Биология кафедрасы

МЕДИЦИНАЛЫҚ-ПРОФИЛАКТИКА ФАКУЛЬТЕТІ

БИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

СИЛЛАБУС


Пәні: Медициналық биология, генетика және радиобиология

Мамандығы: 5В110400 - «Медициналық-профилактикалық іс»

Сағат көлемі – 90 (2 кредит)

Курс: 1

Семестр: 2

Астана - 2010

«Медициналық биология, генетика және радиобиология» пәнінің жұмыс бағдарламасы негізінде құрылған.

Силлабус кафедра мәжілісінде талқыланған
№ ___ хаттама «___» ____________ 2010 ж
кафедра меңгерушісі

м.ғ.к. доцент Мамбетпаева Б.С.

Кафедра меңгерушісі: Мамбетпаева Бахыт Смағұлқызы, медицина ғылымдарының кандидаты.

Ғылыми қызығушылығы: Әртүрлі жануарлардағы стресстің кейбір формалары мен гипоксиялық жағдайлардағы өкпенің гормондық реттелуін оқып үйрену.

Орыс және қазақ тілінде дәрістер оқиды және сабақтар жүргізеді.

Профессор Мироедова Эльвира Павловна, биология ғылымдарының кандидаты.

Ғылыми қызығушылығы: Экстремальдық жағдайлар цитогенетикасы.

Орыс тілінде дәрістер оқиды және сабақтар жүргізеді.

Аға оқытушы Алтаева Нұрсұлу Закирияқызы

Ғылыми қызығушылығы. Ақмола облысының уран өндіретін өңірлеріндегі сүтқоректілерді цитогенетикалық зерттеу

Қазақ тілінде дәрістер оқиды және сабақтар жүргізеді.

Аға оқытушы Сманова Гульмира Бамадинқызы

Ғылыми қызығушылығы. Эволюциялық саты бойынша өкпе тінінің метаболизміне негізгі стресстік гормондардың әсер етуі.

Қазақ және орыс тілдерінде дәрістер оқиды және сабақтар жүргізеді.

Оқытушы Абдрахманова Балқия Мұхамеджанқызы

Ғылыми қызығушылығы. Ангиотензи, катехоламин және глюкокортикоидтің өкпе ұлпасына таралуы әртүрлі стресс жағдайында.

Ассистент Жалмақанова Жанар Жұманбайқызы КарГУ, Биологиялық факультетті бітірді.

Ассистент Кұсмамбетова Қымбат Әбдіхалыққызы. Аль-Фараби атындағы ҚазНУ, медициналық-биологиялық ісі.

Ассистент Жұмағұлова Акмарал Әбдіразаққызы. Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰҰ бітірді.

Ассистент Қарагұлова Айжан Шишнұрқызы. Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰҰ бітірді.

1.8 Байланыстық ақпарат.

Кафедраның мекен-жайы : Астана қаласы, . Бейбітшілік көшесі, 49, 3 этаж. ҚазММА оқу корпусы.
1.9 Пәннің саясаты

Дәрістер мен сабақтарға міндетті түрде қатысу, сабаққа міндетті дайындалу, рубеждік бақылаудың тапсырмаларын орындау, жіберілген сабақтарды өз уақытында қайта тапсыру, оқу-әдістемелік құжаттармен танысу, оқу тәртібін сақтау, құрал-жабдықтарды сақтау, техникалық қауіпсіздік ережесін білу және сақтау. Халат, дәріске арналған дәптер, тәжірибелік сабақтарға арналған сурет альбомы болуы қажет.

Пәннің мазмұнын толық меңгеру үшін мектептің биология және химия курсын білу керек.

2. Бағдарлама

2.1 Кіріспе

Медициналық биология мен генетика базалық медициналық білім берудің негізгі пәндерінің бірі болып табылады. Осы бағдарламаға сәкйес курс адамның биологиялық тұқым қуалауының негізін құрайтын адамның тіршілігінің биологиялық негіздерін зерттеуге бағытталған.

