Д. Н. Аяганов., доктор PhD, доцент
жүктеу/скачать 6.23 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- VIII ТАРАУ. ЖҮРЕК ҚАН ТАМЫР ЖҮЙЕСІ 8.1.ЖҮРЕК ҚҰРЫЛЫМЫ
- Қан тамырлары бөлінеді
- 8.2. ҚАН АЙНАЛЫМ ШЕҢБЕРЛЕРІ
| Бақылау сұрақтары:
1. Тірек-қимыл аппаратының функцияларын анықтаңыз. 2. Бұлшықет жүйесінің функциялары қандай? 3. Сүйек тінінің құрылымдық ерекшеліктері қандай? 4. Балалардың сүйектері мен ересектердің сүйектері химиялық құрамы бойынша несімен ерекшеленеді? 5. Остеонның құрылымын сипаттаңыз. 6. Сүйектердің ұзындығы мен қалыңдығы қалай өседі? 7. Синартроз деп нені атайды? 8. Диартроздың құрылымы қандай? 9. Адам қаңқасының жас ерекшеліктерін атаңыз. 10. Қаңқа бұлшықеттері жасына қарай қалай өзгереді? VIII ТАРАУ. ЖҮРЕК ҚАН ТАМЫР ЖҮЙЕСІ 8.1.ЖҮРЕК ҚҰРЫЛЫМЫ Адамның қанайналым жүйесі жүрек пен қан тамырлардан тұрады. Жүрек-қуыс, төрт камералы бұлшықет органы, оның қабырғасы 3 қабаттан тұрады: ішкі – эпителий жасушалары құрған эндокард, ортаңғы бұлшықет – миокард және дәнекер тінінен тұратын сыртқы эпикард. Жүрек орналасқан перикардиальды қалташада немесе перикардта сұйықтық шығарады, жүректі ылғалдандырады және жиырылу кезінде үйкелісті азайтады. Жүрек 2 бөлікке бөлінеді – сол және оң, олардың әрқайсысы өз кезегінде екі бөлімге бөлінеді. Құлақша және қарынша болып бөлінеді. Құлақша жиырылып қан тамырлары клапандары арқылы қарыншаларға шығарылады, ал қарыншалар жиырылып, қан тамырларының бүкіл денеге таралады. Қан тамырлары бөлінеді: 1. Артериялар-қан жүректен шығатын тегіс бұлшықеттерден тұратын тамырлар. Жүректен шығатын артериялар ең жұқа капиллярларға дейін жетеді, олардың қабырғалары арқылы қан плазмасында еріген заттар тіндік сұйықтыққа өтіп, одан жасушаларға енеді. 2. Көк тамырлар-қан жүрекке қайтып келетін қан тамырлар. Жасуша тіршілігінің өнімдері капиллярлардың қабырғалары арқылы тіндік сұйықтықтан қанға енеді, ол тамырларға біріктірілген капиллярлар арқылы жиналады. 8.2. ҚАН АЙНАЛЫМ ШЕҢБЕРЛЕРІ Адам ағзасындағы қанның қозғалысы жабық жүйе. Қан айналым – кіші және үлкен қан айналым шеңберлерінен тұрады. Веноздық қан оң жақ құлақшаға түседі, ол оң жақ қарыншаға енеді. Оң қарынша өкпе артериясына қан шығарады, ол екіге бөлініп, ол арқылы қан өкпеге өтеді. Өкпеде өкпе артериясының тармақтары капиллярларға бөлініп, атмосфералық ауа орналасқан өкпе альвеоллаларын тығыз орайды. Оттегі капиллярларға түседі, ал көмірқышқыл газы өкпе көпіршіктеріне енеді, осылайша өкпе жасушаларында веноздық қан артерияға айналады. Содан кейін қан тамырларға еніп, сол жақ құлақшаға түседі. Қан айналымының үлкен шеңбері сол жақ қарыншадан басталады. Сол жақ қарынша артериялар мен капиллярларға әсер ететін ең үлкен артерия – аортаға артериялық қан шығарады. Қан айналымының үлкен шеңберінің капиллярларынан оттегі мен қоректік заттар дененің барлық тіндеріне енеді, ал көмірқышқыл газы жасушалардан өтеді, артериялық қан веналық қанға айналады. Капиллярлар тамырларға біріктіріледі, нәтижесінде олар жоғарғы және төменгі Вена кақпаларын құрайды. Жоғарғы вена кақпасы бас, мойын және қолдардан қан алмайды және оң жақ құлақшаға түседі. Төменгі вена қақпасы дененің барлық басқа мүшелері мен бөліктерінен қан алып, оң жақ құлақшаға түседі. Аорта қарыншалары мен өкпе артериясынан шығу кезінде қанның кері ағуына кедергі келтіретін қалта тәрізді жартылай ай клапандары бар. жүктеу/скачать 6.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|