Д. З. Айгужинова экономика ғылымдарының кандидаты, С. Торайғыров атындағы пму доценті

• 
  тауарлық-заттық қорлар:
  
• 
  01.01.20 XX жылдағы ТМҚ қалдықтар 150000 теңгелердi құрады;
  
• 
  31.12.20 XX жылдағы ТМҚ қалдықтар 60000 теңгелердi құрады;
  
• 
  4200000 теңге сомаға ТМҚ жылдың iшiнде алған;
  
• 
  жалға алған ғимараттың жөндеуiне тамызда 40000 теңге сомаға ТМҚ тауысқан;
  
• 
  есеп беру жылының сәуiрiнде 45000 теңге сомаға өткен жылдың желтоқсан жүзеге асырылған тауардың қайтаруы жасалған. Iске асыру қайтарылған тауар партиясының өзiндiк құны кезге 35000 теңгенi құрады.
  

Серiктестiк (50000 теңге сома Самалдың серiктестiгiнiң төлем есебiне атап көрсетiлген) 50000 теңгенi сомада серiктестiктенгi дивидендтерiн алды.

Серiктестiк 5 компьютерлердiң балансында алады. 01.01.20 XX жылдағы компьютерлерi топтың құн балансы барлық бес компьютерлердiң 500000 теңге, баланстық құнын құрайды 600000 теңгенi құрайды.

Есеп беру жылының шiлдесiнде 4 компьютерлер iске асырылды. Iске асырудан табыс 650000 теңгенi құрады.

Самал жабдықтаушылардың бiрлерiнiң серiктестiктерi (теңге АҚШ =123 1 доллар курс бойынша) 5000 Ақш долдарының сомасындағы есеп беру жылының 1 желтоқсанының тауарына алдын ала төлемдi жасалатын шамшырақ ресейлiк серiктестiк болып табылады.

Тауардың ресейлiк жабдықтаушысынан жыл ақырына дейiн алынбаған. Теңге АҚШ=125 1 доллар нарықтық курс есептi мерзiмдi түпкi датаға.

Қалған шығындар (қызметкерлердiң еңбекақысы, кеңсенiң жалдауы, есептелген сома шек төлелген салықтар) 450000 теңгелердi құрады.

Жоғары көрcетiлген мәлiметтер негiзде есептеуге керек:

- салық салынатын табыс; болып табыл бiрлескен табыс салығының сомасын.

10 Жеке табыс салығы
Салық салу объектілері бар жеке тұлғалар жеке табыс салығын төлеушілер болып табылады.

Салық салу объектілері

• 
  төлем көзінен салық салынатын табыстар;
  
• 
  төлем көзінен салық салынбайтын табыстар түріндегі табыстары жеке табыс салығы салынатын объектілер болып табылады.
  

• 
  балаларға және асырауындағы адамдарға алынған алименттер;
  
• 
  жеке тұлғалардың қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөніндегі уәкілетті органның лицензиясы негізінде банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы салымдары бойынша оларға төленетін сыйақылар;
  
• 
  борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақылар;
  
• 
  мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар, агенттік облигациялар бойынша сыйақылар және мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар мен агенттік облигацияларды өткізу кезіндегі құн өсімінен түскен табыстар;
  
• 
  дивидендтер мен сыйақыларды есебіне жазу күніне Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін қор биржасының ресми тізімінде болатын осындай бағалы қағаздар бойынша дивидендтер мен сыйақылар;
  
• 
  пайлық инвестициялық қорларды осы қордың басқарушы компаниясы құнын өтеп сатып алған кездегі пай бойынша табыстар;
  
• 
  әскери қызмет міндеттерін атқарған кезде әскери қызметшілерге берілетін, ішкі істер органдарының, қаржы полициясының, қылмыстық-атқару жүйесі және мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдары мен мекемелерінің белгіленген тәртіппен арнаулы атақ берілген қызметкерлері қызметтік міндеттерін атқаруына байланысты алатын төлемдердің барлық түрі.
  

Қазақстан Республикасындағы және одан тысқары жерлердегі көздерден алынған дивидендтер түріндегі табыстарға 5 проценттік ставка бойынша салық салынады.

агенттерінің төлем көзінен салық салынатын табыстардан жеке табыс салығын есептеуі үшін күнтізбелік ай салық кезеңі болып табылады.