Қазіргі медицина, адам денсаулығы үшін күресуге техникалық және гуманитарлық ғалымдардың соңғы жетістіктері кеңінен қолданылуымен сипатталатын дамудың сапалы жаңа кезеңіне өтіп отыр. Сондықтан дәрігерлерді оқыту бағдарламаларығылыми-техникалық прогресстің қазіргі талаптарына сәйкес болуы тиіс. Бұл мәселені шешуде айтарлықтай рөл медициналық генетикаға беріледі. Медициналық генетиканың әдістері мен көзқарастарының дәрігердің күнделікті жұмысына енуі қалыпты және патологиялық белгілердің қалыптасуы тұқым қуалайтын және сыртқы орта факторларының өзара әсеріне байланысты. Медициналық генетика осы өзара әсері әсерді зерттей отырып, адамның тұқым қуалайтын ақпаратының жүзеге асырылуының дәл механизмдерін анықтайды. Міне, осыған байланысты да тұқым қуалайтын ауруларға және түұым қуалауға бейім ауруларға диагноз қою, емдеу және алдын алу әдістеріндегі ілгері жылжу медициналық генетиканың жетістіктерімен байланысты. Қазіргі кездегі бүкіл әлемдегі, соның ішінде Қазақстандағы, экологиялық жағдайдағы есепке ала отырып, қазіргі кездегі дәрігер радиациялық әсердің әртүрлі түрлеріне тірі ағзалардың реакцияларын білу қажет.
2.2 Пәннің мақсаты:

Студенттерге ағзадағы қызметінің негізгі молекулалық-генетикалық және жасушалық механизмдері, генетиканың және радиобиологияның негіздері, олардың тұрғындар денсаулығын сақтаудағы рөлі туралы қазіргі заманға сай білімді қалыптастыру.

• 
  Ағзаның қалыпты және патологиялық жағдайдағы қызметінің молекулалық-генетикалық және жасушалық механизмдері туралы білім беру;
  
• 
  Қазіргі кездегі молекулалық-генетикалық әдістер мен технологиялардың теориялық және парктикалық медицинада қолдануларының негізгі принциптері жөнінде түсінік қалыптастыру;
  
• 
  Ең кең таралған тұқым қуалайтын ауруларға диагноз қою және алдын алу үшін тұқым қуалайтын патологиялардың негізгі белгілерін танып білуге үйрету;
  
• 
  Молелулалық-генетикалық зерттеулерді жүргізудің этикалық, құқықтық және гигиеналық нормалары жайлы түсінік беру;
  
• 
  Қазақстан Республикасындағы радиоэкологиялық жағдайлар жайлы, әртүрлі экожүйелерде радионуклидтердің айналым ерекшеліктері туралы түсінік қалыптастыру.
  

• 
  тіршіліктің молекулалық-генетикалық және жасушалық құрылым деңгейлерінің айырмашылығын;
  
• 
  тұқымқуалау материалының гендік, хромосомалық және геномдық деңгейлердегі құрылымдық–функцональдық құрылымын;
  
• 
  молекулалық-генетикалық деңгейде, адам ағзасына қоршаған ортаның зиянды факторларының әсерінің механизмдерін;
  
• 
  тұқымқуалайтын өзгергіштіктің пайда болу себептері мен механизмдерін және
  
• 
  адамның тұқым қуалайтын патологиялары мен дамудың туа біткен ақау кемістіктерінің қалыптасудағы рөлін, олардың алдын алудың негізгі қағидаларын;
  
• 
  молекулярлы-генетикалық әдістер мен технологияларды медицинада қолданудың негізгіқағидалары;
  
• 
  халықаралық тілдегі молекулалық-биологиялық және генетикалық терминологияны;
  
• 
  иондаушы сәулелердің типтері мен негізгі сипаттамаларын, сәулелену дозасының өлшем бірліктерінің, ағзаның радиосезімталдығын және оның түрлерін;
  
