Білім беру бағдарламасы: «6В05201-Экология»
Тұқымдасы: Қасқыржидектер - Thymelaceae
жүктеу/скачать 210.82 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Жаңғақтар тұқымдасы өкілдерінің морфобиологиялық сипаттамасы
| Тұқымдасы: Қасқыржидектер - Thymelaceae 50-ге жуық тұқымдас және 750-ден астам түрі бар, бір тұқымдас Ресейде кеңінен таралған.
Туысы: қасқыржидек, немесе қасқыржидекше - Daphne Қарапайым, кезектесіп немесе қарама-қарсы орналасқан, ланцетті немесе ұзын-эллипс тәрізді, тұтас жапырақтары бар жапырақты немесе мәңгі жасыл аласа бұталар. Гүлдер соңғы немесе қолтық асты гүлшоғырында, қысқа гүл шоғырында, сирек 2-3 жапырақ қолтығында. Қасқыржидек гүлі жапырақ ашпай тұрып гүлдейді, ол ерте балды өсімдік. Жемістер бір тұқымды, қалың немесе етженді, бүршік тәрізді, жазда піседі. Ресей аумағында қасқыржидектің 19 түрі өседі, олардың ішінде улықасқыржидек немесе қасқыржидектіжөке - Daphne mezereum - көбінесе ормандардың өсінділерінде кездеседі - биіктігі 1 м-ге дейін, керіланцетті жапырақтары бар өте улы жапырақты бұта. Гүлдері қолтық астынан шығады, қызғылт-күлгін, сирек ақ. Жемістер қызыл немесе қызғылт сары, сыртынан қара жидектерді еске түсіреді. 2. Жаңғақтар тұқымдасы өкілдерінің морфобиологиялық сипаттамасы Тұқымдасы: Жаңғақтар – Juglandaceae Солтүстік жарты шардың қоңыржай және субтропиктік аймақтарының жапырақты ормандарында, сондай-ақ таулы аймақтарда таралған жапырақты бір тұқымды ағаштардың 7 тұқымы мен 60-қа жуық түрін, сирек бұталарды қамтиды. Жапырақтары кезектесіп орналасқан, ірі, қауырсынды күрделі. Гүлдері дара жынысты, жапырақтан кейін көп ұзамай гүлдейді. Жемісі бүршік тәрізді, құрғақ, қанатсыз немесе қанатты өсінділері бар. Тұқымдар жеуге жарамды. Жаңғақ ағашы, берік, әдемі құрылымы бар. Ресейдің табиғи дендрофлорасында жаңғақтар тұқымдастарынан: жаңғақ және птерокария бар. Туысы: Жаңғақ – Juglansшатыр тәріздібөрікбасы бар ағаштар жатады. Қабығы ашық сұр немесе дерлік қара, ескі діңдерде терең бедерленген. Жас өркендердің өзегі қалқалары бар бос. Жапырақты. Жапырақтары кезектесіпорналасады. Аталық гүлдер үлкен сырғалардаілініп тұрады, аналықта - аз гүлді масақ тәрізді гүлшоғырларда. Жапырақтардың ашылуымен бір мезгілде гүлдейді. Жемісі домалақ немесе ұзынша, бүршік тәрізді, сыртынан етженді перикарппен қоршалған. Жаңғақтар фанера, жиһаз және әртүрлі бұйымдар үшін пайдаланылатын күшті әдемі ағаш (әсіресе ағынында) береді. Жаңғақтар ерекше құнды. Жаңғақтар Солтүстік жарты шардың жылы қоңыржай, субтропиктік және тропиктік аймақтарында таралған. Тұқымда 40-қа жуық түр бар, оның 2 түрі Ресейде жабайы өседі. Грек жаңғақ – Juglans regia – биіктігі 30-35 м болатын ағаш. Қабығы сұр-күлгін, жарықшақты. Жапырақтары ұзындығы 20-40 см, 5-11 жапырақшадан тұрады. Жапырақтары түксіз, эллипс немесе сәл сопақ тәрізді; бүйірлік - барлығысағақсыз, жоғарғы жапырақтары - ұзын сағақты, бүйір жапырақтары үлкенірек, тұтас. Жаңғақ (друп) ұзындығы 15-тен 60 мм-ге дейін, шар тәрізді немесе ұзарған. Жаңғақ – тез өсетін, жеңіл және жылуды жақсы