Бизнес-жоспарлау және оны жүзеге асыру Мақсаты

1 Бизнес-жоспар ұғымы, оның ерекшеліктері, бизнес-жоспарлаудың схемасы

2 Бизнес-жоспар және оның негізгі құрылымы

3 Бизнес-жоспардың мазмұны

4 Бизнес – жоспардың атқаратын қызметтері.

5 Бизнес – жоспарлаудың негіздемелері мен тәсілдері.

1. 
   Құрылымында;
   
2. 
   Мақсаттардың бағыттылуында (ол тек қана ұйымның ішкі мақсаттарын ғана емес, сонымен бірге сыртқы мақсаттары мен талаптарын есепке алады);
   
3. 
   Қызметтің аспектілерінде;
   
4. 
   Қызметтің периодында (әлеуметтік-экономикалық даму жоспары әр жыл сайын дайындалады, ал бизнес-жоспар инвестиционды шешімге баға беру мен орындау (0,5; 1; 1,5; 3,5 жыл)).
   

Бизнес-жоспардың мәнімен техникалық-эксплуатациондық негіздеме мәні ұқсас келеді (ТЭН). ТЭН өзіне инженерлік-конструкторлық, техникалық және құрылыс шешімдерін, жоба алды жұмыстарды кіріктіреді. ТЭН-нің бизнес-жоспардан басты айырмашылығы – бұл үлкен өндірістік объектілердің құруға және дамытуға арналған ерекше жоспарлық құжат. Ерекше назары өндірістік-техникалық бөлімінде, осы уақытта нарықтық мәселелер ашылмаған болып келеді. ТЭН бизнес-жоспарға қарағанда көп мәселелерді қамтымайды, бірақ оларды техикалық-өндірістік жағынан толығымен ашады. ТЭН мамандарға, ал бизнес-жоспар көпшілік қолдануға арналған.

Бизнес-жоспардың көптеген анықтамалары бар. Төменде оның мақсаты мен міндеттерін толығырақ көрсетеді: бизнес-жоспар - негізгі құжат жаңа немесе қолданыстағы өндірісті кеңейту үшін инвестициялық жобаның (қызметтер) асыру мүмкiндiгiн негіздеу және бағалау үшін, толық баяндауды қамтамасыз етеді.

Бизнес-жоспардың басқа да міндеттері әртүрлі болуы мүмкін: өз мақсаттарына жету үшін компания қызметкерлерінің сенімі, нәтижелерге қол жеткізу үшін шындық дәрежесін анықтау үшін серіктестерді тарту, инвесторларды тарту.

Бизнес-жоспар, атап айтқанда, стратегиялық және тактикалық мақсаттарын көздейді:

• кәсіпорын стратегиясын жобаның шешімнің экономикалық негіздемелер;

• қаржылық, материалдық, еңбек, кәсіпорынның мақсаттарына қол жеткізу үшін қажетті өндірістік ресурстарды бағалау;

• негізі және таңдалған стратегиялық шешімнің орындалуын қаржыландыру түрінде анықтау;

• жоспарын іске асыру мүмкіндігіне ие қызметкерлерді іріктеу;

• дамыған бизнес-жоспарын іске асыру бойынша жұмыстарды ұйымдастыру. Бизнес-жоспардың мақсаты:

1) ұсынылған бизнес және ықтимал нәтижелерін бағалау үшін негіз;

2Стратегиялық жоспарлаудың маңызды элементі;

3) инвестициялық құралы ретінде қызмет етеді;

4) корпоративтік жоспарлау құралы;

5 ұсынылатын бизнес үшін жарнама.

Стратегиялық басқару тұрғысынан, ерекше қызығушылық бизнес жоспарлау процесін ұйымдастыру мәселесі.

Бизнес-жоспарлау дайындық кезеңі негізгі нүктесі бизнес-жоспарын әзірлеушілер тобының өміршеңдігін және құру бағалау, болашақ идеясын дамыту болып табылады.

Бизнес-жоспардың жобалау кезеңі барысында қажетті мәліметтерді, қажетті есептеулер мен бизнес-жоспарын бекіту жинау, мақсаттары қалыптастыруды құрады.

Жобаның идеялар мен нәтижелерге насихаттау мазмұн туралы ақпаратты беру өте күрделі процесс болып табылады, және бизнес-жоспарды тәртібін тұсаукесерін, серіктестермен шарттарын келіссөздер жүргізу, сыртқы инвесторлар, өзгерістер мен түзетулер аудит кіреді.