• 
  радиоизотоптармен жұмыс істеу кезінде санитариялық-гигиеналық талаптарды, қорғану әдістерін, радиация әсеріне ұшыраған тұрғындарға дозалық жүктемені төмендету қағидалары;
  

• 
  Істей білу:
  

• 
  қалыпты және патологияларда реттелу мен өзіндік реттелудің қорғаныс-бейімделушілік процесстерін түсіндіретін және денсаулықтың қалыптасуын қамтамасыз ететін факторларды бағалау үшін, молекулярлы-генетикалық процесстер туралы білімді қолдану;
  
• 
  адамдағы негізгі, анағұрлым кең тараған тұқымқуалайтын ауруларды ажырата білу;
  
• 
  хромосомалардың әртүрлі типтерін дифференцирлеу және адамның қалыпты және патологиялық кариотипін ажырата білу;
  
• 
  адамның тұқымқуалайтын ауруларына болжам жасау үшін, генеалогиялық әдісті қолдану;
  
• 
  арнайы сөздік материалын, молекулярлы-биологиялық және генетикалық терминологияны, электрондық генетикалық мәліметтер базасын және т.б. қолдану;
  

• 
  қалыпты және патологиялық жағдайларына қорғаныстық-бейімдеушілік процесстерін түсіндіру мен денсаулықтың қалыптасу факторларын түсіндіруді;
  
• 
  адамның негізгі, кең таралған тұқым қуалайтын ауруларын танып білуді;
  
• 
  хромосомалардың әртүрлі типтерін ажытаратуға, адамның қалыпты және патологиялық кариотиптерін анықтай білуді;
  
• 
  адамның тұқымқуалайтын ауруларын болжауда генеологиялық әдісті пайдалана білу;
  
• 
  экспозициялық, жұтылу және эквиваленттік дозаларды анықтауға арналған есептерді шығаруды;
  
• 
  
  

№1 Кредит

Медициналық биология және генетика пәні және міндеттері. Медициналық биология және генетиканың тарихи даму кезеңдері. Медициналық биология және генетиканының негізгі бағыттары. Молекулалық-биологиялық және генетикалық зерттеулердің объектілері. Медициналық биология және генетика саласында Қазақстан ғалымдарының жетістіктері. Медициналық биология және генетика пәнінің басқа медицинилық-биологиялық пәндердің арасындағы орны.

Биологиялық макромолекулалар: нуклеин қышқылдары мен нәруыздар. Нуклеин қышқылдарының құрылысы. ДНҚ-ң кеңістіктік құрылымының ерекшеліктері. ДНҚ қасиетттері мен қызметтері. Жасушадағы РНҚ түрлері. РНҚ қызметтері. Нәруыздың кеңістіктік құрылымының ерекшіліктері. Полипептидтік тізбекткрдің посттрансляциялық модификациясы. Нәруыз фолдингі. Шаперондар, олардың жасушадағы қызметтері.

Генетикалық ақпараттың берілу жолдары. ДНҚ биосинтезі (репликация). Репликациялық кешеннің сипаттамасы. Ілдкі РНҚ-транскриптатының синтезі (транскрипция). аРНҚ процессингі мен сплайсингі. ДНҚ теломерлік бөліктерінің репликацияланбауы. Генетикалық код. Нәруыз биосинтезі. Прокариоттар мен эукариоттар гендерінің экспрессиясының реттелуінің молекулалық механизмдері. Гендер экспрессиясының реттелу деңгейлері. Ген туралы түсінік. Прокариоттар мен эукариоттардың геномының құрылымдық және қызметтік ерекшеліктері. Адам геномының құрылымы. Кариотип туралы түсінік. Хромосомалар. Хроматин. Хромосомалардың құрылымдық деңгелері. Хромосомалардың жіктелуі. Адам хромосомаларының қарталауы. Мутациялар. Мутагенез. Мутагендік факторлар. ДНҚ репарациясы. Молекулалық-генетикалық зерттеу әдістері және олардың медицинада қолануы. ДНҚ-талдау әдістері. Гендік-инженериялық технологиялар. Трансгенді ағзалар. Мәліметтердің электрондық базалары және биомедициналық сайттар. Жасушаның негізгі компоненттерінің молекулалық құрылысы мен қызметтері.биологиялық мембраналардың молекулалық құрылысы мен қызметтері. Мембрана арқылы тасымалдану. Жасушааралық байланыстар. Жасушаға сигнал берілуінің негізгі сатылары. Жасушалық цикл және оның реттелуі. Апоптоз. Канцерогенез. Онкогендер және олардың ісіктік процесстегі рөлі туралы заманауи көзқарастар.

