Диплом ж±мысы Таќырыбы: "Мырзакент" мақта корпорациясында салық міндеттемелерінің есебі және аудиті

Жетісай 2007ж

Мазмұны

1. 
   Қазақстан Республикасының салық кодексі------------------------------------
   
2. 
   Қазақстан Республикасының салық саясаты және жүйесі-------------------
   
3. 
   “Мырзакент корпорациясы” Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қаржылық жағдайын талдау --------------------------------------------------------
   

2. 
   Жүргізілген талдау нәтижелелеріне сүйеніп жетілдіру жолдарын
   

2. 
   Қазақстан Республикасының Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті аудитеу тәжірибесі---------------------------------------------------------------------
   

Халыќты ж±мыспен ќамтамасыз ету, ж±мысшылардыњ айлыќ жалаќыларын уаќытылы кешіктірмей беру, таѓы басќа да ж±мысшылардыњжаѓдайын жасау.

Экономиканыњ барлыќ саласында кєсіпорындардыњ иелері мен ењбек ±жымдары шикізат пен материалдарды ±ќыпты ж±мсауѓа, µндіріс ќалдыќтарын азайтуѓа, ысырапты жоюѓа,бєсекеге жарамды µнімдерін µндіруге , оныњ сапасын кµтеруге,µзіндік ќ±нын тµмендетуге,ќоршаѓан ортаны саќтауѓа м‰дделі.

Кєсіпорынныњ сыртќы экономикалыќ байланыстарын жандандыру ‰шін оныњ ењ алдымен зањдылыќ базасын тиісті єлемдік ‰лгілерге келтіруді талап етеді жєне µндірілген µнімніњ сапасын єлемдік стандартќа сай етуі тиіс.

Экономика саласындаѓы мамандар,яѓни соныњ ішінде,бірінші кезекте, бухгалтерия ќызметкерлері есепке алудыњ жєне есеп берудіњ барлыќ ж‰йесін жаќсы білулері,оларды оњтайластыруды ќарастыру ќажет. Ењ бастысы кєсіпорынныњ негізгі жєне айналым ќорларын пайдалану бойынша В.К. Радостовецтіњ “Кєсіпорындаѓы бухгалтерлік есеп” оќулыѓын пайдаланылды.

Сонымен ќатар Жауапкершілігі шектеулі серіктестік жарѓысы бойынша жалпы т‰сініктемелер Ќазаќстан Республикасы Азаматтыќ кодексініњ жалпы жєне ерекше бµлімдерінде кењінен кµрсетілген. Бірќатар мєліметтер К.Ш Д‰йсебаев. Э.Т.Тµлегенов жєне Ж.Г. Ж±маѓалиевалардыњ “Кєсіпорынныњ ќаржылыќ жаѓдайын талдау”оќулыѓынан алынса негізгі жєне айналым ќорларыныњ тиімділігі туралы мєліметтер Ќ.К.Кеулімжаев, З.Н.Єжібаева, жєне Н.А.Ќ±дайбергеновтердіњ “Бухгалтерлік есеп принциптері”оќулыѓы пайдаланылды.

Меніњ таќырым: Жауапкершілігі шектеулі серіктестік негізі жєне айналым ќорларын пайдаланудыњ тиімділігін арттыру жолдары.

1-бµлімде Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ ќ±рылуы жєне ќызметтері кµрсетілген, онда Ќазаќстан Республикасыныњ Жауапкершілігі шектеулі серіктестік туралы т‰сінік, кєсіпорынныњ жарѓысы, ќ±рылуы, ќ±ќыќтары жєне маќсаты мен міндеттері сонымен ќатар бухгалтерлік есепті ж‰ргізу стандарттары кењінен ќарастырылады.

2-бµлімде “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ шаруашылыќ, ќаржылыќ жаѓдайын талдау. Ќарастырылѓан мєселелер “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ ќаржылыќ м‰мкіндіктері, негізгі жєне айналым ќорларыныњ есебін ж‰ргізу жєне оларды пайдалану жолдары терењірек зерттеліп ќосымша пікірлер ќойылды.

3- бµлім негізінен “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ негізі жєне айналым ќорлар есебін басќаруды тиімді ±йымдастыруѓа баѓытталѓан. Онда кєсіпорынныњ негізгі жєне айналым ќорларыныњ тиімділігін арттыру жолдары кµрсетіліп болашаќта кєсіпорынныњ ауќымын кењейтудіњ бірнеше жолдарын ашып кµрсеттім.

1 тарау. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі

1.1. Қазақстан Республикасының салық кодексі.

Салықтар мемлекеттің пайда болуымен қалыптасады және мемлекеттің тіршілік етіп дамуының негізі болып табылады. Өркениетті елдердің қай-қайсысында болмасын мемлекеттік бюджет, яғни халықтың ортақ қалтасының қаражаты салық арқылы құралатындығы белгілі. Демек, әлеуметтік экономикалық дамуға әр кез дем беріп, қан жүгіртіп отыратын бюджеттің түсімінде көлеміне қарамастан барлық салық төлеушілердің маңызы мен рөлі өте үлкен.

Жалпы алғашқы салықтардың пайда болуының уақытын анықтау мүмкін емес. Салықтарды прототипі адамзат қоғамымен басқарудың ең алғашқы формаларымен бірге пайда болған.

Алғашқы қауымдастықтың өзінде, қоршаған ортаның қатаң шарттарына амалсыз бейімделуге, сыртқы жаудан қорғау үшін, сонымен қатар ашаршылық жағдайына азық-түлік қоғамдық запастарын сақтау үшін бірнеше адамдардың қолдауын түсінген.

Осыдан келіп мынаны айтуға болады, салықтардың алғашқы пайда болуына қоғамның осы немесе басқа да қызығушылықтардың қанағаттандырылуының ұжымдық тұтынуы болды. Байлар өздерін байыту үшін кедейлерден салықтарды ұстайтынын ұмытпау керек, бұл түрде ұзақ уақыт бойы қоғам бұны обьективті қажеттілік ретінде түсінді. Тек XV-X ғасырдан бастап қана, ғалымдар ақшалай қатынастар жүйесін, сонымен қатар мемлекеттің экономикалық функцияларын зерттей бастағаннан кейін, салықтардың қайта маңыздылығының алғашқы әрекеттері пайда болды. Салықтар қоғамның өнімнің бір бөлігін міндетті төлемдер ретінде мемлекеттік бюджеттің кіріс жағының негізгі қайнар көзі ретінде құрылуы ертеден келе жатқан дәстүрдің бірі. Және бұл дәстүрді нарықтық экономика жағдайында, нарықтық емес экономика жағдайында да әрекет етеді. Сондықтан салықтар мен салық салуды адамзат цивилизациясының айырмас бір бөлігі ретінде қарауға болады. Салықтардың даму тарихын мыңжылдықтармен өлшеуге болады. Салықтардың ең алғаш пайда болуы мемлекет пен қоғамның әр түрін кластарға бөлінуімен бірге пайда болды. Салық салудың қалыпты теориясының негіздерінің пайда болу тарихы көне ғылым түріне жатпайды. XVII ғасырға дейін салықтар жайлы барлық көзқарастар кездейсоқ сипатта болды, яғни ғылымдардың ешқандай салаларында ешкім өзінше ғылым ретінде мойындамады.

Салықтардың теориялық негіздері тек ғылым ретінде XVII ғасырдан бастап қана қалыптасты және оның негізін салушы Шотландиялық философ Адам Смит болды. Қазіргі мемлекеттердің көптеген жақтары ежелгі Римде пайда болды. Рим провинцияларында ең негізгі табыс көзі жер салығы болды. Оның орташа ставкасы жер учаскесі табысының оннан бір бөлігін құрады.

ХІІ ғасырдың соңы ХХ ғасырдың басында адам қоғамында ірі қалалар үлкен рөл атқара бастады. Сол ірі қалалардың табыстары неден құралды? Мысалы: Мәскеу қаласындағы 1890-1891 жылдардағы салықтық түсімдер барлық табыстардың 60%-тін қамтамасыз етті. Ал егерде негізгі кәсіпорындар мен қалалық ғимараттың алымдарын қосатын болсақ, онда ол барлық табыстың 70-75%-ін құрайды. Тікелей салықтар барлық табыстың 57%-ін құрады. Тікелей салықтардың ішіндегі ең негізгісі қозғалмайтын мүлікке салынатын салық болды. Дамыған мемлекеттерде капиталға және меншікке салық салу келесі салық топтары арқылы жүзеге асырылады: жеке әл-ауқат салығы, мұрагерлікке және сыйға салық салынатын, капитал өсімін салықтың нақтылай түрлеріне салынатын салық.

Салықтар мемлекеттік кіріс көзі. Мемлекеттік биліктің қызметтерінің бірі салық салу мен салықты өндіріп алу болып табылады. Салықтар тек мемлекеттік табыстардың негізгі көздерінің бірі ғана емес, қоғамдық өмірдің барлық сферасына - әлеуметтік, мәдениеттік ғылыми техникалық, сыртқы экономикалық сфераларына әсер ететін экономикалық басқару жүйесінің әдісі болып табылады. Салықты механизм қоғамдық өндіріске, оның динамикасы мен құрылымына ықпал етеді. Міндетті алымдар ретіндегі мемлекетпен алынатын салықтар өте ерте пайда болды.

Салықтың ең ежелгі формасы ерікті сипатта жиі болатын, яғни талапты беруді жатқызуға болады. Мойсейдің кітабында былай жазылған: жердегі әрбір тұқымның және ағаштың жемісінің әрбір делесі Құдайдың иелігіне жатады. Осы себептен табыстан салықтың арасындағы ставкасы 10% құрады. Кейін мемлекетпен алынатын салықтың түрін зиялылар делесі пайда болады. Салық салу тарабында Ежелгі Грецияда, мысалы, ерікті азаматтар салықтар төлемегені анық. Ежелгі Римде бейбітшілік уақытта салықтар болмады, бірақ әскери уақытта азаматтар табыстарына сәйкес салықтар енгізілді.