Бизнес-жоспарын іске асыру кезеңі, іске асыру жоспарын әзірлеу бірдей сатысында, соның ішінде, жұмыс бағдарламасын жүзеге асыру инвестициялық шешімінің жобаны практикалық жүзеге асырудың бастапқы кезеңіндегі кезеңді қамтиды; бақылау, бизнес-жоспардың реттеулер. Компанияның қаржылық жақсарту бизнес жоспардың құрылымы мынадай бөлімдерден тұрады:

1) Компанияның жалпы сипаттамасы;

2) қаржыны қалпына келтіру жоспарын қысқаша;

3) Компанияның қаржылық жағдайын талдау;

4) төлем қабiлеттiлiгiн қалпына келтiру және тиімді экономикалық қызметті қолдау жөнінде шаралар;

5) нарықтық және бәсекелестік;

6)Кәсіпорынның маркетинг саласындағы қызмет;

7) өндірістік жоспар;

8) қаржы жоспары.

Оңтайлы инвестициялық жобаның бизнес-жоспарын мынадай құрылым болып табылады.

1. Түйіндеме (жоба шолу бөлімнің қысқаша)

2. компанияның сипаттамасы және өнеркәсіп.

3. Ұсынылатын өнімдердің (қызметтердің) сипаттамасы.

4. Маркетинг жоспары.

5. Өндіріс жоспары.

6. Ұйымдастыру жоспары.

7. Инвестициялық жоспары (күрделі қаржы жұмсалымының жоспарыжарнама.

8. Тәуекелдерді бағалау.

9. Қаржылық жоспар.

10.Инвестициялық жобаны бағалау

11. жобаның сипатталған өндіріс ерекшеліктерін, сондай-ақ инвесторлар мен әзірлеушілердің тілектерін көрсететін бөлімдері

Бизнес жоспар, сондай-ақ мынадай болуы мүмкін:

сақтандыру тәуекелдер;

ғылыми-зерттеу және даму жоспары;

құқықтық мерзімі;

экологиялық аспектілері;

көшбасшылық және меншік;

көздері мен қаржыландыру;

компанияның орналасқан жері;

қаржылық стратегия;

пайдалану (жеткізу тізбегін, жеткізушілер, өндірістік жүйенің артықшылықтары);

сыртқы сауда қызметін ұйымдастыру;

бәсекелестік және бәсекелестік артықшылығы, сату болжау, қаржыландыру стратегиясы.

Бизнес-жоспар – бұл жоспарлау құжаты, мұнда бизнестің (ойлаған істің) барлық мүмкіндіктері талданады және фирма, компанияларды басқаруда бар мүмкіндіктерді пайдалануға қажетті жолдарын анықтайды.

1. өткізу нарығының болашақтағы даму перспективаларын және сыйымдылығын зерттеу;

2. нарыққа қажетті өнімдерді өндіру мен өткізу үшін қажетті шығындарды бағалау, кәсіпорынның пайдалылығын анықтау мақсатында оны сатуға болатын олардың бағаларын салыстыру;

3. кәсіпкерлік жобаны жүзеге асыру процесінде пайда болуы мүмкін қиындықтарды анықтау;

4. істің жағдайын тұрақты анықтауға көмектесетін көрсеткіштерді бөліп көрсету.
Егер сыртқы қаржыландыру талап етілсе, шебер және мұқият құрастырылған бизнес-жоспар, жобаны объективті бағалауға қызығушы адамдарды қажетті ақпараттармен қамтамасыз етеді.
Бизнес-жоспардың құндылығы:

• бәсеке жағдайында болашақ кәсіпорынның өмір сүруін анықтау мүмкіндігін береді;

• кәсіпорынды құру кезеңінде бизнесмен сәйкес әрекет ететін бағыттарды көрсетеді;

• сыртқы инвесторлардан қаржылық көмек алудың маңызды құралы.

Бизнес-жоспар келесмі жұмыстарды орындайды:

— серіктестер мен инвесторлар болашақ өндіріске, оның көмегіне және нарықтағы потенциалына (қуатына), баға деңгейіне, өнімді нарыққа қозғау әдістеріне, болашақ алынатын пайда мөлшеріне т.б. көрсеткіштерге аса көңіл аударады;

— бизнес-жоспарды жасаушы кәсіпкер, фирма немесе компания өндірістік, қаржылық көрсеткіштер ғана емес, болашақ серіктестіктерді, инвесторларды осы істі атқаратын кадр потенциалының және материалдық ресурстардың жеткілікті екеніне шандыруы керек. Құрылатын ұйым өзінің мүмкіншілігін сауатты және тиімді ұйымдастырып болжамды бизнесті үйлестіріп және басқара алатынын көрсетуі тиіс;

— бизнес-жоспарды жасақтағанда тиянақты, нақты көрсеткіштермен логикалық, үйлесімділік және шанымдылық болуы керек. Оны оқитын ақша-қаражаты бар кісілер тек қана тиянақты цифрларға олардың шанымды есептелгеніне көңіл аударады. Бизнес деген ағылшын сөзі – пайда беретін қандай да болмасын экономикалық іс. Бизнес-жоспардың басты міндеті – пайда табу, сондықтан мұны кәсіпкерлік іс жобасныың жоспары деп қарау керек.