Жеке табыс салығы бойынша декларацияны мына резидент салық төлеушілер:

• 
  дара кәсіпкерлер;
  
• 
  жекеше нотариустар, жеке сот орындаушылары, адвокаттар;
  
• 
  мүліктік табыс алған жеке тұлғалар;
  
• 
  басқа табыстар, оның ішінде Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде табыстар алған жеке тұлғалар;
  
• 
  Қазақстан Республикасынан тысқары жерлердегі шетелдік банктердегі банктік шоттарда ақшасы бар жеке тұлғалар табыс етеді.
  

Қызметкерге ай қаңтардың iшiнде (заңмен қойылған нормалардың шектерiндегi) келесi төлеулер өндiрiп алды:

1 ) қолданылмаған демалысқа өтем - 90000 теңге;

2 ) қызметтiк iссапар бойынша өтем - 42000 теңге;

3 ) мамандық бойынша мамандықты жоғарылату курстерi - 30000 теңге;

4 ) (12 жылдар) бөпеге лагерьге жолдама - 40000 теңге.

Қаңтар, әлеуметтiк салыққа қызметкердiң табыстарымен жеке табыс салығын есептеп шығарыңыз. Беруге табысты анықтаңыз. Жеке табыс салығы және әлеуметтiк салықты бюджетке салық есеп беруiнiң ұсыну мерзiмдерi және төлеу мерзiмдердi анықтаңыз.

2 есеп. «Одақ» ЖШС 25 қызметкерлердiң штатында алады. (экспедитор ) қызметкер А.П.Осетровқа келiсiм шартының жеке Трудовоесiмен сәйкес жалаки бойынша еңбекақы 50000 теңге көлемiнде есептеседi және размере15%ке ай сайынғы сый ақы ескерiлген.

Қызметкерге ай қаңтардың iшiнде (заңмен қойылған нормалардың шектерiндегi) келесi төлеулер өндiрiп алды:

1 ) юбилейлiк мерзiммен сый ақы байланысты - 20000 теңге;

2 ) жүрiп-тұру сипатындағы жұмыста төлеу - 12000 теңге;

3 ) мамандықтардың қосарлануына ақы - 10000 теңге;

4 ) (өтiнiш бойынша, растайтын құжаттарсыз) материалдық көмек - 15000 теңге.

Қаңтар, әлеуметтiк салыққа қызметкердiң табыстарымен жеке табыс салығын есептеп шығарыңыз. Беруге табысты анықтаңыз.
11 Шет елдiк заңды және жеке тұлғалардың табыстарына салық салу ерекшелiктерi
Қазақстан Республикасында резидент Қазақстан Республикасындағы көздерден түсетiн табыстардан салық төлейді.

Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер Қазақстан Республикасында мұндай тұрақты мекеменің қызметіне байланысты Қазақстан Республикасынан тысқары жерлердегі көздерден түсетiн табыстардан да салық төлейді.

Табыстардың мынадай түрлері резидент еместің Қазақстан Республикасындағы көздерден алынатын табыстары болып танылады:

• 
  Қазақстан Республикасының аумағында тауарларды өткізуден түскен табыстар, сондай-ақ сыртқы сауда қызметін жүзеге асыру шеңберінде Қазақстан Республикасындағы, одан тысқары жерлердегі тауарларды өткізуден түскен табыстар;
  
• 
  Қазақстан Республикасының аумағында жұмыстарды орындаудан, қызметтер көрсетуден түскен табыстар;
  
• 
  салық салудағы жеңілдігі бар мемлекетте тіркелген тұлғаның жұмыстарды орындаудың, қызметтер көрсетудің, тауарлар өткізудің нақты орындалған (көрсетілген, өткізілген) жеріне қарамастан, оларды орындаудан, көрсетуден, өткізуден түсетін табыстары, сондай-ақ көрсетілген тұлғаның.
  

Бұл ретте төлем көзiнен ұсталатын корпоративтiк табыс салығының сомасын салық агентi, төлем көзiнен салық салынатын табыстардың сомасына ставкаларды қолдану арқылы есептейдi.

Төлем көзінен табыс салығын салық агенті табысты төлеуді жүзеге асырудың нысаны мен орнына қарамастан, резидент емес заңды тұлғаға табысын төлеу кезінде ұстайды.

Төлем көзінен табыс салығын бюджетке есептеу, ұстау және аудару жөніндегі міндет пен жауапкершілік резидент емеске табысты төлейтін және салық агенттері деп танылған мынадай тұлғаларға:

- дара кәсіпкерге;

- егер филиал, өкілдік қосарланған салық салуды болғызбау туралы халықаралық шартқа тұрақты мекеме құрмаған жағдайда, Қазақстан Республикасында қызметін филиал, өкілдік арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаға;

- заңды тұлғаға, оның iшiнде Қазақстан Респуб­ликасында қызметiн тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емеске жүктеледi.