Испанияда орта ғасырларда «аль-кабала» деп аталатын атпен белгілі барлық табысқа 10%-тік салықтың енгізілуі қамау салықтарын төлегісі келмеген тұрғындардың елден кетуіне, негізінен американ кологияларына қосылуына және бүтіндей аудандардың қаңырап қараусыз бос қалуына алып келді. Осы уақытта дұрыс салықтық саясат патриотизмге баулыды. Испан корольдігінің ұлы Армадосының кемелері Англия жағасына жақындағанда тұманды Альбиона тұрғындарының Испандық салық жүйесінің енгізілуі құлшылыққа алып келетінін білгеннен кейін, өзінің патшасына көмектесу үшін ақша жинаған болатын. Осы соғыста Англия жеңіске жетті. Англия мен оның солтүстік а мерикалық колонияларының арасындағы тәуелсіздік үшін соғыс салықтармен байланысты болды.

Шыңғысхан империясында тұрғындар өздерінің табысынан 10% мөлшерінде салық төлеуге міндетті болған. Егер салық - өнім салығы ханның алым салық жинаушы адамдарымен өндірілді, кейінірек орывс княздарының өздері алым салық жинап, ордаға жіберді. Салық мөлшері Орда ханымен ұлы княздар арасындағы келісім-шартпен анықталды. Салық салу мәселелерімен көптеген экономистер, философтар, әртүрлі уақыттың саясаткерлері айналысты. Сапалы салықтар мемлекеттің тұрақтылығымен экономикалық өсуінің нығаюын қабілеттендіргенін тарих тәжірибесі көрсетілген кез-келген мемлекетте басқару аппараттарын әскерді, әлеуметтік сфераны қалыптастыру үшін салықтардың қажеттілігіне қарсылық білдіре алмайды. Бірақ, салықтың артуы арқылы жинақтар мен инвестицияларға қысым көрсетіледі және экономикалық деграция басталады, инвестициялау, экономикалық өсумен байланысты көп құралдар (сферадан) қоғамдық ресурстардың тиімді шығындалуына ынталандыру жоғалады. Салықтың ауыртпалықтық өсуі экономикалық өсуімен байланысты көп құралдар сферадан кейін де алып келеді. Сол ауыр салықтар кәсіпкерлерді өздерінің ақшаларын отандық өндіріске емес, басқа елдердің экономикасындағы оффшорлық компания қызметіне салуға мәжбүрлейді.

ХХ ғасырдың 70 жылдарындағы АҚШ-тағы және Батыс Еуропадағы өндірісінің құлдырауы мен жұмыссыздықтың сипаттайтын жағдайлар, құрылған экономикалық жағдайдан шығу жолын іздеу жайлы әр жақты айтысқа алып келді.

Экономика жақтастары. Экономистер тобы оларды сэнлай-сайдерлер деп атайды, нивестициялар үшін, қосымша жұмыс орны үшін ынталандыруды құра отырып, салықтық жүйені жеңілдетті және шекті салықтық ставкалардың төмендеуі ретінде ілгері басты жәнебұл экономикалық өсу мен салықтық ставкасы төмендеуі салық базасының ұлғаюы есебінен орны толтырылды, яғни салық салуға жататын сол экономикалық қызметтік көлемінің ұлғаюы. 1981 жылы АҚШ Конгресі салық жүйесін реттейтін және салықты төмендететін заң қабылдады. Нәтижесінде даму қарқынының өсуі жылына 3-3,5% құрады және содан бері ХХ ғасырдағы АҚШ тарихындағы алғашқы тұрақты экономикалық даму байқалып отыр.

Қазақстанның салық салу тарихында көптеген трагедиялық оқиғалар болды. Ресей империясының құрамында қазақ халқынан 45 миллион десятина жер алынды, кейін бірінші дүниежүзілік соғыс, 1916 жылғы көтеріліс, 1918-1920 жылдары кезінде Қазақстанда «Әскери коммунизм» саясатының жүруі және азық-түлік диктатурасы, 1920-1930 жылдардағы Қазақстан тарихында бейбіт тұрғындарға толассыз зорлық-зомбылық көрсету тарихы болды: малдарын тартып алу, отырықшылықты күштеп репрессия және ашаршылық. Мемлекеттік эксперименттер елдің экономикасын тоқыратын, миллиондаған адамдардың құрылуына себепші болды. СССР-де 60 жылдар басында мынадай үндеу тасталды: «Халық көңіліне өнім өндірісі бойынша Американы қуып, басып озамыз!» Аштықтың қаупімен соқтығысқан жаңа басшылық салықтарды азайтып, крестьяндық шаруашылыққа шектеу жойылды. ХХ және ХХІ ғасырлар соғысында Қазақстан тәуелсіз мемлекет болды. Мемлекеттің алдында тиімді нарықтық экономиканы қалыптастыру мәселесі тұрды. Даму факторларының маңызды реформасы салықтық саясат болып табылады. Қазақстанда 1999 жылдардың басында маңызды оқиға болды: елдің Президентін сайлау өтті, өкімет қалыптасты. Қазақстанның экономикасының дамуының маңызды бір бағыттары, экономикалық өсуі қамтамасыз ету және қаржы кризисін болдырмау бойынша шаралар комплексін өткізу болды. Бұл үшін мемлекеттік бюджеттің табыс бөлігін орындау бойынша жұмыстарды күшейту және салықтың тәртіпті нығайту қажеттілігі орындалуы керек болды. Әрине, әлемдік кризис кенеттен болды. Қазақстан экономикасына негативті әсерін тигізгені күмәнсіз. Мұнайға, түсті мателдарға, астыққа бағаның құлауы эксперимент түсімдерінің төмендеуіне алып келді. Осы қалыптасқан жағдайда өкімет негативті факторларды жекешелендіруден табысты ұлғайтумен және салықтық түсімдердің артуымен теңестіруді жоспарлайды. Әлеуметтік сферада мемлекеттік шығындардың қысқаруы болғандықтан, антикризистік шараларды ұқыпты жүргізу қажеттілігі, кризис бюджетті өзгертті, сол бойынша әйгілі емес шараларды қабылдауға итермелейтіндігінен едәуір айқын болып көрінеді. Әлеуметтік ауыртпалықтың өсуіне алып келетін, халықтың көп бөлігінің өмір сүру деңгейі төмендейді және мемлекеттің тұрақшылығына қауіп төндіреді. Мемлекеттік шығындардың үйлесімдігі әлеуметтік қажеттілікке эәне салықтың өсуіне қаржы бөлудің қысқару және шетелдік инвесторлармен ірі ұлттық компанияларға максималды жеңілдік беру себебінен орын алады.

Статистикалық көрсеткіштер бойынша келесі мәліметтерді білуге болады: былтырғы жылғы бюджет жоспардан табыстар бойынша 89%, шығындар бойынша 82%-ке орындалды. Бюджетке төленетін салықтар және басқа да төлемдер бойынша қалдықтар 1998 жылы 40%-ке өсті. Салықтық алымдар 90% төңірегінде құралды. Салықтық жүйені реформалау қажеттілігі анықталады. 1999 жылдың 1 қаңтарынан бастап «Салықтар мен басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылы 24 желтоқсандағы Салық Кодексіне енгізілген өзгертулер мен толықтырулар өз күшіне енді. Экономика есебі бойынша Қазақстанда 90%-дық табыс салығының енгізілуі (20-100 мың доллар аралығында) айналымы бар және 15 мың долларға дейін табатындарға осы берілген халықтың табысынан әр ай сайын 50 миллион теңге төңірегінде табыстан салық алуға мүмкіндік болады.

1.2. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі

1. 
   Салық салу тәтібі (принціпі). Салық элементтері және
   

Бюджет тақырыбында, оның яғни бюджеттің кірісін негізінен салықтар құрайтыны айтылады.

Салықтар – мемлекеттің заңнамалық негіздн жай тұлғалармен заңды тұлғалардан міндетті түрде жинайтын алымы.

Салық салу және жинау мемлекет пайда болғаннан бері қалыптасқан. Сол заманнан бері салық салудың түрлі әдістері жолдары қолданылған. Әр түрлі елде әр-түрлі салық жиналған. Олардың аттарыда таңқаларлық түрде болуы. Салық салудың негіздері туралы әйгілі ағыншын экономика ғылымы Адам Смит мынадай пікірлерді айтқан:

1.Елдің азматтары сол елдің қкімеріне қарасты болғандықтан, қкімет қамқорлық кқрсететін болғандықтан олар, яғни азаматтар өз табыстарына сәйкесті салық төлеулері ләлім. Салық өкіметі жабдықтау үшін жұмсалады.

2.Салықтың көлімі, төленетін уақыты белгіленген болу керек.

3.Салық төлеушілер үшін уақыты мен көлемі жағынан қолайлы болғаны мақұл.

4.Мемлекеттің шығындары көбейген сайын, салынатын слықтың көлемі де арта береді.

Дегенменде қазіргі салық салу тәртібі төлеушілердің табысына қарай салық салынуы керектігі дұрыс деп табылған.

Қалыптақан салықтың мынадай элементтері бар:

1.Салық субьектісі (салық төлеуші) – жай тұлға не заңды тұлға болып заң бойынша салық төлеуге міндетті.

2.Салық обьектісі (табыс, мүлік) –салық салынатын обьект: жалақы, пайда, бағалы қағаздар, жылжымайтын мұліктер, көлік тағы басқа.

3.Салықтың көзі (мәнбасы) –салық алынатын табыс.

4.Салықтың көлемі (ставкасы ) –салынатын салықтың мөшері. Олар төмендегідей болады.

А) нақты (твердые) ставка-салық салынатын обьектінің көлеміне байланысты.

Мысалы 1метр квадрат, не 1метр дитциметр, не адам санына ж.б.

Б) пропорционалдық –салық алынатын обьектінің көлеміне қарай тең дәрежеде белгіленеді.

В) регрессивтік –табыс өткен сайын орташа салық нормасы кемейеді.

Г) прогрессивтік –табыс өскен сайын алынатын салықтың орташа көлемі көбейеді.

Салықтың негізгі екі түрі бар.Тікелей салық және жанама салық .