№2 Кредит

Тәжірибелік сабақтардың үлгілік тақырыптық жоспарлары

Оқытушының жетекшілігімен студенттердің өзіндік жұмыстарына (ОЖСӨЖ) арналған үлгілік тақырыптар жоспары

Қорытынды бақылауға қенес беру уақыты емтиханға екі күн қалғанда емтихан кестесі бойынша өтеді.

Орыс тілінде:

Негізгі:

1. 
   Мушкамбаров Н.Н. Кузнецов С.Н. Молекулярная биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов, Москва: Наука, 2003, 544 с.
   
2. 
   Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. Руководство для врачей. Пер с англ. М.: БИНОМ – Пресс, 2003.- 272 с.
   
3. 
   Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., Медицина, 2003.
   
4. 
   Генетика. Учебник для ВУЗов/ Под ред. академика РАМН В.И. Иванова. – М..: ИКЦ «Академкнига», 2006.– 638с.: ил.
   
5. 
   Введение в молекулярную медицину./Под.ред. М.А.Пальцева, М.Медицина, 2004
   

Қосымша:

1. 
   Уилсон Дж., Хант Т. Молекулярная биология клетки. Сборник задач. Пер. с англ.- М., Мир, 1994.- 520 с.
   
2. 
   Казымбет П.К., Мироедова Э.П. Биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов. – Астана, 2006, 2007.
   

Негізгі:

1. 
   П.Қ.Қазымбет, Л.Аманжолова, Қ.Нұртаева. Медициналық биология. Алматы 2002.
   
2. 
   Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. Алматы, 2006.
   

Ағылшын тілінде:

Alberts et al: Molecular biology of the cell, Second edition, 2000, Garland, New York and London.
2.10 Сабақ беру және оқыту әдістері:

• 
  Дәрістер: жалпы шолу және мәселелік дәрістер.
  
• 
  Тәжірибелік сабақ: семинарлар, ситуациялық есептерді шығару, мультимедийлық мәліметтер базасымен, компьютерлік модельдермен және бағдарламалармен жұмыс, препараттарды микроскопирлеу; кіші топтармен жұмыс (РBL): іскерлік ойындар, жағдайды талдау, ситуацияны модельдеу.
  

• 
  Студенттердің өзіндік жұмысы:
  

- Ағымдық бақылау: тестілеу, жазбаша, ауызша сұрақтар, ситуациялық есептерді шығару, орындалған тапсырмалар қорытындыларын дұрыс толтыру (альбом), шағын топтарда жұмыс істегенде өзін - өзі және топтың басқа мүшелерінің білімін бағалау.

Студенттердің білімін бағалау қағидалары

Ағымды бақылауға арналған баға қағидалары:

тестілеу - дұрыс жауап пайызы «Студенттердің білімін бағалау қағидалары» кестесін негізге алып бағаланады.

Аралық бақылауға арналған баға қағидалары:

билет бойынша жауап -бірінші жауап 50 балмен бағаланады

екінші жауап 40 балмен бағаланады

үшінші жауап 10 балмен бағаланады

жалпы баға жинақталған бал қосындысын пайдаланып «Студенттердің білімін бағалау қағидалары» кестесін негізге алып шығарылады.

Қорытынды бақылауға арналған баға қағидалары:

қорытынды баға емтиханға дейінгі рейтингтен қүралады,ол 60 пайызға тең және 40 пайызы емтиханда жинакталады