Диссертация ибадуллаева ғалия сәруарқызы «со 2 экстрактары негізінде жаңа фитопрепараттардың фармацевтикалық негіздемесін жасау және стандарттау»

6D 074800 – Фармацевтикалық өндіріс технологиясы мамандығы бойынша философия докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация

Экологиялық қауіпсіздіктің қазіргі жағдайында және сыртқы ортаның адам денсаулығына айтарлықтай теріс әсерін ескере отырып, әлемдік фармацевтикалық өндірушілер құрамы табиғиғатқа жақын, салыстырмалы түрде қауіпсіз болып табылатын және жеткілікті дәрежеде адам денсаулығы үшін тиімді болатын дәрілік құралдарды жасауды алдыңғы қатарлы бағыт деп санайды. Бұл олардың шүбәсіз артықшылықтарымен қамтамасыз етілген: өсімдік текті дәрілердің табиғаты мен химиялық құрамы адам ағзасына барынша жақын болып келеді, фитотерапия тиімді, салыстырмалы түрде қауіпсіз болып табылады, мөлшерін жеке адамға арнап таңдап алуға болады, сондықтан осындай ерекшеліктері педиатриялық және гериатриялық тәжірибеде орны алмастырылмайтын дәрілік зат болып табылады, сонымен қатар, химиялық құрамының әртүрлілігі фармакологиялық әсердің поливаленттілігін қамтамасыз етеді.

Емдеу тәжірибесімен айналысатын дәрігерлердің назары әртүрлі патологиялық жағдайларды емдеу және олардың алдын алу мақсатында көп векторлы, фармакологиялық белсенділік қасиеттеріне ие фитопрепараттарды қолдануға бағытталған. Сондықтан да, халықаралық фармацевтикалық нарықта фитопрепараттардың номенклатурасының өсу тенденциясы байқалып отыр. Жаңа фитопрепараттарды жасау үшін заманауи әдістер, дәстүрлі медицинада жақсы деңгейде ұсынылады. Отандық флора өкілдерінің негізінде, дәрілік өсімдік шикізаттарынан алынған жаңа фитопрепараттарды стандарттау үшін нормативтік құжаттар жасау мәселесі де халықаралық деңгейде қолға алынуда. Бұл бір жағынан сапаны бақылау бойынша нормативтік құжаттарды дайындауды едәуір қолайлы етсе, ал екінші жағынан импорт алмастыру бойынша мемлекеттік бағдарламаны жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Осы тұрғыдан алғанда, дәрілік қырмызыгүл гүлдері (Flores Calеndula officinаlis L.) және батпақты иір тамырсабақтары (Rhizomatis Acorus cаlamus L.) дәрілік өсімдік шикізаттары емдік қасиеті бар заттарға бай, дәстүрлі және халық медицинасында қолдану тұрғысынан тәжірибесі мол, Қазақстан флорасының типтік өкілдері болып табылады. Бұл өсімдіктердің шикізат қоры да жеткілікті.

СО₂ экстракттар негізіндегі дәрілік құралдар басқа технологиямен алынған дәрілер арасында айрықша орын алады.
Сонымен, батпақты иір тамырсабақтары және дәрілік қырмызыгүл гүлдерінің негізінде заманауи технологиялық әдістерді қолдана отырып қабынуға қарсы әсер ететін, жқтелше қарсы және қақырық түсіретін дәрілік құралдарды жасау Қазақстан фармацевтикалық нарығының импорттан тәуелділігін төмендету мәселесін шешудегі өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Зерттеу мақсаты:

Батпақты иір тамырсабақтары және дәрілік қырмызыгүл гүлдерінен көмірқышқылды экстрактар алу, олардың негізінде фитопрепараттардың құрамы мен технологиясын жасау және сапасын бағалау.