• 
  Тікелей салық- табыстармен мүліктрден алынады.
  
• 
  Жанама салық- кеден жинағ, қосылған құн салығы және бағаның үстівне қойылуы әдісімен – акциздер ж.б.
  

Шет мемлекеттердің салықтарының жекеленген түрлеріне сипаттама.

Алыс –жақын шет мемлекеттерлің салық жүйелері әр түрлі экономикалық, саяси, әлеуметтік жағдайлардың барысында қалыптасты.Әдетте салық жүйесі әкімшілік басқарудың әр түрлі денгейінде, сондай – ақ халқаралық операцияларда екі жақты салық салуды болдырмау мақсатында осы жағдайлар барысында туындайтын ерекшеліктерді ескере отырып құрылады. Салықтарының құрылымы мен олардың қолданылу аясы, есептелу және алыну механізмі, әр түрлі билік орыдарының фискалдық өкілеттіктері және басқа салық саласындағы мәселелеріне байланысты шет мемлекеттердің салық жүйелері бір бірінен айрықшаланады. Олардыың салық жүйелерін терең зерделеу барысында салықтарының құрылымы мен түрлерінде, басқада салыққа қатысты мәселелерінде ортақ ұқсас нышандарды байқауға болады.

Салықтар әртүрлі елде әр қалай аталғанымен де, кей кезде олардыың алыну механизмдері ұқсас болып келеді. Салық төлеуші болып салық төлеу жауапкершілігі жүктелген заңды және жеке тұлғалар табылса, салық салу обьектісі ретінде салық төлеушінің есепті кезеңінде алған табыстағы мүліктегі пайдасы, т.б. жатады. Салық төлеушілер өз кезегінде резидент және бей резидент болып бөлінеді. Салық ақшалай немесе затай түрде әділеттілік, теңдік тәрізді салық салу қағидалары негізінде құрылған салық ставкаларын қолдану арқылы алынады. Салық ставкалары тұрақты немесе пайыз түрінде тағайындалуы мүмкін. Пайыздың ставкалар өз кезегінде пропоционалдық, прогресивтік және регрессивтік болып жіктеледі. Салық жеңілдіктері қандайда бір елдің фискалдық саясатын бағыттарын ескере отырып қолданылады.

Салық негізінен мынадай тәсілдер арқылы алынады:

А) төлем ккөзінен (салық табыс алынған кезде үсталып қалады).

Ә) декларация негізінде (салық төлеушінің декларацияда көрсеткен табыстары, шегерімдерімен жеңілдіктерін ескере отырып анықталады).

Б) кадастр бойынша салық салу обьектісін тіркеу арқылы одан түсетін табыстың нақты мөлшеріне байланыссыз алынады).

Басым көпшілік елдерде қолданылатын салықтарға жеке тұлғалардың табысына салынатын салық (азаматтардың табысына салынатын салық), заңды тұлғалардың табысына (пайдасына) салынатын салық (азаматтардың табысына салынатын салық ), заңды тұлғалардың табысына (пайдасына) слынатын салық (корпаративтік салық) мұрамен сыйға салынатын салық, қосылған құнға салынатын салық, тұтыну салығы, әлеуметтік сақтандыру қорына аударылатын жарналар, айналымға салынатын салық, мүлік салығы, жер салығы, көлік салығы және т.б. жатады. Енді осы салықтардың кейбір түрлеріне нақтырақ тоқталып өтелік .

Жеке тұлғалардың табысына салынатын салық салудың қағдасы басым көпшілік елдерде ортақ болып келеді.Тек әр-бір ел өздерінің ерекшеліктеріне байланысты қағйдаларды одан әрі нақтылай түседі.Ол қағйдалар мынадай:

• 
  барлық салық төлеушілер резидент және бей резидент болып бөлінеді. Резиденттікті анықтаудың басты критеріү болып жеке тұлғаның нақты бір ел амағында алты айдан астам мерзім аралығында болуы саналады. Резидент салық төлеушілер ел ішінде және елден тысқары жерде алған барлық табыстарынан салық төлесе, бей резиденттер тек ел ішінде алған табыстарынан салықты “төлем көзінен” төлейді яғни шектеулі салық жауапкершілігіне тартылады.
  
• 
  Салық салу барысында әр түрлі көздерден алған барлық табыстары негізінде жиынтық табысы анықталады.
  
• 
  Салық салу барысында салық салушының өзіне асырауындағы әр бір адамға салық салынбайтын минимум мөлшері беріледі.
  
• 
  Салық салу барысында медетциналық шығындар, әлеуметтік сқтандыруға төлеген жарналар, кәсіби шығындар жиынтыө табыстан шегеріледі.
  
• 
  Салық сомасы прогрессивтік шкала нагізінде анықталады.
  
• 
  Жұмыс істейтін ерлі зайыптылардың салықты бірге немесе бөлек төлеуіне болады.
  

Есептелу және алыну механизіміне байланысты кейбір ерекшеліктерінен басқа салық салу обьектісі, төлеушілері ұқсас болып келеді.Салық салу барысында жеке тұлғалар резидент және бейрезидет болып бөлінеді. Сондайақ олардың табыстары бөлек, яғни салықты жеке өзі төлейді немесе жиынтық яғни салық біріктірілген ортақ табыстан төленеді. Көпшілік елдерде қандай әдіс ннегізінде салық төлейтінін салық төлеушінің өзі таңдайды және асырауындағы адамдарға қатысты салық шегерімдерін ерлізайыптылардың біреуінің ғана қолдануына болады.Негізгі ортақ ұқсастықтарына табыстың құрамына еңбек ақы, сыйақы, кәсіпкерлік қызметтен түскен табыс, зейнет ақы, алимент, жылжымайтын мүлікті жалға беруден түкен табыс, әр бір жолы жәрдем ақы, жұмыссыздық және жұмысқа уақытша жарамсыздық (денсаулығына байланысты) боынша төлемдер, рента, девиденттүріндегі барлық табыстарын кіруін жатқызуға болады.Табыс салығы әдетте,12 айға тең болатын күнтізбелік немесе қаржы жылы ішінде алынған барлық табыстарынан алынады. Кейбір елдерде аталмыш салық төлеушінің жыл ішінде алған нақты табысынан алынса, жекелеген елдерде алдыңғы жылдардың мәләметтері негізінде есептелген, осы жылдың болжама табысы негізінде алынады. Нақты бір кезеңдегі салықты есептеу барысында табыстан салық заңнамасы бойынша бекітілген кейбір шегерімдер шегеріліп, жеңілдіктер қолданылады. Осы тұсқа барлық елдерге салық “салынбайтын минимум” деген ұғым пайдаланылады. Әдетте, салық салынбайтын минимум барлық салық төлеушілерге, олардың от басы мүшелеріне, яяғни асрауындағы адамдарға беріледі. Сондай ақ есепті кезең аралығында жасалған барлық нақты шығындар да салық салынатын табыстан шегеріліп тасталады. Нәтижесінде анықталған салық салынатын табысқа (жекелеген елдерде, мысалы АҚШ та ол түзетілген салық слынатын табыс деп аталады) прогреси втік шкала негізінде салық есептеліп салынады. Жеке тұлғалардың табысына салынатын салықты есептеу барысында ммемлекеттер арасында мынадай айырмашылықтарды байқауға болады.Атап айтқанда, салық салу барысында қамтылатын табыстардың құрамы, салықты азаматтардың жеке өзі немесе отбасы атынан төлеуі, салық жеңілдіктерінің құрамымен қолдану ерекшеліктері, салық салу шкаласы әр елде әр түрлі болып келеді.Салық жеңілдіктерін қолдану барысында назар аударатын және бір ерекшелік – салық жеңілдіктерінің салық несиесі не салық төмендетуі түрінде берілуі немесе салық салынатын табысты анықтау барысында оған табыстың жекелеген түрлерін қоспауы.

Салық жеңілдіктерін стандартты және стандартты емес деп екі топқа топтастырып қарауға болады.Стандартты салық деңілдіктеріне салық төлеушшінің өзіне және асрауындағы адамдарға, сондай – ақ мүггедектерге, қарт адамдарға берілетін слық салынбайтын минимумды жатқызуға болады. Жалпы станлартты салық діңдіктерінің мынадай түрлерін жүктеуге болады:

• 
  негізне немесе бизнестік,яғни салық төлеушінің табыс мөшеріне тәуелсіз өзіне салық жеңілдігінің берілуі.Бұған салық салынбайтын минимумды жатқызуға болады;
  
• 
  отбасы жағдайына байланысты жеңілдіктердің берілуі, яяғни “отбасылық төмендету”;
  
• 
  асырауындағы адамдаға берілетін салық төмендетулері (скидка).
  

Стандарты емес салық жеңілдігінің стандартты салық жеңілдігінен айырмашылығы – оның салық төлеушінің нақты жұмсаған шығындарымен байланысты болып келуінде.

Белгия, Финляндия,Греция, Нрвегия, Люксембурк сияқты елдерде салық жеңілдігі сол елдердің заңы бойынша белгіленген төменгі табыс деңгейін салықтан босату арөылы беріледі.Бұл негізінен “нольдік ставкамен салық салу” деген атпен кеңінен танымал.

1.3. НИМЭКС Корпорациясы  жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің шаруашылық және қаржылық жағдайын талдау.
ЖШС-нің басқару құрылымы және мақта өңдеу технологиясы.

Серіктестіктердің басқару органдары болып табылатындар:

• 
  Жоғарғы орган-қатысушылардың жалпы жиналысы.
  
• 
  Атқару органы-Директор.
  
• 
  Бақылаушы орган-Тексеру комиссия.
  

Серіктестікке қатысушылардың жалпы жиналысының айырықша құзыретіне мыналар жатады:

Серіктестіктің жарғылық капиталы мөлшеріне,орналасқан жері мен фирмалық атауын өзгертуді қоса алғанда, оның жарғысын өзгерту немесе серіктестіктің жаңа редакциядағы жарғысын бекіту.

