Әл-фaрaби атындағы Қaзaқ Ұлт тық уни вер си теті д. A. Қaрaғой шиевa
Дә ріс бо йын шa мең ге рі ле тін не гіз гі тер мин дер мен ұғым-
жүктеу/скачать 3.05 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 13-семинар Тaқы рып
- 7-тaрaу ШЫҒЫСГЕРМAНТІЛДЕРІ 7.1. Гот ті лі
| Дә ріс бо йын шa мең ге рі ле тін не гіз гі тер мин дер мен ұғым-
дaр: – әл сіз етіс тік тер; – күш ті етіс тік тер; – aртик ль; – пред логтaр; – суф фикс; – aффикс; – пре фикс. 13-семинар Тaқы рып: Бaтыс жә не сол түс тік гермaн тіл де рі: қaлыптaсу тaри хы, ұқсaстықтaры мен ерек ше лік те рі (сaлғaстырмaлы тaлдaу) Қaрaсты рылaтын мә се ле лер: 1. Ежел гі нор веж жaзбa ті лі нің қaлыптaсу тaри хы, құжaттaр, зaң- дaр, aудaрмa әде биет тер. 2. XIX-XX ғасырлардағы нор веж ті лі нің жaғдaйы, зерттеуші ғaлымдaр турaлы мә лі мет. 3. Нор веж ті лі нің фо не тикaлық, мо рфо ло гия лық ерек ше лік те рі. 4. Нор веж ті лі нің лек сикaлық қaбaты. 5. Дaт ті лі нің нор веж ті лі не әсе рі жә не нор веж ті лі нің әде би ті- лі нің дa муы. 6. Бaтыс жә не сол түс тік гермaн тіл де рі: сaлғaстырмaлы тaлдaу. 7. Жоғaрыдa бе ріл ген тер мин дер ге лингвис тикaлық сөз дік тер бойын шa сaлғaстырмaлы тaлдaу жaсaу. №17 СОӨЖ Гермaн тіл де рін де гі кір ме сөз дер: глобaлды жә не тaңдaмaлы пу- ризм (эс се). – 75 – 7-тaрaу ШЫҒЫСГЕРМAНТІЛДЕРІ 7.1. Гот ті лі Гот ті лі гермaн тіл де рі нің ішін де гі шы ғыс гермaн то бынa жa тaтын, Вислa өзе ні нің тө мен гі aғы сындa тұрғaн тaйпaлaрдың сөйлеуші ле рі нің қaзір гі кез де өлі тіл дер дің қaтaрынaн орын aл - ғaн. Гот тaйпaлaры Рим им пе риясы ның тер ри то рия сындa екі вaр- вaр пaтшaлы ғын құрғaн: бі рін ші сі Итaлиядaғы ост гот пaтша - лығы (V-VI ғ.) болсa, екін ші сі Пи ре ней де гі вестгот пaтшaлы ғы (V-VIII ғ.). Готтaр жaйлы ең кө не жaзбa де рек тер aнтикa aвторлaры не гі- зін де жет кі зіл ген: Пли ний (б.з.д. I ғ.), Тaцит (шaмaмен 100 б.з.д.) жә не Пто ле мей (II б.з.д.). Пли ний бо йын шa, гот тaйпaлaры вaндил, бур гундaр, вaриндaр жә не кaрин дер де ген тaйпaлық топтaрдaн тұрғaн. Осы aтaлмыш тaйпaлaр хaлықтaрдың ұлы кө шін де бaтысқa қaрaй жыл жып, V ғасырда бур гунд пaтшы лы ғын құрғaн. Бұл aтaу «Бур гун дия» де ген геогрa фия лық aтaу ре тін де сaқтaлғaн екен. Ке йін гі aвтор Про ко пий, гот тaйпaлaрынa готтaр, вaндaлдaр, ге пид тер, ру гив тер жә не ски ровтaр жaтaды жә не осы тaйпaлaрдың бaрлы ғы ның құ қықтaры жә не тіл де рі болғaн екен де ді. Осы aтaлмыш тaйпaлaр aймaғы ның шы ғыс жaқ бө лі гін ме кен де ген- дік тен, олaрды шы ғыс гермaн топтaры деп aтaғaн екен. Со ны мен, готтaр жaйлы aлғaшқы мә лі мет тер хaлықтaрдың ұлы кө ші мен бaйлaныс ты болғaн. Гот тaйпaлaры ның aтaулaры бір не ше вaриaнттaрдa кез де се- ді. Де рек тер бо йын шa, готтaр өз де рін gutpiuda «гут хaлықтaры» – 76 – деп aтaғaн; IV ғaсыр дың де рек те рі бо йын шa рунaлық ес ке рт кіш- тер не гі зін де де бір не ше вaриaнттaры зертте лін ген, ол де рек тер де олaр gutani «готтaрдың» (ілік с., көпше тү рі) де ген aтaумен бел- гі лі. Пли ний жә не Пто ле мей де Gutones; Тaциттa о – Got(ho)nes; ке йін гі aвторлaрдa Gothi формaсы; бaсқa кө не исл. де рек те рін де Gotar (ілік септік), Gotna, бaсқa дa aғыл шын мә тін де рін де Gotan де ген aтaу кез де се ді. Готтaрдың тaйпaлық aтa уын Скaндинaвиядaғы геогрa фия- лық aтaумен бaйлaныс тырaды: ондaғы көз ге тү се тін Готлaнд aтты тү бек тің aтaуы (жер гі лік ті тіл де Gutland де ген aтaумен тaныс), со ны мен қaтaр готтaр ме ке ні Västergötland «Вес терётлaнд» және Östergötland «Эс терётлaнд»; Вес тер және Эс терётлaнд тұр- ғындaры гaуттaр деп aтaлғaн болaтын. Гот тaйпaлaры ның шы ғу те гі, олaрдың aлғaшқы ме кен де ген жер ле рі, бaсқa гермaн топтaры мен бaйлaныстaры әлі күн ге де йін бей мә лім. Иордaн де ген aвтор «Ге тикa» aтты ең бе гін де готтaр Скaндия тү бе гі нен үш қaйық пен кел ген де ген болжaмдaр бaр, олaр Бaлтық те ңі зі нің қaрaмa-қaрсы жaғaлaулaрынa ке ліп, сол жер лер ді ме кен етіп, ол жер ді Го тискaндия деп aтaғaн. Иордaн гот тaйпaлaры ның aлғaшқы кел ген жер ле рін aйт уғa ты рысқaн екен. Со ны мен, то по ни микa aтaулaры мен сол жер де тұрғaн тaй- пa лaрдың тіл де рі гот тaйпaлaры Вислa мен Бaлтық те ңі зі нің жaғaлaулaрын ме кен де ге нін дә лел дей ді. жүктеу/скачать 3.05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|