Бұл ретте резидент емес заңды тұлға оның филиалы, өкiлдiгi немесе филиал немесе өкiлдiк ашпаған тұрақты мекемесi Қазақстан Республикасының салық органдарында тiркеу есебiне қойылған күннен бастап салық агентi болып танылады;

- депозитарлық қолхаттардың базалық активінің резидент эмитентіне жүктеледі.

Қазақстан Республикасы тараптардың бірі болып табылатын, қосарланған салық салуды болғызбау және табысқа немесе мүлікке (капиталға) салық салудан жалтарудың жолын кесу туралы халықаралық шарттың ережелері осындай шарт жасасқан мемлекеттердің біреуінің немесе екеуінің де резиденті болып табылатын тұлғаларға қолданылады.

Егер халықаралық шарт жасасқан мемлекеттің резиденті осы халықаралық шарттың ережелерін халықаралық шарт жасасқан мемлекеттің резиденті болып табылмайтын басқа тұлғаның мүддесінде пайдаланса қолданылмайды.

Халықаралық шарттардың ережелерін қолдану осы Кодексте және тиісті халықаралық шартта белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

• 
  дара кәсiпкерлер;
  

• 
  жекеше нотариустар, жеке сот орындаушылары, адвокаттар;
  
• 
  Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары;
  
• 
  Қазақстан Республикасында қызметiн тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғалар әлеуметтiк салық төлеушiлер болып табылады.
  

Резидент заңды тұлғаның шешiмi бойынша әлеуметтiк салықты дербес төлеушiлер болып танылған құрылымдық бөлiмшелер мақсаттары үшiн жеке табыс салығы жөнiндегi салық агенттерi болып танылады.

Мемлекеттiк органның шешiмi бойынша оның құрылымдық бөлiмшелерi және (немесе) аумақтық органдары өздерiне бағынысты мемлекеттiк мекемелер үшiн төленуге жататын әлеуметтiк салықты төлеушiлер ретiнде қарастырылуы мүмкiн.

Жергiлiктi атқарушы органның шешiмi бойынша оның құрылымдық бөлiмшелерi және (немесе) аумақтық (төмен тұрған) органдары өздерiне бағынысты мемлекеттiк мекемелер үшiн әлеуметтiк салықты төлеушiлер ретiнде қарастырылуы мүмкiн.

Осы бапта белгiленген тәртiппен әлеуметтiк салық төлеушiлер деп танылған мемлекеттiк мекемелер осы Кодекстiң 19-тарауының мақсаттары үшiн жеке табыс салығы бойынша салық агенттерi болып танылады.

Жұмыс берушінің табыс түрінде резидент қызметкерлерге, табыс түрінде резидент емес қызметкерлерге төлейтін шығыстары, шетелдік персоналдың табыстары салық салу объектісі болып табылады.

Егер күнтізбелік ай үшін салық салу объектісі Республикалық Бюджет туралы Заңда белгiленген және осындай күнтiзбелiк айдың соңғы күнi қолданыста болған жалақының ең төменгі мөлшерінен төмен болса, әлеуметтік салық салу объектісі жалақының ең төменгі мөлшері негізінде айқындалады.

Әлеуметтік салық 11 проценттік ставка бойынша есептеледі.

Күнтізбелік ай әлеуметтік салықты есептеу үшін салық кезеңі болып табылады.

Есептер
1 есеп. Кәсiпорынның қызметкерiнiң жалакиi 125 000 теңгенi құрайды. Есепшi 2009 жылдың қаңтарына еңбекақы бойынша мiндеттемелердiң есептеуiн жасады. Зейнетақы бөлiп шығарулары 12 500 теңгелердi құрады. Ипн - 11 148 теңге. Әлеуметтiк салық - 12 162 теңге. Әлеуметтiк аударымдар - 3 041 теңге.

Тиiстi салықтар, әлеуметтiк аударымдарды сома дұрыс анықталған ба?

ЖТС, әлеуметтiк салық және әлеуметтiк аударым қалай осы жағдайда есеп айырысады?

- келiсiмшарттар шеңберiнде өндiрiлген шикi мұнай, газ конденсаты көлемiн экспорттайтын жер қойнауын пайдаланушыларды қоспағанда, шикi мұнайды, газ конденсатын;

- көмiрдi экспортқа өткiзетiн жеке және заңды тұлғалар экспортқа рента салығын төлеушiлер болып табылады.

