Әож 556. 55(574) Уйсимбаева Жанар Тлеукуловна Байболат Аружан Талғатқызы
жүктеу/скачать 474.1 Kb.
|
1 2
Байболат Аружан.- Бұл бет үшін навигация:
- Тірек сөздер
- Ключевые слова
|
ӘОЖ 556.55(574) Уйсимбаева Жанар Тлеукуловна Байболат Аружан Талғатқызы М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті ТҰЩЫ СУ ҚОЙМАЛАРЫ СУЛАРЫНЫҢ САПРОБТЫЛЫҒЫН АНЫҚТАУ Аннотация: Су — тірі организмдердің өмір сүруін және олардың тіршілік әрекеттерінің даму процестерін қамтамасыз ететін ерекше қасиетке ие өзіндік минерал. Барлық сұйықтықтардың ішінде су — ең жақсы еріткіш. Ол үлкен жылусыйымдылыққа және жылуөткізгіштікке ие. Судың басқа кәдімгі қосылыстардан айырмашылығы — қалыпты температуралық ауытқу кезінде газ, сұйық және қатты күйінде болуында. Тірек сөздер: дистилляция, полисапробты, мезосапробты, олигосапробты Аннотация: вода-своеобразный минерал, обладающий особым свойством, обеспечивающим выживание живых организмов и процессы развития их жизнедеятельности. Из всех жидкостей вода — лучший растворитель. Обладает большой теплоемкостью и теплопроводностью. Разница между водой и другими обычными соединениями заключается в том, что она находится в газообразном, жидком и твердом состоянии при нормальных колебаниях температуры. Ключевые слова: дистилляция, полисапробный, мезосапробный, олигосапробный Abstract: water is a kind of mineral with a special property that ensures the survival of living organisms and the processes of development of their vital activity. Of all liquids, water is the best solvent. It has a high heat capacity and thermal conductivity. The difference between water and other conventional compounds is that it is in a gaseous, liquid and solid state under normal temperature fluctuations. Keywords: distillation, polysaprobic, mesosaprobic, oligosaprobic Біздің жобада сапроб басты рөл атқарады. Сапроб бұл тірі организмдердің физиологиялық және биохимиялық қасиеттерінің кешені, олардың Органикалық заттардың белгілі бір мөлшері бар суда өмір сүру қабілетін анықтайды, яғни судың белгілі бір дәрежеде ластануы болып есептелінеді . Сапроб ұғымы Ресейдегі ұжымда тұжырымдайды: Никитинский Я. Я., Сапробтық индекстердің көмегімен су объектілеріндегі судың органикалық заттармен ластану дәрежесі бағаланады. Сапробтық индекстердің көрсеткіштері бойынша ғалымдар су қоймаларында судың үш түрін ажыратады: поли-, мезо - және олигосапробты. Сапробионттардың құрамы мен саны, олардың нақты қауымдастықтарының құрылымы су объектілерінің ластану дәрежесін бағалау критерийлері ретінде қызмет етеді, яғни олар судың сапасы мен биологиялық толықтығын биондикациялау кезінде қолданылады. Лимносапробты су тобының негізгі сипаттамалары 1. Химиялық позициядан алынған полисапробты сулар өте төмен оттегімен және еріген көмірқышқыл газының және бактериялармен оңай ыдырайтын жоғары молекулалық Органикалық заттардың – ақуыздар мен көмірсулардың жоғары концентрациясымен сипатталады. Бұл суларда Органикалық заттардың ыдырау процестері қарқынды жүреді, түбінде күкірт темірі мен күкіртсутек түзіледі. Полисапробты аймақтардың популяциясы аз түрлердің байлығына ие, бірақ жекелеген түрлер үлкен тығыздыққа жетуі мүмкін. Аэрофильді организмдер мүлдем жоқ. Мұнда әсіресе түссіз флагелла мен бактериялар жиі кездеседі. А-мезосапробты сулар органикалық ластанудан суды тазарту процесінде күшті өзін-өзі тазартумен сипатталады. Фотосинтез процесінде оттегін бөлетін жасыл өсімдіктер белсенді қатысады. Соңғыларының арасында көк-жасыл, диатом және жасыл балдырлар бар. Оттегі режиміне қажет емес балықтар бірден өмір сүре алады. В-мезосапробты сулар өзін-өзі тазарту процестері а-мезосапробты суларға қарағанда аз қарқынды жүреді, оларда тотығу процестері басым және аммоний қосылыстары, нитраттар және нитриттер сияқты ақуыздардың минералдану өнімдері басым. Бұл суларда жануарлар мен өсімдік организмдері әртүрлі. Олигосапробты сулар іс жүзінде үлкен көлдердің таза суларымен ұсынылған. Егер мұндай сулар ластанған сулардан минералдану арқылы пайда болса, онда олар органикалық қосылыстардың Бейорганикалық компоненттерге дейін толық минералдануымен сипатталады. Органикалық қосылыстардың мөлшері, әдетте, литріне 1 мг аспайды. Ксеносапробты сулар-бұл таза тау ағындарының, шағын мұзды өзендердің сулары, биотамен сарқылған және минералды қосылыстардың минималды мөлшері мен органикалық заттардың іздері бар кілттердің шығуы. Тұщы су объектілеріндегі судың сапробтық индекстерін анықтау әдістерін зерттей отырып, біз зерттеу жұмысымызда қойылған міндеттерді шешуге бағытталған кезеңдерді дәйекті түрде орындауға кірістік. Зербұлақ және Аса өзендері.