Серіктестіктің атқарушы органын құру және оның өкілеттіктерін құру және мерзімінен бұрын тоқтату, сондай-ақ серіктестікті немесе оның мүлкін сенімгерлік басқаруға беру туралы шешім қабылдау және осылай берудің шарттарын айқындау

Серіктестіктің тексеру комиссиясын сайлау және олардың өкілеттіктерін мерзімінен бұрын тоқтату, сондай-ақ серіктестіктің тексеру комиссиясының есептерімен қорытындыларын бекіту

Серіктестіктің жылдық қаржылық есептемесін бекіту және оның таза табысын бөлу.

Серіктестіктің ішкі қызметін реттейтін ішкі ережелерді,оларды қабылдау рәсімін және басқа да құжаттарды бекіту;

Серіктестіктердің өзге шаруашылық серіктестіктерге, сондай–ақ коммерциялық емес ұйымдарға қатысуы туралы шешм:

Серіктестікті қайта ұйымдастыру немесе тарату туралы шешім. Тарату комиссиясын дайындау және тарату баланстарын бекіту. Серіктестікке қатысушысынан үлесті мәжүбірлеп сатып алу туралы шешім.

Серіктестіктің бүкіл мүлкін кепілге беру туралы бір ауыздан қабылданатын шешім.

Серіктестік мүлкіне қосымша жарналарын енгізу туралы шешім. Серіктестік әрбір қатысушысы жалпы жиналыста дауыс беру кезінде серіктестіктердің жарғылық капиталындағы өз үлесіне сай келетін дауыс санына ие болады.

Жалпы жиналыс серіктестік қызметіне байланысты кез – келген мәселені қарауға құқылы.

Серіктестіктердің қызметіне ағымдағы басшылықты және оның ісін жүргізуді жеке – дара атқарушы орган директор жүзеге асырады. Директор қатысушылардың жалпы жиналысымен 5 жылға тағайындалады.

Атқару органы қатысушылардың жалпы есепті болады және оның шешімдерін орындау ұйымдастырады. Директор жалпы жиналысының айырықша құзыретіне жатпайтын барлық мәселелер бойынша құзыретті, оның ішінде:

• 
  ағымдағы және болашақтағы жұмыс бағдарламаларының орындалуын қамтамассыз ету
  
• 
  қатысушылардың шешімдерін дайындаумен орындауын ұйымдастыру
  
• 
  серіктестіктің ақшасын қоса алғанда, қатысушылар берген шекте оның мүлкіне билік жүргізеді
  
• 
  қатысушылар ұсынған және осы жарғымен берілген өкілеттіктер шегінде серіктестік қызметінің мәселелері бойынша мемлекеттік органдары, соттарды қоса алғанда, ұйымдармен қарым- қатынастарда серіктестікті білдіреді
  
• 
  өз құзыреті шегінде басқа да функцияларды орындайды
  

• 
  серіктестіктің атынан сенім хатсыз әрекет етеді
  
• 
  серіктестіктің өкілі болу құқына сенім хаттар соның ішінде қайта сенім арту құқығымен секнімхаттар береді.
  
• 
  серіктестік қызметкерлеріне қатысты оларды қызметке тағайындау туралы, оларды басқа жұмысқа орналастыру және жұмыстан шығару туралы бұйрықтар шығарады, еңбекке ақы төлеу жүйелерін белгілейді, лауазымдық жалақы мен дербес үстемақылардың мөлшерін белгілейді, сыйақы беру мәселелерін шешеді, көтермелеу шараларын қолданады және тәртіптік жазалар қолданады.
  
• 
  қатысушылардың жалпы жиналысының құзыретіне жатқызылған өзге де өкілеттіктерді, сондай- ақ оған серіктестікке қатысушылардың жалпы жиналысы берген өкілеттіктерді жүзеге асырады.
  

• 
  серіктестіктің үшінші жақпен жасасқан мәмілелері үшін серіктестіктің өзінен де үшінші жақтан да комиссиялық сыйақы алуға;
  
• 
  үшінші жақтың серіктестікпен арадағы қатынастарда олардың атынан немесе мүдделері үшін әрекет жасауға;
  
• 
  серіктестіктің қызметімен бәсекелесетін кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға;
  

Серіктестік есеп пен есеп берудің сенімділігі және жүргізу тәртібінің сақталғаны үшін заңдарға сай жауап береді.Серіктестіктің атқарушы органның қаржы–шаруашылық қызметін бақылауды жүзеге асыру үшін серіктестікке қатысушылар немесе олардың өкілдері арасынан тексеру комиссиясы 5 жыл мерзімге сайланады.

Тексеру комиссиясы кез-келген уақытта серіктестіктің атқарушы органының қаржы–шаруашылық қызметіне тексеру жүргізуге құқылы.Тексеру комиссиясы осы мақсатта скріктестіктің барлық құжаттамасын ешқандай кедергісіз көру құқығына ие болады. Тексеру комиссиясының талап етуі бойынша атқарушы органы ауызша немесе жазбаша түрде қажетті түсіндірмелер беруге міндетті. Тексеру комиссиясы қатысушылардың жалпы жиналысы бекіткенге дейін серіктестіктің жылдық қаржылық есептемесіне міндетті түрде тексеру жүргізеді. Тексеру комиссиясының қорытындысы бойынша жылдық қаржылық есептемені бекітуге құқығы жоқ.

Атқару органдарының мүшелері комиссияның жұмыс тәртібі ішкі қызметін реттейтін ережелерімен және өзге де құжаттармен белгіленеді.

Тексеру жүргізу үшін шеттен аудитор тартылуы мүмкін.

Қазіргі кезде кәсіпорында шикі мақтаны құрғату мен тазалауға арналған линияның модернизацияланған түрі ПЛХЛ қолданылады.Оның құрамына ДП-130(4-ДП-130),ДВ-1М пикльдік джиндер, 1-ВП-талшық тазалағыштар,5-ЛМ-линттері кіреді.Бұл мақта зауытының өнімділігі жылына 60 мың тонна шікі мақта ќабылдап,µњдейді.

Қолданылған регламенттелген технологиялық процесс мақтаның орта талшықты сорттарын (Ташкент-1,Ташкент-6,С-4727,Жұлдыз,Самарканд-3)өңдеу үшін және олардан ГОСТ-3279-80, ГОСТ-5947-85,ГОСТ-6015-89,ГОСТ-5898-90 стандарттарының нормаларына сай талшықты және басқа өнім түрлерін алу үшін дайындалған.

Шикі мақтаны дайындау және сақтау.

Шикі мақтаны дайындау мен сақтау зауытының дайындау пунктерінде ГОСТ-16298-89,ГОСТ-10202-90 стандарттарына және зауытта дайындалған нұсқауларға сай жүргізіледі.

Шикі мақтаны қабылдау, шаруашылықтармен есептесу, сатып алу жоспарын есептеу кондицияланған масса бойынша жүргізіледі,ылғалдығы мен ластығы ГОСТ-16289-89және ГОСТ-10202-90 стандарттарының нормаларына сай болуы тиіс.

Мақтаны қабылдау кезінде мақта сапасын анықтау үшін шикі мақта үлгілерін таңдау ГОСТ-96790-90 стандарты мен шикі мақта үлгілерін таңдау әдісі бойынша жүргізіледі. Шикі мақтаның ластығын, ылғалдығын және сорттылығын ГОСТ-98791-90 бойынша комплекттелген партиялардың кесіндісінен алынатын орта күндік үлгілер бойынша және бекітілген әдістемселер бойынша анықтайды.

Лабораториялық приборлар санын шикі мақта сапасына инструменталды баға беру есебінен анықтайды.

Дайындау пунктерінде шикі мақтаны комплектеу мен сақтау мақтаның селекциялық сорттары бойынша, өнімді жинау түрі бойынша, шикі мақтаның өндірістік сорттары бойынша жекелеп жүргізіледі.

Мақта талшығы қолданылып жүрген стандартқа сай 5 сортқа бөлінеді. Шикі мақтадан жоғары сапалы мақта талшығын алу үшін, шикі мақтаны қабылдаған кезде сапасы ең жоғары шикі мақтаны бөлек жинайды.

Шикі мақтаның дұрыс сақталуы үшін, ұзақ мерзімді сақтауды дұрыс ұйымдастыру үшін шикі мақтаны комплекстеу мен оны бунктерге жию шикі мақтаның ылғалдығы мен бунт биіктігі ескеріліп, талаптарға сай жүргізіледі.

Шикі мақта сорты	Мақтаны жинау әдісі	Бөлек комплектеу үшін мақта ылғалдығының градациясы
1	Қолмен машинаман	9-ке дейін 11 -деін, 11-жоғары
2	қолмен машинаман	11-ке дейін 11дейін, 11-жоғары.
3	Қолмен машинаман	11дейін 12дейін,12жоғары
4	Қолмен машинамен	13-ке дейін 13дейін,13жоғары.
5	соңғы жинау (подбор)	20-ке дейін.

Бунтке жинау біткеннен 2-4 күннен соң, бунт дуалдарын кесіп,тегістейді.Тегістелген мақтаны сол партияға қосады.

Бунттерді жабу кезінде шикі мақта ылғалдығы бірінші,екінші сорттар үшін10-тен асып кетсе,үшінші, төртінші сорттар үшін13-тен асып кетсе мақта қызып,бұзылып кетуі мүмкін.

Шикі мақтаны өңдеу тәртібі.

Шикі мақтаны құрғату мен тазалау технологиялықжабдықтардың құрамы мен жұмыс істеу тәртібі.

Зауыттың дайындау пунктінен бөлек дайындау көлемі 12 мың тонна шикі мақтаға дейінгі құрғату тазаалау цехында мынадай құралдар бар: құрғатқыш-2БСО: майда қоспалардан тазартқыш –СШ-02,үш ірі қоспадан тазартқыш-РХ-1.

Зауыттың дайындау пунктінде дайындау көлемі 12 мың тоннадан астам құрғату тазаалау цехы орнатылған.Құрғату тазалау цехы орнатылған линиялардағы РХ-1 машиналарының біреуі көмекші машина болып табылады.

