стр.52

1 Белгілі бір аумақтарының шикізат бағыттылығының кушеюі және моносалалық аймақтардың пайда болу.

2 Шикізаттық аймақтардың ашықтығының және аймақтардың салалық құрылымындағы диспропорциялардың күшеюі.

Ұсынылған әдебиет: [10] стр.25, [11] стр.55

1 Аймақтық дамуды реттеудің институционалдық және қүқықтық негіздері.

2 Аймақтық саясаттың макро және микро құралдары. Проблемалы аймақтар және аймақтық даму бағдарламалары.

Ұсынылған әдебиет: [4] стр.18, [9] стр.111

1 Аймақтық менеджментке әсер ететін ішкі және сыртқы орта факторлары. Аймақтық менеджменттегі жаңа теңденциялар.

Ұсынылған әдебиет: [8] стр.14, [10] стр.25
9-тақырып Аймақтық экономика дамуының жоспарлануы мен болжануы

1 Аймақтық дамудың жоспарлануы мен болжануының объективті шарттылығы, олардың әкімшілік-қүқықтық және әлеуметтік-экономикалық алғышартары.

Ұсынылған әдебиет: [5] стр.35, [6] стр.11
10-тақырып Аймақтық бағдарламалар

1 Аймақтық бағдарламалардың классификациясы.

2 Бағдарламаны басқару, бағдарламаны жүзеге асыру механизмі.

3 Бағдарламаны бағалау өлшемдері.

Ұсынылған әдебиет: [1] стр.88, [5] стр.18
11-тақырып Аймақтық саясаттың құралы ретінде арнайы экономикалық аймақтар

1 АЭА қызмет етуінің әлемдік тәжірибесі.

Ұсынылған әдебиет: [2] стр.32, [4] стр.44
12-тақырып Аймақтық саясатты жүзеге асырудағы экономикалык механизмдер

1 Бюджеттік жүйе және бюджет аралық қатынастар аймактық дамуды мемлекеттік реттеудің маңызды мәселелері ретінде.

2 Аймақтық деңгейдегі салықтық, несиелік, инвестициялық және бағалық саясат.

3 Жеңілдіктер, стимулдар және преференциялар аймақтық дамудың реттеуші құралы ретінде.

Ұсынылған әдебиет: [3] стр.55, [6] стр.25
13-тақырып Аймақтық дамуды мемлекеттік реттеудің әлемдік тәжірибесі

1 Әлемнің әртүрлі елдері бойынша аймақтық экономикалық саясаттың салыстырмалы анализі.

2 Әлемдік экономикадағы аймақтық дамуды реттеуші институттар.

3 Аймақтық саясаттың қүқықтық негіздері және макро мен микроқұралдары.

4 Әлемдік экономикадағы проблемалық аймақтар мен аймақтық даму бағдарламалары.

Ұсынылған әдебиет: [1] стр.65, [5] стр.13

2 Аймақтық экономика және басқарудың зерттеу әдістері

3 Аймақтық экономика және басқарудың экономикалық ғылымдар жүйесіндегі орны.

4 Ұлттық экономика өзара байланысты аймақтар жүйесі ретінде.

5 Аймақтарды типтерге бөлу қажеттігі. Типтерге бөлудің негізгі критерилері. Экономикалық аудандастыру.

6 Аймақтық экономика және басқарудың теориялық негіздері

7 Аймақтық экономика теорияларының дамуының қазіргі бағыттары

8 Аймақ шаруашылық жүргізу және басқару объектісі ретінде

9 Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі әлеуметтік -экономикалық дамуындағы аймақтық деспропорцияларының сипаты.

10 Аймақтың экономикалық потенциалы және оны бағалау

11 Аймақтық меншіктің қызмет ету проблемалары.

12 Аймақ макроэкономикалық талдау объектісі ретінде

13 ҚР аймақтары экономикасының тарихи - географиялық сипаттамасы

14 Аймақтардың дамуын мемлекеттік реттеу қажеттігі және мәні

15 Аймақтық менеджмент және оның формалары. Аймақтық менеджментке әсер ететін ішкі және сыртқы орта факторлары.

16 Аймақтық бағдарламалар. Аймақтық бағдарламалардың теориясы мен тәжірибесі.

17 Аймақтық саясаттың құралы ретінде арнайы экономикалық аймақтар

18 АЭА қызмет етуінің әлемдік тәжірибесі.

19 Аймақтық саясатты жүзеге асырудағы экономикалык механизмдер

20 Бюджеттік жүйе және бюджет аралық қатынастар аймактық дамуды мемлекеттік реттеудің маңызды мәселелері ретінде.

21 Аймақтық дамуды мемлекеттік реттеудің әлемдік тәжірибесі

22 Әлемнің әртүрлі елдері бойынша аймақтық экономикалық саясаттың салыстырмалы анализі.

23 Әлемдік экономикадағы аймақтық дамуды реттеуші институттар

24 Әлемдік экономикадағы проблемалық аймақтар мен аймақтық даму бағдарламалары.

25 ҚР-ң шаруашылық практикасында шетелдік тәжірибені қолдану мүмкіндігі.

26 Дамудық аймақтық бағдарламасы (Павлодар облысы мысалында)

27 Қытайдағы АЭА.

28 ҚР-ғы бюджет аралық қатынас: орталық-аймақ

29 Жалпы ұлттық экономикалық саясаттағы аймақтық экономиканың орны.

30 Аймақтық экономика дамуының жоспарлануы мен болжануы
Оқу-әдістемелік қамтамасыздандыру

Негізгі:

1 Гранберг А.Т. Основы региональной экономики - М., 2001.

2 Региональная экономика. Под ред. Кузнецов Н.Г., Тяглов С.Г. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2003.

3 Региональная политика Республики Казахстан: экономический механизм реализации. - Алматы: Ғылым, 1997.

4. Храпунов В.В. Региональные аспекты экономической реформы в
Казахстане. – Алматы:Білім, 1999.

5 Актуальные вопросы современного социально-экономического развития. Казахстан . - Алматы, 2004.

6 Региональная экономика и управление. Под ред. Е.Г. Коваленко. - М СПб., издательство "Питер", 2005.

Қосымша:

7 Кузнецова О. Теоритечические. основы государственного регулирования экономического развития регионов // Вопросы экономики, 2002, № 4, с. 46- 66.

8 Телеужанов Е. Ресурсный потенциал региона и приоритетные направления развития // Транзитная экономика - 2002, № 6.

9 Шокоманов Ю.К. Динамика экономического развития Казахстана и отдельных в региональном разряде за 10 лет независимости // Экономика и статистика - 2002. №2.

10 Нурланова Н.К. Региональная промышленная политика и индустриально-инновационное развитие/ материалы конференции «Теоретические и практические аспекты индустриально-инновационного развития РК». – Алматы, 2004, часть 1.

Мамандықтың жұмыс бабындағы Нысан

оқу жоспарынан үзінді көшірме ПМУ ҰС Н 7.18.1/10

Мамандықтың (тардың) жұмыс бабындағы оқу жоспарынан

үзінді көшірме

050510 Мемлекеттік және жергілікті басқару

(толық мамандық (тардың) атауы және шифрі)