Бұл су айдындарындағы судың сапробтық индекстерін анықтаудағы бірінші қадам-Біз материал жинай алатын орындарды (станцияларды) таңдау (омыртқасыз жануарларды аулау) және осы станциялардағы судың гидробиологиялық көрсеткіштерін өлшеу. Біз жинау орындарына деген көзқарас ыңғайлы және қауіпсіз болуы керек, ал омыртқасыз жануарлардың биотоптарының құрамы әртүрлі болуы керек деген принциптерге сүйендік. Төменде біз зерттеген Зерұлақ өзені мен Аса өзені учаскелерінің фотосуреттері орналасқан. 1 сурет 2 сурет (1,2 сурет)Аса өзенінің қазіргі жағдайының фотосуреттері Болашақта барлық деректер гидробиологиялық сипаттамалары кестесіне келтірілді Біз Аса өзенін және Зербұлақ өзенінде осы көрсеткіштердің гидробиологиялық сипаттамаларымен салыстырғанда топырақтың қатты шөгуімен және төмен температурамен сипатталатынын көруге болады. 3 сурет (3 cурет)Зербұлақ өзенінің қазіргі жағдайының фотосуреті Сапробность (грек тілінен. saprós-шірік)- " бұл организмнің физиологиялық қасиеттерінің кешені, оның белгілі бір ластану дәрежесімен Органикалық заттардың белгілі бір мөлшері бар суда даму қабілетін анықтайды [5]. Біздің жұмысымыздың екінші кезеңі бес станцияда омыртқасыз жануарларды аулау болды. Нейлон қапшық. Қырғышты пайдаланып, біз түбінен төмен қарай жүрдік, металл жиегімен құмның немесе қиыршық тастың жоғарғы қабатын алып, ағынға қарсы жүргіздік. Біз омыртқасыз жануарларды тек су қоймасының түбінен ғана емес, сонымен қатар жағалаудағы су өсімдіктерінің қалыңдығынан жинадық. Алынған сынамаларды біз тікелей су қоймасындағы торда жудық, содан кейін жағадағы ыңғайлы жерге шығып, резервуардан таза сумен толтырылған ақ науаға салдық. Қарапайым көзге көрінетін барлық жануарларды біз таңдап, сол су қоймасынан және тиісті сынама алу станциясының нөмірімен таза су құйылған банкаларға салдық. Біз паллеттен омыртқасыз жануарларды пластикалық қасықтармен таңдадық. Біз жыртқыш су жануарларын бөлек банкаларға жинадық. Біздің зерттеулеріміздің үшінші кезеңі зертханалық жағдайда омыртқасыз жануарлардың анықтамалары болды, олардың дәл эскизі жануарға көрнекі шолу жасайдық. Біз алған сынамалардан орташа және ұсақ омыртқасыз жануарларды 8-20 есе үлкейту кезінде бүйірлік жарықтандырылған бинокуляр астында анықтадық.Біздің зерттеудің төртінші кезеңі біз таңдаған станциялардан алынған судың сапробтық индекстерін есептеу және оларды салыстырмалы талдау болды. 1-кесте. Зербұлақ өзенінен табылған омыртқасыз жануарлардың құрамы. Біз келесі организмдерді таптық:
Ластанған судың биологиялық жолмен тазалау.Суды ластау дәрежесі сапробиоз көрсеткішімен сипатталады (грекше. сапрос-шірік). Микробтарды ластану дәрежесі бойынша суды үш категория бойынша (су қоймасын ) қарастыруға болады: 2-кесте Аса өзені 20-30 см тереңдіктен сазды-құмды топырақтан сынама алдық және макрофиттердің көп мөлшері болды, олар :
Зербұлақ өзенінің сынамаларында біз тапқан Зообентостан Аса өзенінен ауланған жануарлардың түрлік құрамындағы айырмашылықтар, біз ойлағандай, Аса өзеніндегі судың температурасы төмен болғандықтан, бұл өзенде әдетте суық су тіршілк иелерінің болуына байланысты. Сондай-ақ, ағындағы макрофиттердің көп болуына байланысты, өйткені ол өте тар және батпақты жерде орналасқан. Ластанған судың биологиялық жолмен тазалау.Суды ластау дәрежесі сапробиоз көрсеткішімен сипатталады (грекше. сапрос-шірік). Микробтарды ластану дәрежесі бойынша суды үш категория бойынша (су қоймасын ) қарастыруға болады 3-кесте. Зербұлақ және Аса ағынында алынған судың сапробтық индекстерінің Салыстырмалы кестесі
Нәтижесінде судың ластануын ғана емес, сонымен қатар осы әдістерді бір-бірімен салыстырып,ластануды үш әдіспен анықтадық . Біздің жұмысымыздың нәтижесі ластану дәрежесінің жоғарылауына антропогендік фактордың әсеріне байланысты екенін байқадық.Менің жұмысымның нәтижелері Зербұлақ өзені мен Аса өзені суларының сапробтылығын анықтау және біз зерттеген су айдындарындағы сулардың орташа ластануын анықтадым. Микроорганизмдерді судан да кездестіреміз. Әсіресе олардың басым көпшілігі судың түбіндегі қорыста қоректік заттардың молырақ ерінде тіршілік етеді [1] . Осы жағдайды еске ала отырып ,біз микроорганизмдердің биоиндиациялық әдістеріне ерекше көңіл бөлдік, көптеген биологияляқ процестердің негізін толығырақ атадым Суды неғұрлым тереңнен алынса, бактериялар саны солғұрлым аз болады. Сонымен қатар жыл маусымдары да бактериялардың суда таралуына едәуір әсер етеді . [3] .Негізі судың ластануына антропогендік әсер ғана емес сондай ақ табиғи яғни тәжірибеден байқағанымыздай : температура , сол жерде мекен етуші жан -жануралар, өсімдіктер,жәндіктер,судың ағысы барлық факторлар әсер ететінін тәжірибе анықтамалары арқылы білдім жүктеу/скачать 474.1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2