- батпақты иір тамырсабақтары және дәрілік қырмызыгүл гүлдерінен көмірқышқылды экстрактардың технологиясын жасау және сапасын бағалау;

- «ЗЕРП-АК-БРОНХО» түйіршіктерінің фармацевтикалық негіздемесін жасау;

- «ЭКСКАИР» таблеткаларының фармацевтикалық негіздемесін жасау;

- «ЗЕРП-АК-БРОНХО» түйіршіктері мен «ЭКСКАИР» таблеткалары өндірісіне техника-экономикалық негіздеме жасау;

- батпақты иір тамырсабақтары және дәрілік қырмызыгүл гүлдерінен алынған көмірқышқылды экстрактар мен олардың негізінде алынған фитопрепараттардың қауіпсіздігі мен арнайы биологиялық белсенділігін анықтау.

1. Отандық дәрілік өсімдік шикізаттары - батпақты иір тамырсабақтары мен дәрілік қырмызыгүл гүлдерінің көмірқышқылды экстрактарын алу технологиясы және сапасын бағалау алғаш рет жасалды;

2. Батпақты иір тамырсабақтары мен дәрілік қырмызыгүл гүлдерінің көмірқышқылды экстрактарының негізінде жаңа дәрілік құралдар - «ЗЕРП-АК БРОНХО» түйіршіктері мен «ЭКСКАИР» таблеткалары жасалды.

Қорғауға шығарылатын диссертациялық зерттеулердің негізгі мәселелері:

1. Батпақты иір тамырсабақтары және дәрілік қырмызыгүл гүлдерінен көмірқышқылды экстракт алу технологиясын жасау және сапасын бағалау нәтижелері;

2. «ЗЕРП-АК БРОНХО» түйіршіктерінің фармацевтикалық негіздемесін жасау бойынша зеттеулердің нәтижелері;

3. «ЭКСКАИР» таблеткаларының фармацевтикалық негіздемесін жасау бойынша зерттеулердің нәтижелері;

4. «ЗЕРП-АК БРОНХО» түйіршіктері мен «ЭКСКАИР» таблеткалары өндірісіне техника-экономикалық негіздеме жасау бойынша зерттеулердің нәтижелері;

5. Батпақты иір тамырсабақтары және дәрілік қырмызыгүл гүлдерінен негізінде алынған фитопрепараттардың қауіпсіздігі мен арнайы биологиялық белсенділігін анықтау бойынша зерттеулердің нәтижелері.

Батпақты иір тамырсабақтары мен дәрілік қырмызыгүл гүлдері көмірқышқылды экстрактары дәрілік құралдар жасау үшін субстанция ретінде қолданылады. СО₂ экстрактарын алу технологиясының әдістері дәрілік заттар өндірісі үшін Ұлттық фармацевтикалық университетінде (Харьков қ., Украина) және «ДЗӨ Жанафарм» ЖШС өндірісінде енгізілді (Алматы қ., Қазақстан Республикасы).

Батпақты иір тамырсабақтары мен дәрілік қырмызыгүл гүлдері көмірқышқылды экстрактары негізінде «ЗЕРП-АК БРОНХО» түйіршіктері мен «ЭКСКАИР» таблеткаларының оңтайлы құрамы мен ұтымды технологиясы жасалды және сапалық спецификациясы құрастырылды.

Алынған фитопрепараттар өндірісінің технологиясы «ДЗӨ «Жанафарм» ЖШС өндіріс орнында апробациядан өткізілді.

Батпақты иір тамырсабақтары мен дәрілік қырмызыгүл гүлдері көмірқышқылды экстрактарына және «ЗЕРП-АК БРОНХО» түйіршіктері мен «ЭКСКАИР» таблеткалар өндірісіне тәжірибелік өндірістік регламенттер құрастырылды және уакытша аналитикалық-нормативтік құжаттардың жобалары жасалды.

Жариялымдар туралы мәліметтер:

Диссертацияның негізгі нәтижелері 15 ғылыми еңбекте, оның ішінде 2 мақала ақпараттық базасы бойынша нөлдік емес импакт-факторы бар және Scopus ақпараттық базасына кіретін халықаралық ғылыми баспаларда жарық көрді:

1. Standardization of Calamus CO -extract and study of individual fractions of herbal preparations, Life Sci J 2014; 11(5s) – Vol 11. – Number 5 – P. 54-59.

