Денсаулық сақтау кәсіпорнының негізгі және айналым қаражатын пайдалануды талдау

Айналымға құралдар енгізу коэффициенті (Kе) - айналым капиталының айналыс коэффициентіне (Кайн) қарсы бірлік. Енгізу коэффициенті азайған сайын, кәсіпорынның айналым капиталы тиімді қолданылады және оның қаржылық жағдайы жақсарады.

1.3. Кәсіпорынның айналым капиталын пайдалану тиімділігін жетілдіру жолдары 

• 
  Кәсіпорынның салалық ерекшеліктері (мысалы, өнеркәсіп саласының кәсіпорындарындағы ағымды активтердің айналым жылдамдығы қызмет көрсету саласындағы кәсіпорындарындағы активтердің айналым жылдамдығынан төмен болады);
  
• 
  Кәсіпорын қызметінің ерекшеліктері (өндірістік, жабдықтаушы, білім саласындағы кәсіпорындар);
  

• 
  Кәсіпорынның өндірістік қабілеті;
  

• 
  тұтынушылар арасындағы қарым- қатынастар, кәсіпорынның өніміне деген сұраныстың болуы).
  

• 
  Шығындарды басқару жүйесі (өндіріске қажетті материалдардың тиімді мөлшерін анықтау);
  
• 
  Кәсіпорынның баға саясаты;
  
• 
  Тауарлық-материалдық құндылықтарды бағалаудың тиімді әдістерді (өндірістік, орташа салмақталған құн, ФиФО, ЛиФО) қолдануды қажет ететін есеп саясаты.
  

• 
  Есеп айырысу және төлем дисциплинасын нығайту;
  
• 
  өзге кәсіпорындармен, қаржы мекемелерімен, салық мекемелерімен тікелей шаруашылық және қаржылық қатынастарды дамыту;
  
• 
  келісім шарттар дисциплинасын нығайту және сәйкесінше келісім шарттағы міндеттемелердің мезгілінде және толық орындалуын бақылау;
  
• 
  есеп айырысудың прогрессивті нысандарын қолдану тәжірибесін кеңейту;
  

1. 
   Жоғарғы орган - Толық акционерлер жиналысы;
   
2. 
   Басқару органы - Директорлар советі;
   
3. 
   Атқарушы органы - Правление;
   
4. 
   Бақылаушы орган - Ішкі аудит службасы.
   

• 
  Танып білмеген, өндіруге дайындық үстіндегі жерлерді бақылау;
  
• 
  құрамында металл бар рудаларды өндіру, өңдеу, олардан өнім дайындау;
  
• 
  тауарларды өндіру және сату, жұмыстың орындалуы және кәсіпорындарға көрсетілген қызмет;
  
• 
  заңға байланысты сыртқы экономикалық қызметі;
  
• 
  құрылыс-монтажды және проекті жұмыстары;
  
• 
  магистральді мұнайгаз құбырларын эксплуатациялау;
  
• 
  металлургиялық, тау- шахталық құрылғыларды химиялық жөндеу;
  
• 
  көтергіш қондырғыларды жөндеу және монтаж;
  
• 
  түсті металлдар және ломды сақтау, жинау, сату;
  
• 
  тау өндірістерін эксплуатациялау;
  
• 
  медициналық қызмет;
  
• 
  өлшеу құралдарын тексеру;
  
• 
  теміржолмен жүк тасымалдау;
  
• 
  қауіпті жүктерді автотранспортпен тасымалдау;
  
• 
  құрылыс материалдарын өндіру және конструкциялау;
  
• 
  өндірістік объектілерін электромонтаждау;
  
• 
  Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес басқада қызмет түрлері.
  

• 
  Акционерлердің жарғылық капиталға салымдары;
  
• 
  Қоғам қызметінен түскен түсім,
  
• 
  Қоғамның шаруашылық қызметі нәтижесінде өндірілген өнім;
  
• 
  Қазақстан Республикасының заңымен тиым салынбаған басқада көздер.
  

Өнім рентабельділігі 52,5% дан 8,4% ке кеміді, ол таза табыстың кеміп, шығындардың артуына байланысты кеміді.

• 
  Өндірістік немесе басқа коммерциялық қызметті жүзеге асырушы кәсіпорын нақты қаражаттармен, өндірістік негізгі және айналым капиталдарымен қамтамасыз етілуі тиіс.
  
• 
  Айналым капиталы кәсіпорынның қызмет етуіне қажетті мүліктің негізгі құрамдас бөлігі болып саналады:
  

• 
  Айналым капиталы тек өзінің өтімділігімен сипатталып қоймай, құрамы мен құрылымы тұрғысынан да сипатталады. Бұл көрсеткіштер кәсіпорынның айналым капиталын басқарумен тығыз байланысты болып келеді. Әр түрлі шаруашылықта айналым капиталының құрамы мен құрылымы алуан түрлі. Ол кәсіпорынның меншіктік, өндірістік, сатушылар мен сатып алушылардың өзара қатынасы ерекшеліктеріне, өндірістік шығындар құрылымына, қаржылық жағдайына байланысты.
  