Құрғату цехтарын жылумен қамтамассыз ету ТЖ-15 жылу генетаторлары арқылы жүзеге асырылады.

Шикі мақтаны құрғату .

Шикі мақтаны лас қорлардан тазарту.

Миниралды және органикалық қоқысты шикі мақтадан тазалау зауытының технологиялық процесінде екі түрлі тазалағыштар енгізілген: майда қоқыс бөлу үшін және ірі қоқыс бөлу үшін.

Кептіру тазалау цехында кептіріліп, тазаланғаннан кейін мақта зауытының негізгі корпусына түседі. Мұнда оны джиндеу және талшықты тазалау жүргізіледі.

Шикі мақтаны джиндеу.

Орта талшықты шикі мақтаның барлық өндірістік сорттары пильдік джиндерде өндіріледі.

Мақта зауытының джиндік бөлімі КРД жұмыс камералары бар.3-ХДДМ джиндарымен немесе 3-ДП-130 джиндарымен жабдықталады.

Дәнеге терілген шикі мақта джиндеудің жеңілдетілген режимі орнатылады.Бұл кезде джиндердің өнімділігі 10-15 төмендетіледі.

ОП-130 және 3-ХДДМ джиндерінің шикі мақтаның бірінші сортын джиндеу кезінде қоқыс бойынша тазалау эффектісі 25-30 көлемінде, ал 2-3-ші сорттарын джиндеу кезінде қоқыс бойынша тазалау эффектісі 35-40 көлемінде болады.ОП-130және 3-ХДДМ джиндерінің эффектісі тиісінше 25-30 және 30-35 болады.

Талшықты тазалау.

Пильдік джиндеу мақта зауыттарында талшықты басқа қоспаалардан тазалауда 3- ОВП және 1-ВП тікелей нүктелі талшық тазалағыштар қолданады. Олар 3-ХДДМ-М пильдік джиндердің әр қайсысынан кейін орнатылады.

Тазалаудың барлық әдістерінде қалдықтардың тапшылығы 60 пайыздан аспауы керек.

Техникалық дәндерді өңдеу.

Пильдік джиндеу мақта зауытындағы техникалық дәндерді өңдеу тәсілдері мынадай: дәндерді бөтен қоспалардан тазарту (алғашқы міндеттердің алдында), дәндерді екі рет линттеу, шитті қаптау алдындағы тазарту.Технологиялық линияның линттеу учаскесінде 10-ПМП-160 линттерінен және 5-ЛП линтті бөлу машиналарынан тұратын жабдықтар орнатылған.

УСМ-А тазалағышының жұмыс көрсеткіштері .

-өнімділігі –1,9 кг.сек . немесе 7т.сағ:

-майда қоспалар және дәндер бойынша тазалау эффектісі 2-25, ауыр қоспалар бойынша ұстау эффектісі :5 гр жоғары 100,5гр төмен –75.

Дәндер бойынша ПМП –160 линттерінің өнімділігі линт ұзындығына байланысты және 650кг. шаш сағаттан 2000кг.шаш сағатқа өзгеруі мүмкін, тазалау эффектісі 10-20 статистикалық қысым-1300-1400 ПА.

Мақта талшықтарын престеу.

Өндірілген талшықты материавлдар ГОСТ-3152-90 талаптарына сай бумалары престелуі тиіс. Стандарт талаптарына сай келмейтін бумалар қайта престеледі. Мақта талшықтарын престеу гидравликалық престерде 4,8 мн кем емес күшпен жүргізілуі тиіс., Мақта өнімдерінің бумаларға орауда мынадай материалдар пайдаланылады: болат лентасы, ол ТУ –14-4-732-90 талшықтарына сай келуі керек.(үзілуге төзімділігі 40кг. шаршы мм, салыстырмалы созылғыштығы 23)диаметр 4,5мм төмен көміртекті сым ТУ-14-4-666-90 бойынша (үзілуге төзімділігі 36кг. шаршы мм, салыстырмалы созылғыштығы-20)

Төменде келтірілген схемада шикі мақтаны өңдеудің технологиясы көрсетілген.

Шикі мақта

цехы

Әрбір ілімнің өзіне сәйкес пәні болады. Ол сол ілімнің басқа қалалардағы ілімнен айырмашылығын, оның өздеріне тән қасиеттерін, шектелуін анықтау үшін қажет.

Тану теориясына байланысты қандайда ілім болмасын, обьективті шындыққа негізделген. Егер, экономикалық теорияның пәні өндірістік қатнасқа, экономикалық заңдарға байланысты болса, аудит те, барлық экономикалық ілімдер сйяқты, шаруашылық жүргізуші субьектілердің өндірістік қатнастарын дамыту процестеріне негізделген. Бірақта, олар сол процестердің белгілі жұмыстарының бір бөлімін ғана қарастырады.

Сонымен, аудиттің пәні дегеніміз, шарт бойынша және келісім арқылы тәуелсіз эксперттік негізде және бухгалтерлік (қаржылық) отчетты талдау т.б. шаруашылық жүргізуші субьектілердің орындаған жұмыстарының дұрыстығын анықтығын анықтай отырып , оған толық түрде обьективті баға беру, сонымен қатар ішкі аудиттің тексеру жүйелерінің қабылданған есеп саясатына, нормативтік актілеріне сәйестік беру.

Осы келтірген аудит пәнінің анықтамасы бідің ойымызша барлық талаптарға сай келеді деп ойлаймыз.

Арнайы әдебеттерде т.б. ілімнің пәні мен обьектілері бірдей деп немесе бір-біріне ұйқас деп айтылады, бірақта бұл түсініктемелер бір-бірімен ұйқас болғанымен, олардың мағналарыәр түрлі болады. Сол себепті бұл мағналарды ажырата білген жөн. Обьекті дегеніміз, сол оқитын пәннің шындығы.

Мысалы, дәрігерлік ілімнің обьектісі-адам болып есептелінсе, экономикалық ілімнің обьектісі-мемлекет экономикасы, олардың салалары. Ал аудитің обьектісі белгілі бір шаруашылық жүргізуші субьектілер (кәсіпорындар, фирмалар, акционерлік қоғамдар,жеке кәсіпорындар, бірлескен кәсіпорындар, т.б.)

Аудит обьектілеріне мыналар жарады. Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қарды жағдайлары, олардың өндірістік жұмыстары, шаруашылық жұмыстарының экомикасын дамыру жөнінде және тиімділігі жөнінде үсыныс беру.

Егер, аудит обьектісі болып жоғарыда айтылғандар болса, онда олардың міндеті болып мыналар есептелінеді. Сенімділігі, нақтылығы, отчет көрсеткіштерінің ұқыпты түрде тексерілуі, олардың толықтығы, дұрыстығы. Осыған орай аудиттің міндеті –қаржы нәтижесі бойынша жасалынған отчетқа (есептілікке) аудиторлық қортынды беру, олардың бухгалтерлік есебі мен қаржы нәтижелері бойынша жасалынған көрсеткіштердің заңдарға, стандартқа, нормативтерге сәйкестігін тәуелсіз экспертиза бойынша дәлелдеп көрсету және оның дұрыстығын анықтау. Ол жөнінде Аудиттің Қазақстандық стандартында толық мәлімдеме берілген. Аудиттің Қазақастандық бірінші стандартында былай делінген. “ Қаражат нәтижесінің отчеттарын аудиторлық тексеру жүргізудің негізгі міндеті аудиторлық қортындының заңдармен нормативтік актілерге сәйкес жасалғандығын анықтау “.

Осы айтылғандарға сәйкес аудит пәнімен обьектілерінің алдында төмендегідей мақсатпен міндеттемелер қойылады.

1. субьектінің (кәсіпорынның, акционерлі қоғамның, фирманың, бірлескен кәсіпорынның т.б)қаржы нәтижесі

жөніндегі отчеттың (есептіліктің) дұрыстығын қамтамасыз ету.

2. Дұрыс шешім қабылдау үшін керекті мөлшерде қажетті

мағлұматтрды жинастыру және оларды бағалау.

3. тұрақты түрде субьектілердің экономиклық көрсеткіштерін талдау

4.Бухгалтерлік ссепті жүргізу және отчет(есептілікті) жөніндегі.Заңдардың,қаулылардың,нұсқаулардың дұрыс қолдануын және іске асырылуын бақылау.

5.Бастапқы құжаттардың белгіленген нормаға және нармативке сәикестігін тексеру.

6.Клиентерге бухгалтерлік есепі дұрыс жүргізу, салық салу, құқық т.б. жөнінде кеңес беру.

7. Өз клиентерінің санының көбеюіне және олардың нығаюына ат салысу.

8.Аудиторлық тексеруді жоғарғы сапада жүргізу. Аудиттің түрлерін зерттеудің методикалық жағынан өте зор маңызы бар. Өйткені аудитті қандай түрлермен жүгізу және олардың әр-бір жағдайларда тигізетін әсерлерін анықтау қажет. Осыған орай аудит төмендегідей түрлерге жіктеледі.

1. 
   Кәсіпорындар бойынша ішкі және сыртқы .
   
2. 
   Заңдылығы бойынша –міндетті және бастамашылық.
   
3. 
   Обьектіні аудиторлық жұмыспен қамту бойынша толық және ішанара.
   

Міндетті аудит зайда көрсетілген және кәсіпорынның өздерінің қаржы шаруашылық жұмыстарын тексеру үшін аудиторлардың немесе аудитолық фирмаларды шақыруға міндетті.

Сыртқы аудит аудиторлық фирмалармен немесе жеке фирмалармен аудиторлармен шарт бойынша кәсіпорындардың қаржы отчетының дұрыстығын және қаржы мүмкншіліктерін тәуелсіз түрде бағалау үшін жүргізіледі.

