Әлеуметтік-гуманитарлық пәндер кафедрасы Презентация Тақырыбы: Этникалық топтар арасындағы өзара байланыс Орындаған : Баймаханов М Тобы : ЖМҚА-01.21 Қабылдаған : Ертаев М.
Шымкент2022
Жоспар - Этнос
- Халық
- Ұлт
- Этникалық топ
- Пайдаланылған әжебиеттер
Этнос - Этнос, этникалык кауымдастык - [грек, ethnos - тайпа, хальк] - бір халыкты екіншісінен ажыратута мумкіндік беретін ортак белгілері бар кауымдастык. "Этнос" утымы элі кунге бірынгай тусіндірілмейді. Кен магынада, "этнос" утымын копшілік зерттеушілер барлык дэрежедегі этникалык жуйелер жиынтыты ретінде тусіндіру калыптаскан (тайпа, халык, улт жане т.б.).
- Алайда, кейбіреулер (Л. Н. Гумилевтан кейін) оны негізгі жуйе ретінде карастырады (субэтностар,
- суперэтностармен катар жане т.б.).
- Тар магынада алгашкылардын бірі болып "этнос" утымына аныктама берген М. Вебер: "Этнос - мушелері сырткы бейнелерінін, эдет-гурыптарынын уксастыктарына карай немесе ортак отаршылык не коші-конды басынан откерген тагдырлас тарихына карай оздерінін шыгу тектерінін бір екендігіне сенетін топ". Будан кейін де коптеген зерттеушілер этноска аумак, тіл, дін ортактырынын негізінде озінше аныктама беруге тырысты. Алайда, л. Н. Гумилевтін пікірінше, аталган белгілердін бірде-бірі жалпыта бірдей, кез келген этноска колданыла бермейді, мунымен біркатар зерттеушілер келісті.
Халық - Халык (тургындар) - кандай да бір аумакта туракты дамыган немесе букіл жер шарын жайлаган адамдар жиынтыты. Адамзат тарихынын басым болігінде элем халкы тым баяу ості, ол элеуметтік-экономикалык даму денгейінін томендігімен, адамнын табигатка тоу- елділігімен тусіндірілді.Маліметтер бойынша, біздін доуіріміздін басында элем халкы 250 млн. жуык болган.
- Элем халкы алгашкы миллиардка тек 1800-1804 жж. жеткен. Элем халкынын осу каркынынын
- удеуі XVIII F. басталады. Осылайша, 1800-1900 жж. аралыгында элем халкы 80%-дай ості, ал екінші миллиардка жету ушін бар жоры 123 жыл уакыт кеткен. 1960 ж. элемде уш миллиард адам болган (осылайша, ушінші миллиардка жету ушін небарі 33 жыл уакыт кеткен), 1974 ж. - 4 млрд. адам (14 жыл), 1987 ж. - 5 млрд. (13 жыл). 1999 ж. 12 казанда элемнін алтыншы миллиардты турнины омірге келді. 2003 ж. басына карай элем халкы 6,3 млрд. адамнан асты, олардын 1,2 млрд. адамы
- (19%) дамыган елдерде турды, ал 5,1 млрд. - дамушы елдерде (81 %).
Ұлт - Улт - корамды уйымдастырудыц анагурлым кен тараган бірлігі. Негізінде XX-XXI гасырлар галамдык денгейдегі саяси уйымдасудын негізгі бірлігі болып табылатын улттык мемлекетке сэйкес келуі керек. Улт мемлекетті кажетті зандылыкпен камтамасыз етеді жане тек улттык мемлекеттер халыкаралык катынастардын толыкканды субъектілері ретінде омір суре алады деген пікір калыптаскан. Улттык емес мемлекеттер толыкканды болып есептелмейді. Олар не улттыкка айналуы керек, не омір суруін токтатуы керек.
- КСРО дан кейін калыптаскан угым бойынша, улт - белгілі бір аумакта тарихи калыптаскан, онын омір суруін камтамасыз етіп, оган озіндік тур беретін субстанционалды-рухани негізі бар, бірынгай тіл, мэдени, психологиялык, ділдік (менталитет), омір салты сиякты ерекшеліктер тэн элеуметтік кауым. 112131 Бул Сталинниіц улттка берген кате аныктамасы негізінде айтылган козкарас. Себебі бул жиынтыкта айтылган компоненттерде саяси ерік жэне осы еріктіц негізінде тундайтын саяси мемлекет туралы еш нарсе айтылмайды. Марксистік идеология негізінде улттын негізгі саяси компоненті жойылып, улт утымы этнос денгейіне дейін томендетілген. Онын бірнеше себептері болган. Біріншіден, марксистік козкарас бойынша коммунизм орнаганнан кейін улттар жойылу керек еді болашакта. Екіншіден, отарлаушы мемлекетте улттын шынайы саяси корініс табуы мумкін емес еді. Сондыктан советтік кезеннен калган шолак аныктамалардан сак болу керек.
Этникалық топ - Этникалык топ - тілі туыстас, мэдениеті жакын адамдардын кауымдастыгы. Э. т-тарга коне туріктерді, ежелгі славяндарды, ежелгі германдыктарды жаткызуга болады. Мамандар тарапынан Этникалык топтарга тілдік тутастырын жогалткан, бірак мэдени жэне этногр. озіндік кескін-келбетін сактап калган кельттер, палеоазиаттык халыктар, эскимостар, ундістер, арабтар, т.б. жаткызылады.
- Казіргі кезде "этникалык топ" узымы корамдык рылымдарда екі негізгі манге ие.
- Біріншісі, этникалык топка барлык осы этносты курайтын адамдар тобын жаткызу.
- Екіншісі, этиникалык топ пен ултты карсы кою. Сонтысында улт пен этникалык топ арасынданы айырмашылык бірнеше факторлармен байланыстырылады:
- Біріншіден, улттык дербестікке немесе улттык мемлекеттіликке умтылатын улттын саяси багдарламасына негізделген ултшылдыкка ие. Ал, этникалык топтын ондай багдарламасы жок;
- •
- Екіншіден, ултшылдык ултка ез мудделерін жалпыулттык денгейде калыптастырута мумкіндік береді. Жалпы этникалык белгілер этникалык топка элеуметтік медени уйысу береді, бірак олардын кейде езге топтардын немесе ез этникалык тобынын мудделеріне кайшы келетін ез мудделерін керсетуіне тыйым сала алмайды;
Пайдаланылған әдебиеттер - Рахымбаева А.С саясаттану негіздері (дәрігер жинағы):оқу құралы 2012-232бет.
- Андерсон Джеймс Э. Мемлекеттік саясат public policy making оқулық Джеймс Андерсон ред А.Б Исембердиева:Қаз. Тіл.ауд. 10ғ.Масадиков -8ші бас. Алматы Ұлттық:”ұлттық аударма бюрсі” қоғамдық қоры 2020-448бет.
Достарыңызбен бөлісу: |