2. Химический состав СО₂- экстракта аира болотного, полученного в докритических условиях // Химико-фармацевтический журнал. – М.: Изд. дом «Фолиум», 2015. – Т. 49, № 6. – С. 29-33.

Қазақстан Республикасы Әділет Министрлігінің «Қабынуға қарсы және қақыртатын әсері бар таблеткалар түріндегі фармацевтикалық композиция» Өнертабысқа № 29706 инновациялық патенті, Қазақстан Республикасы өнертабыстардың мемлекеттік тізілімінде тіркелді 17.03.2015 ж.

диссертации на соискание ученой степени доктора философии (PhD)

по специальности 6D074800 – Технология фармацевтического производства
ИБАДУЛЛАЕВА ҒАЛИЯ СӘРУАРҚЫЗЫ

«Фармацевтическая разработка и стандартизация новых фитопрепаратов на основе СО₂ экстрактов»
Актуальность темы исследования:

В условиях современного состояния экологической безопасности и учитывая существенно негативное влияние внешней среды на здоровье человека, мировые фармацевтические производители приоритетным направлением считают создание лекарственных препаратов на основе природных компонентов, как относительно безопасных и достаточно эффективных. Это обусловлено их несомненными преимуществами: химическая природа большинства лекарств растительного происхождения максимально приближена к организму человека, фитотерапия эффективна, относительно безопасна, возможен индивидуальный подбор дозы, что делает ее незаменимой в педиатрической и гериатрической практиках; разнообразие химического состава обуславливает поливалентность фармакологического действия.

Внимание практических врачей направлено на применение фитопрепаратов, обладающих именно многовекторной фармакологической активностью с целью лечения и профилактики различных патологических состояний. Поэтому на международном фармацевтическом рынке наблюдается тенденция увеличения роста номенклатуры фитопрепаратов. Современным подходом к созданию новых фитопрепаратов является разработка растительных средств на основе представителей отечественной флоры, которые хорошо зарекомендовали себя в официнальной медицине и имеют нормативную базу для стандартизации. С одной стороны это значительно оптимизирует разработку нормативной документации по контролю качества, а с другой стороны реализует государственную программу по импортозамещению.

С этой точки зрения привлекают внимание Календула лекарственная (Calеndula officinаlis L.) и Аир болотный (Acorus cаlamus L.) – типичные представители флоры Казахстана с достаточной сырьевой базой и значительным опытом применения в официальной и народной медицине. Несмотря на богатый химический состав (растения содержат эфирные масла, каротиноиды, флавоноиды и другие группы БАВ) и значительные ресурсные запасы, номенклатура лекарственных препаратов на основе этих растений в аптечной сети Республики Казахстан ограничена фитосредствами антибактериального действия и представлена, в основном, зарубежными препаратами.

Лекарственные средства на основе СО₂ экстрактов занимают приимущественное место в ряду лекарственных препаратов, полученных другими технологиями.

Таким образом, разработка отечественных, высокоэффективных лекарственных средств на основе аира болотного и календулы лекарственной с использованием современных технологий получения, является актуальной задачей, решение которой направлено на снижение импортозависимости казахстанского фармацевтического рынка.

Разработка состава, технологии и оценка качества фитопрепаратов на основе углекислотных экстрактов корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной.

1. Разработка технологии и оценка качества углекислотных экстрактов корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной.

2. Фармацевтическая разработка гранул «ЗЕРП-АК БРОНХО».

3. Фармацевтическая разработка таблеток «ЭКСКАИР».

4. Технико-экономическое обоснование производства гранул «ЗЕРП-АК БРОНХО» и таблеток «ЭКСКАИР».

5. Определение безопасности и специфической биологической активности углекислотных экстрактов корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной и фитопрепаратов на их основе.