Жалпы алғанда ішкі аудиттің орындалатын жұмыстарының саны өте көп. Бухгалтерлік құжаттардың дұрыс орындалуымен барын тексерумен қатар, ішкі аудит әкімшіілк тәртіптің сақталуын,бұйрықтармен үкімнің орындалуын тек середі және тауарлы материалды құндылықтарды, негізгі құралдарды түгендеу жұмысын ұйымдастырады т.с.с. Ішкі аудиттің міндеті мен мақсты және орындаларын жұмысы кәсіпорын бастығының талабына сай жүргізіледі. Сонымен қатар кәсіпрын бастығының ұсынысы бойынша ішкі аудиттің жұмысы ұйымдастырылады. Осы жоғарыда айтылғандарға қарай сыртқы және ішкі аудиттің жұмыстарының бір-бірімен айырмашылығы олардың обьектілері, бағыты міндеті,мақсаты және жауаптылығы бойынша.

Аудиторлық жұмысты аудиторлар немесе аудиторлық фирмалар тапсырыс берушілермен (клиенттер) шарт бойынша жүргізеді.

Аудитормен климент өздерінің атқаратын қызметі (міндеті) жөніндегі жұмыстарды бекітілген шарт бойынша жасайды. Оман жататындар.

1.Кіммен шарт жаслынды (орындаушы, тапсырыс беруші)

2.Шарттың мақсаты және төлеу тәртібі .

3.Жұмыстың құны және төлеу тәртібі.

4.екі жақтың жауапкершілігі.

5.Құпиялылығы .

6.Таласты шешу жолдары.

7.белгіленген мерзімнен шартты тоқтату.

8.Шарттың орындалатын уақыры және істері.

Аудитордың жұмысы ол ұйымдастырылған процесс. Жұмысты ұйымдастыру үшін оған белгісі кезеңдер қажет және де құжаттарды тәртіпке келтіру мен оларды өңдеу т.б. жұмыстар. Міне, осы айтылған жұмыстарды іске асару үшін аудиторлар тәжрибе жүзінде төмендегідей кезеңдерде падаланылады:

1.Жалпы зерттеу .

2.Алдын ала танусу.

3.Аудит жұмысын жоспарлау.

4.Жүйелі түрде зерттеу.

5.Аудит жұмысын орындау.

6.Аудиттің нәтижесі бойынша отче немесе қортынды жасау.

Жалпы зерттеу . Аиттордың клиенттермен жұмысы аудиттің орындалуынан едәуір басталады. Егер аудиторлық қызметке аудит кезеңі сол жылдың соңына және келесі жылдың басына өткізіледі. Бұл кезеңге қатысты уақыт ішінде аудитор өзінің кәсіпорын туралы пікірін жинақтайды, мынадай іс белсенділігінің салалары оқытады .

• 
  маркетинг (фирманың клиентуралық базасының қандай екендігі ).
  
• 
  Материалды техникалық қамтамассыз ету( қажетті өндірістік ресурстарды сатып алудағы жағдайлардың қалай жасалатындығы туралы).
  
• 
  Зеттеу қызметі(жобалы-конструкторлы және көлемдеу- жоспарлау шешімдеріндегі , құрылыс несие өнеркәсіп өндірісі ұйымдарындағы технология және техниканы жасауды жетілдіру қалай жүргізілетіндігі).
  
• 
  өндіріс (өндіріс процесіндегі ұйымдық –техникалық сипаттамалар туралы ).
  
• 
  өнімдерді өткізу ( өнімдерді тиеу дайын құрылыс обьектілерін эксплутатцияға беру және тұтынушыға өызмет көрсету іс жүзінде қалай жүзеге асатындығы туралы).
  

Аудиторлық тексеруді өткізу тәртібі тексеруден өткен кәсіпорын қызметі және ұйым денгеиімен кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті жүргізу туралы аудитордың хабар дар болуы дәрежесіне қатысты болып келеді.Кәсіпорынмен танысу кезінде шаруашылық жұмыстардың көлемін және алғашқы құжаттардан жазылып алынғн белгісі санын, ең алдымен тәртіп бойынша түгелдей тексеруден өткізілуі үшін соңғы құжаттарды анықтау қажет.

Кәсіпорынды, материалды құндылықтардың санталу орнын арап, өндіріс цехтарының орналасуымен танысу қажет. Өндірістік корпартциялар бойына кәсіпорындардың байланыстарды ұйренуі, сарып алушылармен жеркізіп берушіілердің қайда тұрғанын білу, олармен шаруашылық келісімдерді бақылаумен олардың арасындағы және тексерілген кәсіпорындардың есептерінің уақыты жүргізілуінің өте маңызды мағынасы бар. Кәсіпорын қызметімен үйрену туралы ақпараттарды жинқтаған соң аудитор жұмыс жоспарын құрады және онымен кәсіпорын басшылығын таныстырады.

Аудит жұмысын жоспарлау . Кезкелген тиімді жұмыс алдын ала нақты жоспар немесе бағдарлама құруды талап етеді. Қазақстандық стандартта 7 аудиті бойынша аудитор жұмысын тексеру кезінде тиімді сапалы және белгіленген уақытта орындалу қажеттілігін жоспарлау белгіленеді. Аудит бойынша жоспардың түрімен мазмұны беделді аудитор арқылы жұмыс көлеміне, аудиттің күрделілігіне, техникалық және арнайы әдістемелік қабылдауларға тәуелді болып өзгеруі мүмкін.

Тексерудің жалпы жоспары аудитормен оның Климент қызметі туралы білімінің болуының олардың тіркелу саясатына және ішкі бақылау жүйесіне қабылдануы туралы, күтілген сенімнің ішкі аудитке (қабылдануы туралы) құрылып, бекітілуін, орындауға тиісті мазмұнының бағдарламалануы мен оның анықталуын, аудиторлық протцедуралар көлемімен жүргізілу уақытын; орындалушы жұмыс координатциясын алдын – ала қарастыру үшін құрылуы керек.

Аудит бағдарламасының мазмұнына көбірек тоқталып өтейік. Егер тексеруді бірнеше мамандар өткізетін болса, кәсіпорын спетцификасы, тексерудегі жұмысрың көлемімен күрделілігі әр кезеңде аудитті жүргізу барысында нақты қадамдармен аудиторлар арасындағы міндеттерді дұрыс бөлуді талап етеді.

Осы мақсатпен бригада басшылармен мынадай көрсеткішті білдіретін тексеру бағдарламасы құрылады.

Аудит мақсаты. Бұл өте маңызды мағына, өйткені ол аудитор кәсіпорынға келісіммен клиентімен таныстырады және өткізілетінтексерудің қандай пайда әкелетінін түсіндіреді.

Аудит мақсаты мыналар болуы мүмкін :

- тіркеу жағдайындағы тәжрибе нәтижесі; жылдық қаржы есебінің көрсеткіштерін дәлелдейтін тексерулер; акция және құнды қағаздардың эмиссиялық мәліметтерін дәлелдеу; кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының нығаюы жөніндегі өңдеу ұсыныстары; экономика және қаржы құқық салаларындағы жаңа заң шығару актілері бойынша кеңестер беру және т.б.

Аудиторлық тәуекел – бұл аулитор өзіне алуға әәзір кәсіпорын құрылған тәуекел деңгейі, және аудитор тжырымының жағымды ұсыныстары мен аудит аяқталғаннан кейін соңғы қаржылық есептерде болатын кемшіліктерді табуна бел буды. Ол өзіне үш құрамдас бөлікті қосады: ажырамайтын тәуекел, ішкі бақылау тәуекелі және бөлінбейтін тәуекел.

Ажырамас тәуекел – бұл ішкі бақылаулардың қатысуынсыз кеткен қателіктерді қаржы есебін дәлелдеу.

• 
  ішкі бақылау тәуекелі – бұл жұмыс түрлері немесе қалған есептердегі қателіктерге қатысты, олар тіркеу жұмысының және ішкі бақылаудың көмегімен жекенемесе жинақтық өателіктердің айқындалуы мен түзетілуін реттеу мүмкін.
  
• 
  Бөлінбейтін тәуекел – бұл тексеру процедуралары қалған есептер немесе егер кейбір қателіктер болса реттейтін жұмыс түрлеріндегі бұрмалаушылықтарға жол бермейтін тәуекел.
  
• 
  Тексеруге қатысты кәсіпорынның негізгі жұмыс бөлімшелері мен тіркеу объектілері. Тексеру бағдарламасында аудитті жүргізуде зерттелетін жұмыс бөлімшелері көрсетіледі.
  
• 
  Тексеру сипаттамасы (түгелдеу, сұрыптау және көзбен шолып тексеру) , әрбір тексерілген бөлімшедегі тексерудің түгелдеу не сұрыптау түрі екендігін анықтау қажет. Түгелдей (дерлік) тексеру касса байланыстарында банк құжаттарында (алдын ала ақы) аванс есептерінде жүргізіледі. Ал еңбек ақы не материалды жәрдем жөніндегі алғашқы құжаттарға қатыстыларға бір қалыпты сұрыптап тексеруді жүргізуге болады.
  
• 
  Бригада мүшелерінің міндеттерін нығайту. Егер тексеруді аудитор бригадалары жүргізетін болса, онда осы не басқа аудитор оны анықтау қажет. Бұл жерде алдынғы тексерулердегі шеберлікпен ептілікті ескере кету қажет.
  
• 
  Тексерудің ұзақтылығын болжау. Аудиторлық тексерудің ұзақтылығы түрліше болуы мүмкін, алайда, тәжтибе көрсеткендей, екі апталық интенсивті жұмыс ұзаққа созылған апта ішінде едәуір аз дәлдігі бар және пайдасы аз нәтижелер әкеледі.
  

Келтірілген ережелерді біздің көз қарасымызда, ақпарат тобының (жоғарыдан төменге) төмендегіш оқу жүиесіне енгізуге болады.

Келесі ақпарат тобы төмен жоғарыға көтеріледі және өз жолында нысан өгеруімен, сондай – ақ қайта өңдеумен

Қайта жасау дәрежесінде дәлелденеді. Әсіресе бұл кәсіпорынның жалпы ақпарат жүиесінде таратылатын барлық ақпараттардың 60%-дан аса бөлігін қайта өңдейтін жүие ретінде бухгалтерлік тіркеу жүйесіне түскен ақпаратқа қарсы.Бухгалтерлік тіркеумен қатар аудитор үшін құнды ақпарат көзі, жұмыс және материалды техникалық қамтамассыз етужәне т.б. табылады.