көретін, құнарлы топырақты талап ететін ағаш. 300-400 жыл өмір сүреді. Ареал: Орталық Азия, Иран, Ауғанстан, Гималай. Маньчжур жаңғағы - Juglans manshurica - биіктігі 23-25 м-ге жететін ағаш, қара сұр, кейде дерлік қара, қабығы терең. Бөрікбасы шатыр тәріздес, кестелі. Жапырақтары ұзындығы 1,25 м-ге дейін, тақ қауырсынды, 9-19 қарама-қарсы ұзарған-эллипс тәрізді жапырақшалары бар, жоғары жағы күңгірт, төмен жағы бұлыңғыр, екі жағыда қатты түкті. Жемісі - ұзындығы 4,5-6,5 см, пішіні шар тәрізді және ұзартылған-эллипс тәрізді жалған жаңғақ; қыркүйектің аяғында – қазанның басында піседі. Ол тез өседі, қыста төзімді, құнарлы және ылғалды топырақты талап етеді. Ареалы: Хабаровск өлкесі, Приморск өлкесі, Корея, Солтүстік Қытай. Сұр жаңғақ - Juglans cinerea. манчжур жаңғағынан жемістерімен ерекшеленеді. Жаңғақ ұзын-сопақша, қара-қоңыр, айқын 8 қырлы. Жапырақтары маньчжур жаңғағы сияқты үлкен емес, тақ қауырсынды, ұзындығы 50-70 см, 11-19 сағақсыз ұзарған жұмыртқа тәрізді жапырақшалары бар, жүйкелер бойымен жоғары жағы және төменгі жағы майда түкті. Ареалы: Солтүстік Америка. Қара жаңғақ – Juglans nigra – биіктігі 45 м-ге дейін, қара қоңыр, ерте жарылған қабығы бар ағаш. Жапырақтары ұзындығы 40-50 см-ге дейін, 15-23 ұзынша ланцетті жапырақшалардан тұрады, жоғарыда қара жасыл, түксіз, төмен жағы сәл түкті. Үстіңгі жапырақ ерте түседі, бұл жапырақтардың қосжапырақтыға айналуына әкеледі. Жаңғақтар шар тәрізді, диаметрі шамамен 4 см-ге дейін, қою қоңыр немесе қара. Ағаш тез өседі, қысқа төзімді, жарық сүйгіш, құрғақшылыққа төзімді және топырақ құнарлылығын талап етеді. Ареалы: Солтүстік Америка. Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар 1. Жөкелер, қасқыржидекжидектер және жаңғақтар тұқымдасының жалпы сипаттамасы және жүйелі орны қандай? 2. Жөкелер тұқымдасы мен жаңғақтар тұқымдасының айырмашылығының диагностикалық ерекшеліктерін атаңыз? 3. Жөкелер тұқымдасының өкілдеріне қандай морфологиялық-биологиялық белгілер мен экологиялық қасиеттер тән, олардың Қазақсатандағы ағаш өсімдіктерінің қалыптасуындағы рөлі, шаруашылық маңызы қандай? 4. Қызыл кітапқа қасқыржидекжидек тұқымдасының қандай түрлері енгізілген? 5. Жаңғақтар тұқымдасының өкілдері қандай морфобиологиялық белгілері мен экологиялық қасиеттерімен сипатталады, шаруашылық маңызы? ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Негізгі
Қосымша 2. Булыгин,Н.Е.Дендрология:учебник/Н.Е.Булыгин,В.Т.Ярмишко.–М.:МГУЛ,2001. – 528 с. 3. Валягина-Малютина,Е.Т.ДеревьяикустарникисреднейполосыЕвропейскойчастиРоссии/Е.Т.Валягина-Малютина. –М.:Издательство КМК,1991. –435с. 4. Гроздова,Н.Б.Деревья,кустарникиилианы/Н.Б.Гроздова,В.И.Некрасов,Д.А.Глоба-Михайленко.–М.:Леснаяпромышленность, 1986.– 349с. 6. Колесников,А.И.Декоративнаядендрология./А.И.Колесников.М.:Леснаяпромышленность,1974.-703с. 7. Кремер,Б.П.Деревья:МестныеизавезенныевидыЕвропы:Пер.снем./Б.П.Кремер.–М.: «Издательство Астрель»:«Издательство АСТ»,2002.– 288 с жүктеу/скачать 210.82 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|