Бизнес-жоспарда болашақта мүмкін болатын және практикалық іске асатын кәсіпкерлік істің жобасы белгіленген мақсатқа жету жолдары көзделеді. Бұл негізінде бір істі істеуде және осы арқылы пайда табуға бағытталған жоспар-бағдарлама, яғни ойланған істі жүзеге асыру үшін жоспарлы ұйымдастыру шаралар жүйесі.

— алға қойылған мақсатты сіке асыру үшін потенциялды мүмкіндіктерді ескеру арқылы стратегиялық және тактикалық іс-әрекеттерді жасақтау. Ол ағымдағы және болашақ жоспарлар арқылы іске асады.;

— кәсіпорынның әлсіз және күшті жақтарын және жоспарлы бизнесіне сын көзбен қарау;

— дүние жүзілік практикада алдын ала жасалған объективті жоспар болмаса іске сәттілік күту мүмкін емес.

Бизнес-жоспар жұмыс істеп тұрған өндірісті жетілдіруге, оның басты бағыттарын анықтауға пайдасы мол. Бизнес-жоспар жасаудың басқа жағынан да қажеттілігі бар. Ол бизнеспен қатынасы бар адамдарға жақсы, яғни қолайлы әсер етеді: инвесторларға қаржыгерлерге, потенциалды акционерлерге т.б.
Бизнес-жоспар істе қателік жібермеуге, компанияның кәсіпорынның өмірге келуіне, табысының өсуіне үлкен әсерін тигізеді.
Бизнес-жоспар негізінде жүргізілген кәсіпкерлік іс табыс көзі, сәтсіздікке ұшыратпайды, шаруашылық тәуекелді азайтады.

Бизнес-жоспарға қойылатын талаптар:

1. Бизнес-жоспарды ойлаған істі іске асыратын басшының өзі дербес қатынасуы керек. Барлық шетелдік банкілер, инвесторлық фирмалар, венчурлық капиталистер, егер жоспар шеттен келген кеңесшілер даярлап, басшасы қол қойған болса ондай жоспарға қаражат бөлмейді. Оны қалай біледі десек жеке әңгімеде анықтайды, жоспардың цифрларына дәлелдеме талап етеді.
2. Бірақ ол шеттен кеңесші алуға болмайды деген сөз емес. Әрбер салалардан мамандарды алу керек. Егер күрделі жоспар болған жағдайда , онда тек жоспар жан-жақты дәлелді болады. Бұл жағдайда кәсіпкер-орындаушы өзінің жан-жақты даярлығын арттырады, себебі барлық істің егжей-тегжейін біледі.
Бизнес-жоспардың құрылымы
Бизнес-жоспардың маңызы, құрылымы регламенттелмейді (қатаң, белгілеу), дегенмен көпшілік жағдайда практикада мына бөлімдерден тұрады:

1. резюме (жоспардың қорытынды түіні);

2. тұтынушыға ұсынылатын өнімдер, тауарлар және қызметтер сипаттамасы;

3. өнім өткізу нарығын бағалау;

4. бәсекелестік;

5. маркетингтік стратегия;

6. өндіріс жоспары;

7. ұйымдастыру жоспары;

8. әділеттілік жоспары;

9. тәуекел мен қауіпсіздендіруді бағалау;

10. қаржылық жоспар.

1.Резюме (жоспардың қорытынды түйіні)

Бизнес-жоспар қорытындыдан, яғни жоспардың аяғынан басталады. (оның көлемі 4 бет машина жазуынан аспауы керек).
Танысатын кісі (инвестор) бәрін оқымай ойластырылған іс-әрекеттін кәсіпкердің сипаттамасын осы бөлімнен біле алады. Кейбір терең талдауды талап ететін есептерін бизнес-жоспардың тиісті бөлімдерінен қарап танысады. Бұл уақыт үнемдейді.

Бұл бөлім жоспардың ең ықшамдалған түрі. Бұл бөлімде мына мәселелер анықталады:

—жобаның басты мақсаты;

— кәсіпкерлік өнімінің қысқаша сипаттамасы, жаңалығы және өндіріске ұсынылатын өнімнің бәсекелес өнімінен айырмашылығы, артықшылығы;

—жобаның іске асу уақыты;

—іске салынған қаражаттың рентабельдік деңгейі;

—болжамды сату көлемі туралы мәлімет;

—жобаны іске асруға кететін шығындар;

— күтілетін тиім және қорытындысы (жалпы түсім, пайда, рентабелдік).
Резюме бизнес-жоспардың ең маңызды бөлімі болғандықтан оның мазмұны айқын, шанымды және үйлесімді тілмен жазылуы керек.
Жоспардың тартымды болуы, көпшілік жағдайда, қысқаша, шебер жазылған, кәсіпкерлік ойдың шоғырландырылған концепциясының (көзқарастар жүйесі) тұжырымды жазылуына байланысты.

Бақылау сұрақтары:

1 «бизнес-жоспар» сөзіне анықтамасын беріңіз.

2 бизнес-жоспардың мақсаттары мен міндеттері қандай.

3 бизнес-жоспардың мақсаты қандай?