1. Впервые разработана технология получения и проведена оценка качества углекислотных экстрактов из отечественного лекарственного растительного сырья – корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной.

2. На основе углекислотных экстрактов корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной разработаны новые лекарственные средства –гранулы «ЗЕРП-АК БРОНХО» и таблетки «ЭКСКАИР».

Основные положения диссертационного исследования, выносимые на защиту:

1. Результаты исследований по разработке технологии получения и оценка качества углекислотных экстрактов корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной.

2. Результаты исследований по разработке оптимального состава и рациональной технологии получения гранул «ЗЕРП-АК БРОНХО».

3. Результаты исследований по разработке оптимального состава и рациональной технологии получения таблеток «ЭКСКАИР».

4. Технико-экономическое обоснование производства гранул «ЗЕРП-АК БРОНХО» и таблеток «ЭКСКАИР».

5. Результаты исследований по определению безопасности и специфической биологической активности фитопрепаратов на основе корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной.

Углекислотные экстракты корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной используются в качестве субстанций для разработки лекарственных форм. Методика получения углекислотных экстрактов для производства лекарственных средств используется в учебном процессе НФаУ (г. Харьков, Украина) и в производстве ТОО «ПЛП Жанафарм» (г. Алматы, Республика Казахстан).

На основе углекислотных экстрактов корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной разработаны оптимальный состав, рациональная технология получения гранул «ЗЕРП-АК БРОНХО» и таблеток «ЭКСКАИР».

Получены опытные серии гранул «ЗЕРП-АК БРОНХО» и таблеток «ЭКСКАИР» в промышленных условиях ТОО «ПЛП «Жанафарм».

На углекислотные экстракты корневищ аира болотного и цветков календулы лекарственной, гранулы «ЗЕРП-АК БРОНХО» и таблетки «ЭКСКАИР» разработаны опытно-промышленные регламенты и проекты временных аналитических нормативных документов.

Сведения о публикациях:

Основные результаты диссертации были опубликованы в 15 научных работах, из них 2 статьи опубликованы в международных научных изданиях с ненулевым импакт-фактором, входящим в информационную базу Scopus:

1. Standardization of Calamus CO₂-extract and study of individual fractions of herbal preparations, Life Sci J 2014; 11(5s) – Vol 11. – Number 5 – P. 54-59.

2. Химический состав СО₂ - экстракта аира болотного, полученного в докритических условиях // Химико-фармацевтический журнал. – М.: Изд. дом «Фолиум», 2015. – Т. 49, № 6. – С. 29-33.

dissertation on competition of an academic degree of the doctor of philosophy (PhD) in the specialty 6D074800 – "Technology of pharmaceutical production"

In the conditions of a current state of ecological safety and considering negative influence of environment on health of the person is essential, global pharmaceutical manufacturers consider the priority direction creation of medicines on the basis of natural components as rather safe and there are enough effective. It is caused by their undoubted advantages: the chemical nature of the majority of drugs of a phytogenesis is most approached to a human body, phytotherapy is effective, rather safe, individual selection of a dose that does it irreplaceable in pediatric and geriatric practicing is possible, a variety of chemical composition causes the polyvalence of pharmacological action

The attention of practical doctors is directed on application of the phytopreparations possessing multifactor pharmacological activity for the purpose of treatment and prevention of various pathological states. Therefore in the international pharmaceutical market the tendency to increase growth nomenclature of phytopreparations is observed. Modern approach to creation of new phytopreparations is development of vegetable means on the basis of representatives of local flora who well proved in officinal medicine and have regulatory base for standardization. One side it considerably optimizes development of standard documentation on quality control, another side realizes a state program on import substitution.

From this point of view draw attention the Calendula medicinal (Calendula officinalis L.) and Acorus marsh (Acorus calamus L.) – typical representatives of flora of Kazakhstan with a sufficient source of raw materials and considerable experience of application in official and traditional medicine. Despite a rich chemical composition (plants contain essential oils, carotinoids, flavonoids and other groups) and considerable resource stocks, the nomenclature of medicines on the basis of these plants in pharmacy chain of the Republic of Kazakhstan it is limited to phytomeans of antibacterial action and it is presented, generally foreign preparations.