Экспортқа өткізілетін шикі мұнайдың, газ конденсатының, көмірдің көлемі экспортқа рента салығын салу объектісі болып табылады.

Экспортқа нақты өткізілетін шикі мұнай, газ конденсаты бойынша шикі мұнайдың, газ конденсатының көлемі тәртіппен есептелген әлемдік баға негізінде есептелген экспортталатын шикі мұнайдың, газ конденсатының құны экспортқа рента салығын есептеу үшін салық базасы болып табылады.

Экспортқа іс жүзінде өткізілетін көмірдің көлемін негізге ала отырып есептелген экспортталатын көмірдің құны көмір бойынша экспортқа рента салығын есептеу үшін салық базасы болып табылады.

Күнтізбелік тоқсан экспортқа рента салығын төлеу бойынша салық кезеңі болып табылады.

Салық төлеуші бюджетке салықтың есептелген сомасын салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 25-нен кешіктірмей төлеуге міндетті.

Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған тәртіппен жасалған жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың шеңберінде жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды жүргізген кезде жер қойнауын пайдаланушылар осы Кодексте белгіленген барлық салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлейді.

Осы бөлім жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізген кезде жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтарын есептеу және төлеу тәртiбiн, сондай-ақ өнімді бөлу туралы келісімнің (келісімшарттың) шеңберінде жүзеге асырылатын қызмет бойынша салық міндеттемелерін орындау ерекшеліктерін белгiлейдi.

Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтары:

1) жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдерін;

А) қол қойылатын бонусты;

Б) коммерциялық табу бонусын;

В) тарихи шығындарды өтеу бойынша төлемдерді;

2) пайдалы қазбаларды өндіру салығын;

3) үстеме пайда салығын қамтиды.
Есептер
1 есеп. «Нефтесинтез» ЖШС ресей федерациясына жерорта теңiздiк Юралстың марканың дымды мұнайының iске асыруын жүзеге асырады. ЖШС (1 тоқсан) салық кезеңiнде жүзеге асырды: сәуiрде - 120 000 тонналар; мамырда - 98 000 тонналар; маусымда - 150 000 тонналар. Сәйкесiнше құрады - (1 доллар - 122, 1 теңге) баррелге 39, 57 долларлары қаңтар, ақпан, наурыздағы мұнайды iске асырудың құны; (1 доллар - 149, 5 теңге) баррелге 45, 87 долларлары; (1 доллар - 151, 7 теңге) баррелге 56, 89 долларлары.

Uralsтың маркасының экспорт тиеп қойылатын мұнайы үшiн тонналардан баррелге дымды мұнайдың аудармасының коэффициентiн 7 шақты, 28 баррелей/тонна құрайды. Жеңiлдiкпен әлемдiк нарықтағы Uralsты сататын Brentтың маркасының жеңiл норвегиялық мұнайы үшiн ұқсас коэффициент 7, 59 баррелей/тонна құрайды.

Argusтың осы Petroleumдарымен арналған мұнайға әлемдiк бағаның баға белгiлеулерi:

Ренты салығын есептеу.

Қазақстан республикасының салық заңымен сәйкес экспортқа рента салығын есептеп шығару.

Саудалық табуды бонус, жер пайдаланушы жататын төлеуге есептеп шығару

«Сарапшы» ЖШС мұнайды олжаға контракт жасайды. Көмбе ҚРлардың қорларына арналған Мемлекеттiк комиссияның мұнайды бекiтiлген қорды дымды мұнайдың жиынтық Запасоволарының құны, өнеркәсiптiк дәрежелер бойынша, С1 8 800 650 700 теңгенi құрады.

Жазылып алып тұратын бонустың өлшемi, шартты аумақтағы жер пайдалануды құқығының алуына жер пайдаланушымен жататын төлеуге есептеп шығару.

- казино;

- ойын автоматтары залы;

- тотализатор;

- букмекерлік кеңсе қызмет көрсетулер жөніндегі қызметті жүзеге асыратын дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар ойын бизнесі салығын төлеушілер болып табылады.

Ойын бизнесі саласындағы қызметті жүзеге асыру кезінде:

- ойын үстелі;

- ойын автоматы;

- тотализатор кассасы;

- тотализатордың электронды кассасы;

- букмекер кеңсесінің кассасы;

- букмекер кеңсесінің электронды кассасы ойын бизнесіне салық салу объектілері болып табылады.