Аудиттің орындалуы . бұл аудитор процедураларының орындалу кезеңдері.қаржы есебіндегі аудитті жүргізудің едәуір тиімді тәсілінің мақсатында мынадай аудит техникасын құру қажет:

-негізгі қорлардың материалды емес активтердің және күрделі ұаржының аудиті;

-материалды құндылыұтар аудиті;

-өндіріс шығынның аудиті;

-даййын өнім және оны сату аудиті;

-ақша қоры, қаржы инвестициясы және есеп аудиті;

-қор айналым және қаржы нәтижелерінің аудиті;

Аудит нәтижесі жөнінде есеп құру. Аудитор аудит нәтижесіндеесеп құрып, оны келісім бойынша тапсырыс берушіге белгілі бір мерзімге дейін береді. Аудитормен келісімнің орындалуы Қазақстандық №5-ші стандарты бойынша “Қаржы есебіндегі тексеру жөніндегі аудиторлық бітім” және сәйкес беру- қабылдау актісінің аудиторлық тұжрымымен анықталады. Есептің формасы мен мазмұны мынадай принціпке негізделеді.

-есептің басқалардан ерекшеленетін атауы болуы керек, есепте сәйкес жазбамен күні көсетіледі.

-есепте аудит мақсатымен маштабы көрсетіліп, аудитор процедураларының шегарасы мен мәселесі жөнінде хабарлау қажет;

-егер аудитор есебі жариялануға ұсынылса, онда ол өзі негізделген қаржы құжаттарымен бірге жариалануы керек;

-есеп беруде қаржы құжаттары көрсетілуі керек (өзіне қатысты қызмет саласы яғни,күні нормасы);

-аудтор есебінде аудит үшін заң шығарушы акт немесе басқа негіздемелер көрсетілуі тиіс;

-есептің және аудиттің стандарты жалпығ бірдей жұмыс әдістерімен сәйкес өткізілуі пайдаланушы түсінетіндей мәліметтер болуы керек;

-есеп беру пайдаланушыға қолдануына максималды тиімді беру үшін белгілі тығыз уақытта ұсынылуы қажет;

-есептерде пайдаланылған қалыптасулар заңды негізде болып, түйіндер шектеулі немесе шектеусіз бола ма және соңғы жағдайдларда, ол белгілі бір бағыттарда ғана шектеулі болып табылады ма, әлде “сәтсізбе” дегендерге толық түсінік керек. Осы принциптермен қатар Қазақстандық 5 стандартта аудиторлық тұжырымның негізгі элементтері көрсетіледі.

Алғы сөз, басқа мүделермен жіберілен септерінен аудиор есебінің ерекшеленуі үшін “тәуелсіз аудитор” деп те аталады.

Тексеру жүргізу шарттарымен қарастырылған адресат:

Тұжырым әдетте не акционерге, не аудиторлық тексеруге өтетін есептің шаруашылық кәсіпорынның бағытына арналады. Бастапқы немесе кіріспе бөлімде қаржы есебінде құрылған күнімен тексеру кезеңі көрсетілген аудитке итермелеген шаруашылық кәсіпорынның қаржы есебінен көрсетулері бар. Аудит бойынша ұлттық стандартта қабылдау нәтижесінде аудиторлық бітімнің формасымен мазмұны ғана емес. Оның врианттары ерекше көрініс тапты. Бұрынғы екі вариантқа енді халықаралық әдіспен қатар оның төрт варианты қосылады:

1. 
   Шартсыз (үкімсіз)
   
2. 
   Шартты (үкімді)
   
3. 
   Бас тарту
   
4. 
   Теріс
   

Аудитордың міндеттеме хаты өзінің тапсырушы атындағы жазбаша түріндегі беретін өз жауапкершілігін, алдына қойылған міндет - мақсаттарды орындау үшін көрсететін қызметіне анықтама беру. Аудит шартын жасаудан бұрын міндеттеме хаты тапсырушы өз тарапынан зерттеп, жан жақты содан кейін ғана міндеттеме хаттың мазмұны ойынан шыққан жағдайда ғана аудит шартын жасауға келіседі.

Міндеттеме хаттың тұрі және мазмұны тапсырушы талабына сәйкес әр түрлі болуы мүмкін, онда негізінде төмендегідей талаптар қойылады:

• 
  қаржы есебін тексерудің мақсаты.
  
• 
  Тапсырушылардың тексеруге мәліметтердің дұрыстығына жауапкершілігі.
  
• 
  Аудит жұмысының көлемі, ондағы аудитордың жұмыс бабындағы қолданаын заң құжаттары және ереже нұсқаулар, нормативтік құжаттар.
  
• 
  Тапсырылатын аудит есебінің, аудит қортындысының үлгісі.
  
• 
  Жүргізілетін аудит жұмысының бағдарламасы.
  
• 
  Аудит жұмысының төлемақысы.
  

Бірінші, бөлімде екі жақтың реквизиті толық көрсетіліп, жауапкершіліктеріне анықтама беріледі. Мысалы, аудитор фирмасының аты, оның жауапты қызметкерлері.

Екінші, бөлімде аудитор жауапкершілігі анықталады. Мысалы, аудит жұмысын орындау мерзімі, құжаттарға жауапкершілігі, коммерцилық құпялықты сақтау тәртібі тағы сол сияқты аудитор міндеттері аталып көрсетіледі.

Үшінші бөлімде тапсырушының міндеттері анықталды. Мысалы, аудит жұмысын ұйымдастыру, қажет құжаттарды, есептерді уақытылы беру. Қажет болған жағдайда әр түрлі анықтамалар еру, қызметкерлерден түсініктемелер алып беру тағы сол сияқты көптеген міндеттерді орындау қажет.

Осы шартта, аудит жұмысының қортындысын тапсырушыға өткізу тәртібі де қарастырылады. Міндетті тұрде аудит шартына бірінші хаттама тіркеледі онда аудит жұмысына төлем нақты көрсетіліп екі жақ алдын ала артқа тіркеу құжатын анықтайды.

Шартта қажет болған жғдайда қосымша төлем жасау мүмкіндіктері келісу қажет. Оған бірден бір себеб, аудит барысында шартта қаралған жұмыс кездесуіне немесе екі жақтың келісімі бойынша қосымша қызмет жасау анықталған жағдайда болады. Осындай себебтермен жасалған шарт қайта жасалуы мүмкін.

Аудит барысында шарттың орындалуын тоқтау, жою жағдайы кездеседі. Ол біріншіден, тапсырушы жағынан аудит шартын тоқтау немесе жою талабы қойылуы мүмкін. Оған себеб тапсырушы шарт талаптарын орындамаудан болады.

Аудит ұйымдарымен тапсырушылардың құқысы, міндеті, жауапкершілігі Қазақстан Республикасының “аудит қызметі туралы” заңда анық көрсетілген. Осы заңның төрт бабында көзделген міндетті аудитті жүргізу шарты Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген мезгілдерден кешіктірмей жасалады, бұл туралы кәсіпорын аумақтық салық ұйымының хабардар етеді.

Заңның бесінші тарауында аудиторлармен аудиторлық ұйымдардың құқықтары, міндетері мен жауапкершілігі аталынған, оның 17-бабында аудиторламен аудторлық ұйымдардың құқықтары жан –жақты қарастырылады, 18-бабында олардың міндеттері анықталған .

Заңның алтыншы тарауында “аудиттелетін кәсіпорын құқықтары, міндеттерімен жауапкершілігі, 21-бабында құқықтары, 22-бабында міндеттері, 23-бабында жауапкершілігі жан-жақты қарастырылған”.

Қазіргі кезде Қазақстан республикасыда шет ел аумағындағы фирмалардың бөлңмдері –филиалдары жұмыс істейді. Олардың ішінде “Артур Андерсант”, “Эрнет энд Янг”, Прайс Уотееран” тағы басқалары. Қазақстан республикасында акционерлер берлестігі “Қазақстан аудит”,дербес аудит бірлестегі “Центр аудит” тағы басқа көптеген аудит фирмалары және аудиторлар бар.
Аудит оңтаилы басқару шешімінің негізінде жататын экономикалық ақпарат жүиесіне негізделеді.

Тиімді ақпараттар жиынын құру белгілі бір қағидаларға сүиенуі тиіс .Ол қағидалар келесілер: ақпарттық қажетіліктерді қанағатандыру, өндіріс процесінің дурыстығыр көрсетү, табиғи, еңбектік, мартериалдық, қаржылық ресурстарды таныту, бөу және пайдалану . әр түрлі көздерден келіп түсетін ақпараттардың бірлігі бухгалтерлік, статистикалық және жедел есеп.соңғы байланыс құралдарын қолдану арқылы ақпаратты жеделдету, дербес компьютерде ақпаратты жан–жақты өңдеу ақпараттарды пайдалаудың коэффциентін жоғарылату жоспарлауға және басқаруға коректі ақпараттарды өңдеу және талдау.

Қазіргі кездегі кәсіпорынның экономикалық ақпараттық жүйесіне келесі түрде мінездеме беруге болады.

Экономикалық ақпараттар біріңғай бола бермейді. Апарат көлемінің жүйелік өсуіне байланысты басқару шешімдеріне жеткіліксіз сезіледі. Сонымен қатар апарат тасқынының өсуі мәліметтердің артылып қалуына әкеледі.Ғылыми басқару ұйымдары ақпараттардың бағытын зертейді.

Аудиттік деректер есептік, аналитикалық және есептен тыс болып бөлінеді.

Аудиттің есептік деректеріне жататындар: бухгалтерлік есеп және есеп беру; статистикалық есеп және есеп беру; таңдаулы есептік мәліметтер. Бухгалтерлік есеп және есептілікте бизнес жоспардың орындаруын бақлайтын шаруашылық операциялар және жалпылама шаруашылық қорлар көрініс табады. Тұтастық және үздіксіздік қадағалау әдісі, қатаң құжаттау әдісі. Шоттарды жүйелеу арқылы әр түрлі сипаттағы шаруашылық операциялардың дұрыстыына қол жеткіземіз. Сонымен қатар жиынтық шаруашылық қорларды мақсаттық тағайындаулар бойынша жұмсауға мүмкіндік туады.