Medicinal products based on СО₂ extracts primarily place engaged in a number of drugs produced by other technologies.

Therefore development of domestic, highly effective medicines on the basis of an acorus marsh and calendulas medicinal with use of modern technology, is an actual task which decision is directed on decrease in importy dependence of the Kazakhstan pharmaceutical market.

Development of structure, technology and assessment of quality of phytopreparations on the basis of carbon dioxide extracts of rhizomes of an acorus marsh and flowers of a calendula medicinal.

1. Development of technology and assessment of quality of carbon dioxide extracts of rhizomes of an acorus marsh and flowers of a calendula medicinal.

2. Pharmaceutical development of granules of "ZERP-AK BRONCHO".

3. Pharmaceutical development of the tablets "EKSKAIR".

4. Feasibility study on production of granules of "ZERP-AK BRONCHO" and tablets "EKSKAIR".

5. Determination of safety and specific biological activity of carbon dioxide extracts of rhizomes of an acorus marsh and flowers of a calendula medicinal and phytopreparations on their basis.

1. The technology is for the first time developed and the assessment of quality of carbon dioxide extracts from domestic vegetable raw materials – rhizomes of an acorus marsh and flowers of a calendula medicinal is carried out.

2. On the basis of carbon dioxide extracts of rhizomes of an acorus marsh and flowers of a calendula medicinal new medicine – granules of "ZERP-AK BRONCHO" and the tablet "EKSKAIR" are developed.

The basic provisions of dissertation research submitted for protection:

1. Results of researches on development of technology and assessment of quality of carbon dioxide extracts of rhizomes of an acorus marsh and flowers of a calendula medicinal.

2. Results of researches on development of optimum structure and rational technology of granules of "ZERP-AK BRONCHO".

3. Results of researches on development of optimum structure and rational technology of the tablets "EKSKAIR".

4. Feasibility study on production of granules of "ZERP-AK BRONHO" and tablets "EKSKAIR".

5. The results of studies to determine the safety and the specific biological activity of phytopreparations on the basis of acorus marsh roots and flowers of calendula.

Carbon dioxide extracts of rhizomes of an acorus marsh and flowers of a calendula medicinal are used as substances for development of dosage forms. A method of production of carbon dioxide extracts for the manufacture of drugs used in the educational process NUPh (Kharkiv, Ukraine) and in the production of LLC "Zhanafarm PLP" (Almaty, Republic of Kazakhstan).

On the basis of carbon dioxide extracts of rhizomes with of an acorus marsh and flowers of a calendula medicinal the optimum structure, rational technology and the specification of quality of granules of "ZERP-AK BRONСHO" and the tablets "EKSKAIR" are developed.

Experimental batches of granules of "ZERP-AK BRONHO" and the tablets "EKSKAIR" in industrial conditions of limited liability partnership (LLP) "are received by PLP "Zhan farm" (the act of introduction and the contract).

On carbon dioxide extracts of rhizomes of an acorus marsh and flowers of calendula medicinal, granules of "ZERP-AK BRONHO" and the tablet "EKSKAIR" are developed the trial regulations and drafts of temporary analytical normative documents.

Data on publications:

The main results of the thesis were published in 15 scientific works, including 2 article was published in an international scientific publication in a non-zero impact factor incoming information database Scopus:

1. 
   Standardization of Calamus CO₂-extract and study of individual fractions of herbal preparations, Life Sci J 2014; 11 (5s) - Vol 11. - Number 5 - P. 54-59.
   
2. 
   The chemical composition of CO₂ Acorus marsh extract obtained in subcritical conditions Chemical and Pharmaceutical Journal. M.: Publ. house "Folium". Vol. 49, № 6 (2015) - P. 29-33.