Салық салу объектісінің бірлігінен ойын бизнесіне салық ставкасы:

- ойын үстеліне – айына айлық есептік көрсеткіштің 830 еселенген мөлшерін;

- ойын автоматына - айына айлық есептік көрсеткіштің 30 еселенген мөлшерін;

- тотализатор кассасына - айына айлық есептік көрсеткіштің 125 еселенген мөлшерін;

- тотализатордың электронды кассасына - айына айлық есептік көрсеткіштің 125 еселенген мөлшерін;

- букмекер кеңсесінің кассасына - айына тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 75 еселенген мөлшерін;

- букмекер кеңсесінің электронды кассасына - айына тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 75 еселенген мөлшерін құрайды.

Ойын бизнесі салығы үшін салық кезеңі күнтізбелік тоқсан болып табылады.

Салық салу объектілері  айдың 15-iн қоса алғанға дейiн пайдалануға берілген кезде, ойын бизнесі салығы белгіленген ставка бойынша, 15-інен кейін белгіленген ставканың  1/2 мөлшерінде есептеледі.

Салық салу объектілері айдың 15-іне дейін шығып қалған кезде, ойын бизнесі салығы белгіленген ставканың 1/2 мөлшерінде, 15-інен кейін белгіленген ставка бойынша есептеледі.

Ойын бизнесі салығы есепті салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 25-інен кешіктірілмей салық салу объектілерінің тіркелген орны бойынша бюджетке төленуге жатады.

Ойын бизнесi салығын төлеушiлер үшiн салық кезеңi iшiндегi табыстың шектi мөлшерi:

- казино қызметiнен - айлық есептiк көрсеткiштiң 135000 еселенген мөлшерiн;

- ойын автоматтары залы қызметiнен - айлық есептiк көр­сеткiштiң 25 000 еселенген мөлшерiн;

- тотализатор қызметiнен - айлық есептiк көрсеткiштiң 2500 еселенген мөлшерiн;

- букмекер кеңсесi қызметiнен - айлық есептiк көрсеткiштiң 2000 еселенген мөлшерiн құрайды.

Қосымша төлем табыстың шекті мөлшерінен асып түсетін сомаға ставканы қолдану арқылы есептеледі және ол есепті салық кезеңінен кейінгі екінші айдың  25-інен кешіктірілмей төленуге жатады.

Ойын бизнесі салығын төлеушілер ойын бизнесі саласындағы қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырған кезде қосымша төлем ойын бизнесі саласындағы әрбір қызмет түрінен алынған табыстан бөлек есептеледі.

Ойын бизнесі салығы бойынша декларация есепті тоқсаннан кейінгі  екінші айдың 15-інен кешіктірілмей жекелеген қызмет түрлерiн жүзеге асыратын са­­лық төлеушi ретiнде тiркеу есебi бойынша салық органына табыс етіледі.
Есептер
1 есеп. П.Н.Вишненко жеке кәсiпкер ойын автоматтарды зал ақшалай ұтыссыз алады. Салық органдарында Ойын өткiзуi үшiн 12 ойын автоматтар және 10 дербес компьюлер тiркелген. Жергiлiктi өкiлеттi органдар келесi өлшемдердегi бекiтiлген салықтың бiртұтас жалакилерi орнатты:

– ойын автоматтар бойынша - 10 айлық есептiк көрсеткiштер;

– дербес компьюлер бойынша - 2 айлық есептiк көрсеткiш.

Бекiтiлген салықтың төлеуiн негiзде бюджетпен есеп айырысу тәртiп түсiндiрiңiз. Бекiтiлген салықты есептеп шығарыңыз.

Жергiлiктi өкiлеттi органдар 20 айлық есептiк көрсеткiштi өлшемдегi бекiтiлген салықтың бiртұтас жалакилерiн орнатты.

«Жұлдызды» есептi мерзiмге ЖШС бекiтiлген салықты есептеп шығарыңыз.

4 есеп. «Сәт» ЖШС букмекерлiк қызметтердiң көрсетуi бойынша қызметтi алда жүзеге асырады. Салық органдарында 5 кассалар тiркелген. (салық ) есеп беру мерзiмiнде букмекерлiк қызметтердiң көрсетуiненгi келесi табыстары алынған:

- қаңтарда - 1 650 000 теңге;

- ақпанда - 746 700 теңге;

- наурызда - 548 900 теңге.

«Сағым» ЖШС ойын кәсiпкерлiгiне салықты есептеп шығарыңыз.