• 
  Айналым капиталдары меншікті, қарыз және қосымша тартылған қаражаттар арқылы қалыптасады. Активтердің қалыптасуы туралы мәліметті меншікті капитал немесе міндеттемелер бөлігінен көруге болады.
  
• 
  Қарыз қаражаттар негізінен алғанда банктік қысқа мерзімді несиелермен өрнектеледі. Банктердің қысқа мерзімді несиелері арқылы кәсіпорынның уақытша ағымды активтерге мұқтаждығы жабылады. Айналым капиталын қалыптастыру үшін несиелер тартудың негізгі бағыттары:
  

• 
  шикізат, материалдарды және өндірістік кезеңдік процесімен байланысты шығындарды несиелеу;
  
• 
  меншікті ағымды қаражаттардың уақытша жетіспеушілігін толықтыру;
  
• 
  есеп айырысу және төлем айналымын ұйымдастыру.
  

• 
  Айналым капиталының тиімділігін анықтайтын бірнеше көрсеткіштерді ескерген артық болмайды:
  

• 
  айналым капиталының айналымдылық коэффициенті; өндірістік материалдар айналымдылығы;
  
• 
  дебиторлық қарыз айналымдылығы;
  
• 
  ақша қаражаттары айналымдылығы;
  
• 
  айналым капиталын жүктеу коэффициенті;
  
• 
  айналым капиталының айналыс ұзақтығы.
  

• 
  Айналым капиталының айналым ұзақтығы сыртқы және ішкі факторларға байланысты болады.
  

• 
  Сыртқы факторларға: кәсіпорынның салалық ерекшеліктері, қызметінің ерекшелігі, өндірістік қабілеті, шаруашылық ету шарттары.
  
• 
  Ал ішкі факторларына: шығындарды басқару жүйесі, кәсіпорынның баға саясаты, тауарлық-материалдық құндылықтарды бағалаудың тиімді әдістерін қолдануды қажет ететін есеп саясаты.
  

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. 
   Сергеев. Экономика педпиятия.:Учеб – М, 2003 ж.;
   
2. 
   Кәсіпорын экономикасы. Под. ред. В.М. Семенова, - М., 1998 ж.;
   
3. 
   Құрылыс экономикасы. Под. ред. И.С. Степанова, - М., 1998 ж.;
   
4. 
   Экономика предприятия. В.Я.Горфинкеля, В.А.Швандара. Москва, 2000 ж.;
   
5. 
   Экономика учебная. А.П.Казанов. Москва 1999 г.;
   
6. 
   Экономика предприятия С.Т. Купешова;
   
7. 
   Ашимбаев Т. Қазақстанның нарық жолындағы экономикасы, Қазақстан, 1994 ж.;
   
8. 
   Шмолен Г. Кәсіпорын экономикасының негіздері және проблемалары – М., 1996 ж.;
   
9. 
   Окаев О., Дюкова Е.М. Нарық жағдайындағы өнеркәсіптік кәсіпорын экономикасы. Алматы, 1994 ж.;
   
10. 
    Экономика предприятия В.Я.Хрипач, Г.З.Сума. Экономпресс 1999 г.;
    
11. 
    Экономика предприятия. Н.В.Минеева.;
    
12. 
    Нарықтық экономика негіздері. Б.Жүнісов, У.Байжомартов, Ү.Мамбетов, А-ты 1999 ж.;
    
13. 
    www.temakosan.net Қазақстандық рефераттар порталы
    
14. 
    Жалпы экономикалық теория. Ө.Қ.Шеденов, Б.А.Жүнісов.
    
15. 
    Булатова А.С., Экономика.- Экономист, 2004 ж.;
    
16. 
    Бергольц С.Б. Экономический анализ хозяйственной деятельности на современном этапе развития. - М.: Финансы и статистика, 1999 ж.;
    
17. 
    Горфинкель В.Я., Купряков Е.М. Экономика предприятия: Учебное для вузов.-М: ЮНИТИ, 1999 ж.;
    
18. 
    Гиляровский Экономический анализ: Учебник - М: Проспект,2004 г.;
    
19. 
    Горфинкель В.Я., Экономика фирмы- М: ЮНИТИ, 2004 г.;
    
20. 
    Пельиха А.С. Экономика предприятия и отрасли промышленности, - М.:Феникс, 2003 г.;
    
21. 
    Прыкина Л.Н. Экономический анализ педприятия: Учебник – М.: ЮНИТИ, 2001 г.;
    
22. 
    Р.Қ.Ниязбекова, Б.А.Рахметов, П.Т.Байнеева Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы, Алматы: Экономика, 2008 ж.