Дәріс Жеке тұлғаның психологиялық ерекшеліктері. Темперамент адамның психикалық қасиеті ретінде. Адамның қалыптасуына әсер ететін мінез-құлық пен факторлар. Адам қабілеттерін дамыту және олардың негізгі түрлері
жүктеу/скачать 39.12 Kb.
|
| Мінез туралы ілімдер тарихы.
Мінезтану - бұл әр түрлі жағдайларда адамның мінез-құлқын болжау мақсатында мінез типтерін белгілеу мәселелерімен айналысатын тұлға психологиясының бөлімі. Адамның мінез-құлқын болжаудың ежелгі әрекеттерінің бірі - оның мінез-құлқын туған күнімен (жұлдыз жорамалдары - друидтер жұлдызнамасы, астрологиялық, жапондық, қытайлық және т.б.), адамның атымен, сыртқы деректермен түсіндіру. Физиогномия мінезтанудың дамуына айтарлықтай әсер етті - адамның сыртқы келбеті мен оның жеке тұлғаның белгілі бір түріне жатуы арасындағы байланыс туралы ілім, осыған байланысты осы типтегі психологиялық сипаттамаларды сыртқы белгілермен орнатуға болады. Аристотель мен Платон адамның сыртқы түрінен кейбір жануарлармен ұқсастық іздеп, оның мінезін анықтауға ұсыныс жасады. Сонымен, Аристотельдің пікірінше, өгіз сияқты жуан мұрын жалқаулық, шошқа сияқты үлкен танаулары бар кең мұрын - ақымақтық, арыстан сияқты мұрын – маңыздылық дегенді білдіреді. А.Делестр еріннің қысылу дәрежесі мінездің қаттылығын анықтай алатындығын атап өтті. Босаңсыған еріндер - бұл «әйелдік» сипаттық белгілерге ие болу белгісі (жұмсақтық, нәзіктік, сыпайылық), сәл ашық ауыз ақымақтықты білдіреді, қатты қысылған - рух пен өз-өзіне сенімділік. Алайда, мінездің маңызды көрсеткіші көз болды. Америкалық психологтар Дж. Глайв пен Э. Клеридің мінез-құлық ерекшеліктерін бес жылдық зерттеуден кейін қою көк көзді адамдар табанды, сентименталды болуға бейім, көңіл-күйге оңай бой алдырады, реніштерін ұзақ уақыт есте сақтайды, қыңыр, кейде олардың әрекеттерін болжау мүмкін емес. Қою сұр көздер - қыңыр және батыл, табанды және әртүрлі қиындықтарға қарамастан өз дегеніне жетеді, ашуланшақ және кекшіл, қызғаншақ, бірсүйгіш. Қою қоңыр көздер - көңілді, тапқыр, тез ашуланшақ, бірақ тез қайтқыш, жиі ғашық болады, тұрақты емес, көпшіл, әзілді жақсы көреді, адамдармен оңай үйлеседі. Ашық қоңыр көздер - ұялшақ, жалғыздыққа бейім, арманшыл, жәбірді ауыр көтереді, еңбекқор, оларға сенуге болады - олар сізге кедергі жасамайды. Көк көздер - серпінге оңай ұшырайды, бірақ тез қайтады. Романтикалық бейімділікке, өзімшілдікке ие, шыншыл. Жасыл көздер - мықты ерік-жігерге ие, шешуші, мақсатына ұмтылмай барады, тұрақтылығымен ерекшеленеді, қатал және көп сөйлемейді. Мінезтанудың жеке бағыты ретінде адамның мінез-құлқын оның дене бітімі, дене қалпы (оның тұруы, отыруы, ұйықтап жатқан күйі) бойынша анықтауын бөліп көрсетуге болады. Хиромантияның (алақантану) әйгілі және бай тарихы бар. Хиромантия - бұл адамның мінезінің ерекшеліктерін және оның тағдырын алақанның тері рельефі арқылы болжауға арналған жүйе. Хиромантия өзінің шығу тегі бойынша астрологиямен тығыз байланысты, өйткені қолдың негізгі белгілері алақандағы «жеті төбе» болып табылады, олар Күн мен планеталардың атауы деп аталады: Венера, Юпитер, Сатурн, Меркурий, Марс және Ай. Соңғы кезге дейін ғылыми психология хиромантияны әрдайым жоққа шығарды, бірақ саусақ үлгілерін тұқым қуалаушылыққа байланысты зерттеу білімнің жаңа саласы - дерматоглификаның пайда болуына жаңа серпін берді. Әр адамның алақанының қалыптасуы, мидың дамуы сияқты, жатырішілік дамудың үш-төрт айында жүреді және ата-аналардың генетикалық жиынтығының әсерінен немесе солардың хромосомалық ауытқуларынан болады екен. Демек, саусақ үлгілерін ағзаның анатомиялық немесе физиологиялық ерекшелігі ретінде қарау керек және дерматоглификаны оның көрнекті өкілі Э.Кречмер болған характерологияның конституциялық бағытымен қатар қоюға болады. Ол мінез-құлықты дененің құрылымымен байланысты адамның дене бітіміне сәйкес келетін психикалық конституциясы деп санады және мінезді, сайып келгенде, туа біткен және, ең алдымен, эндокриндік факторлармен түсіндірді. жүктеу/скачать 39.12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|