Статистикалық есеп және есептілік, сандық және сапалық жақтарды сипаттайтын жиынтық жарпылама құбылыстар мен процестерден және талдауда маңызды қызмет атқаратын белгілі бір заңдылықтардан тұрады.қадағалаудың ерекшелікрерін қолдана отырып, статистика бухгалтерлік мәліметтеріне жүгінеді.

Жедел есеп және есептілік статистикамен бухгалтерияға қарағанда керекті ақпаратпен жылдам қамтамассыз етелі және кәсіпорынның шаруашылық жекеленген учаскелерінде қолданылады. Мұндай ақпараттар ішкі аудитке өте қажет.

Таңдаулы есептк мәліметтер есептілік көрсеткіштерін нақтылауға және тереңдетуге көмектеседі. Таңдаулы мәліметтерді есептік дерек ретінде қарастыру керек. Өйткені олар бухгалтерлік есеппен бастапқы құжаттан алынады.

Экономикалық талдаудың мәліметтері аудит үшін маңызды дерек болып табылады.

Есептен тыс деректерге келесілер жатқызылады: ішкі және сыртқы аудиттегі, ішкі және ведомстволық тексеруден тыс матерйалдар; лабораториялық және дәрігерлік –санитарлық бақылаудағы материалдар; салық қызметінің тексеруінен кеиінгі материалдар; еңбек колективінің жиынының материалдары; баспасоз материалдары; қаржы және несие оргындарының хаттары және т.б.аулиторларды қызықтыратын материалдар.

Аудит процесінде жоспарлы көрсеткіштерден басқа нормативтік актілер анықтамалар, сонымен қатар ұлыттық және аудиттің халқаралық нормативтері қолданылады.

Аудитордың әр түрлі деректерден қабылдайтын ақпараты тікелей және жанама куәлік болып бөлінеді.

Тікелей куәлік – дегеніміз бастапқы құжаттар және тізім есептерімен бекітілетін дәлелдеме.мысалы: жетіспеушілікті растайтын инвертарлық және салыстырмалы ведомость. Тікелей куәлік материалдық және материалдық емес болып бөлінеді. Материалдыққа жататындар,яғни құжаттар және натуралдық обьекетілер. Ал материалдық емеске жататындар: бір сәттік құбылыстар, кәсіпорын ұйым және азаматтар.

Аудиторлар алатын ақпараттар нақты үш топқа бөлінеді: тиянақты, нақты-шартты, бағыттық.

Тиянақты ақпарат толық нақты болып табылады, өйткені аудитордың батапқы құжаттарды, заттай обьектілерді тексеруінің нәтижесінен қалыптасады.

Нақты шартты ақпарат аудитордың белгілі бір жағдайға толық нақты жауап бере алмауынан қалыптасады. Мысалы: құжаттардың жетіспеушілігі.

Бағыттық ақпарат аудиторлардың есебінде көрініс табады. Онда шығындар және алынбаған табыстар көрсетіледі. Аудииторлар алатын әр түрлі дәлелдемелердің сапасы, аудиттің методикасы тәуеелді.

Аудиторлар тексеру барысында өдерінің жұмыс қағаздарымен бірге әр түрлі куәліктерді есепке алулары тиіс. Мұндай құжаттау кейбір мәселелерге мағызды болып табылады. Атап айтсақ: аудиторлардың қортынды есебін бекітеді ; аудиторлық өнімділік пен нәтижелілікті арттырады ; алдағы жұмыстарды ақпаратпен қамтамасыз етеді.

Жұмыс қағаздарының болуы аудитордың кәсіптік дайындық деңгейін көрсетеді.Жұмыс қағаздарындаы жазулар нақты, әрі толық болуы тиіс.

Натуралдық нормативтер - бұл құнды емес сипаттағы критерилер (өлшемдер). Олар материалдарды қолданудың нәтижелігіне, еңбек шығынына баға беру де қолданылады.

Шығын нормалары – бұл нәтижелілікке баға берудің ақшалай критерииі. Опрациялардың өзіндік құны ақшамен көрсетіледі. Бұған жататындар : өнім бірлігіне кеткен материалдық шығындар, машина жұмысының бір сағаттағы шығыны.

Капиталдық нормативтер - бұл шығын нормаларының әртүрлілігі.

Бағдарламалық норматив – бұл қандайда бір бағдарламаның орындалуының мерзімі. Мысалы ; өнім шығыру т.б.

Тексеріліп жатқан кәсіпорын мамандарымен берілген куәлік аудитор үшін маңызды. Осындай жағдайда аудитор маманының іскерлігінің тәжрибесін ескереді.

Егер аудитор құжаттарда күдікті мәләметті байқаса , онда ол маманмен немесе клиентпен ақылдасады.

Тексеру процес інде аудитор банкілерден куәлік ала алады. Клиентке қызмет көрсететін банкілерге аррыз –хат жіберіледі. Банілер коректі қаржы мәліметтермен қамтамассыз етеді.

Сонымен, қортындылай келе, аудитор әр түрлі мәліметтерді иемденеді . Мәліметтер келесі жағдайларды қамтиды: Эксперттік, бақылау, аналитикалық бақылаудың нәтижелерінің көрсеткіштері.

Кәсіпорынның табысымен шығысынын, актив імен міндеттемесін басшылыққа ала отырып, аудитор қортынды жазады.

Бухгалтерлік есептілік және есептік регистр аудиттің ақпараттық базасының негізі болып табылыды.

Осы айтылғандарға сәйкес аудит пәні мен объектілерінің алдында төмендегідей мақсат пен міндеттемелер қойылады:

1. 
   Субъектінің ( ЖШС, акционерлік қоғамның, фирманың, бірлескен ЖШС т.б.) қаржы нәтижесі жөніндегі отчеттың (есептіліктің) дұрыстығын қамтамасыз ету;
   
2. 
   Дұрыс шешім қабылдау үшін керекті мөлшерде қажетті мағлұматтарды жинастыру және оларды бағалау;
   
3. 
   Тұрақты түрде субъектілердің экономикалық көрсеткіштерін талдау;
   
4. 
   Бухгалтерлік есепті жүргізу және отчет жөніндегі: заңдардың, қаулылардың, нұскаулардың дұрыс қолданылуын және іске асырылуын бақылау;
   
5. 
   Бастапқы құжаттардың белгіленген нормаға және нормативке сәйкестігін тексеру;
   
6. 
   Клиенттерге бухгалтерлік есепті дұрыс жүргіз, салық салу, құқық т.б. жөнінде кеңес беру;
   
7. 
   Өз клиенттерінің санының көбеюіне және олардың нығаюына ат салысу;
   
8. 
   Аудиторлық тексеруді жоғары сапада жүргізу.
   

Пайдаланылған әдебиеттер

1. 
   26.12.95ж. № 2732-ші “Бухгалтерлік есеп жайлы” Заңды күші бар. ҚР Президентінің қаулысы- “Нормативтік актілер” №1, 1996ж
   
2. 
   Бас счеттар жоспары
   
3. 
   “Бухгалтерлік есеп стандарттары және оны әдістемелік нұсқаулар” Алматы-1999 ҚР. Қаржы министрлігі- Бух есеп және аудит әдістемесінің Департаменті
   
4. 
   Библиотека бухгалтера и предпринимателя № 17-18(83-84), 1997 ж қырқүйек
   
5. 
   “Бухгалтерлік есеп және аудит” №2, 2000ж. Ғылыми- практикалық журнал.
   
6. 
   Бухгалтер бюлетені. №1 (106), №2 (107) 2000ж. Қаңтар, №6 (111), №7(112) 2000. ақпан, №24 1997ж
   
7. 
   Дүйсембаев К.Ш. “Анализ финансового положение предприятия” 1998г. уч. пособие, Алматы “Экономика”
   
8. 
   Дүйсембаев К.Ш. “Аудит и анализ финансовый отчетности” Егемен Қазақстан 1998ж. 11 наурыз
   
9. 
   Қаржы - Қаражат 2000ж. №1-2 және 1999ж. №2
   
10. 
    ҚР-ның Президентінің “Салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдер жайлы” Заңды күші бар Қаулысы
    
11. 
    1С: Предприятия 7.7. ІІ бөлімі –фирма “1С: предприятия
    
12. 
    Радостовец В.В., Шмидт О.И. “Бух учет на предприятиях” Алматы-97 НАК “Центраудит”
    
13. 
    Радостовец В.К. “Финансовый и управленческий учет на предприятиях” Алматы –97 НАК “Центраудит”
    
14. 
    Радостовец В.К. “Финансовый и управленческий учет на предприятиях” Алматы –97 НАК “Центраудит”
    
15. 
    “Организация финансового учета” под редакцией В. К. Радостовеца
    
16. 
    Скала В.И. Белкин А.И. “Сборник бухгалтерских проводок” учебное пособие
    
17. 
    Толпаков Ж.С. “Учет основных средств”
    
18. 
    Тасмағанбетов Т.А. “Қаржы есебі” Алматы - 98, ИД “LEM”
    
19. 
    Белкин А.И., Скала Н.В. “Сборник бухгалтерских проводок”, Алматы –1999, ИД “LEM”
    
20. 
    Русакова Е.А., Ибрагимов Н.А. “Учет основных средств”, москва –1990, “Финансы и статистика”
    
21. 
    Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Фининсовый анализ. Москва –1995г
    
22. 
    Баканов М.И. Шеремет А.д. Теория анализа хозяйственной деятельности. Москва –1987г.
    
23. 
    Радостовец В.К., Шмидт О.И. “Кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп” Алматы., 2000ж
    
24. 
    А.А. Сәтмырзаев Б.Е. Укашев., Аудит теориясы., Алматы-2000ж Республикалық баспа кабинеті.
    
25. 
    М.Байдаулетов С.М. Байдаулетов “Аудит” Алматы “Қазақ университеті”2004ж
    

жүктеу/скачать 204 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: